صف کشی مخالفان در آمریکا و سرنوشت توافق هسته ای

شاید پیش بینی از حالا، کمی زود باشد، اما اگر همه چیز به همین شکل پیش برود، احتمالا کنگره آمریکا به توافق هسته ای ایران رای منفی خواهد داد، رییس جمهوری آمریکا این رای را وتو خواهد کرد و کنگره رای لازم برای نقض وتوی رییس جمهوری را نخواهد داشت . اما قطعی است که واشنگتن فراتر از مرزهای خود، قادر به ذره ای تغییر در توافق نخواهد بود.

حدود یک ماه مانده به پایان مهلت تعیین شده برای رای گیری درباره توافق هسته ای میان ایران و 1+5، امیدهای دولت اوباما برای جلب نظر جمهوری خواهان، به ناامیدی تبدیل می شود. سناتور جمهوری خواه «جف فلِیک» (Jeff Flake) که در طول مذاکرات وین، هوادار مذاکره با ایران بود و کاخ سفید روی او برای لابی کردن در حزب مخالف حساب می کرد، روز یکشنبه گفت که به توافق وین رای منفی خواهد داد.

بدین ترتیب، تکلیف جمهوری خواهان روشن است. آنان به هر دلیلی، برای مخالفت با توافق هسته ای، متحد هستند. قطعا یکی از دلیل ها این است که تا انتخابات ریاست جمهوری سال آینده، زمان زیادی باقی نیست و حزب «جمهوری خواه» نمی خواهد اجازه دهد نامزد حزب دموکرات از اعتبار باراک اوباما در عرصه دیپلماسی بین المللی بهره مند شود؛ بنابراین، طبیعی ترین کار این است که برگ های برنده اوباما، از جمله توافق هسته ای با ایران و از سرگیری روابط با کوبا را یکی یکی زیر سوال ببرد.

اما ادبیاتی که جمهوری خواهان در مخالفت با توافق به کار می برند، نسبتی مستقیم با سیاستمدار بودن یا نبودن آنان دارد. به تازگی شبکه فاکس نیوز نخستین مناظره نامزدهای جمهوری خواه برای انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 را میزبانی کرد. در آن مناظره، از دو سناتور سوال شد که آیا اگر رییس جمهوری شوند، در نخستین روز از کار خود، توافق را لغو خواهند کرد؟

پاسخ سناتور واکر: «از نظر من در روز اول باید معامله را لغو کرد، تحریم های دارای مجوز کنگره باید از سر گرفته شود، باید به کنگره رفت و حتی تحریم های سنگین تری را وضع کرد و سپس باید متحدان را متقاعد کرد که همین کار را بکنند. معامله نه تنها به خاطر ایران، که به خاطر داعش نیز بد است. این دو به هم ربط دارند. رهبران باید به پا خیزند و کاری درباره اش کنند. این نمونه ای دیگر از سیاست های شکست خورده اوباما و کلینتون است.»

پاسخ سناتور رند پال: «من مخالف این معامله هستم و علیه آن رای خواهم داد. فکر نمی کنم رییس جمهور از موضع قدرت مذاکره کرده باشد. اما من ارزش مذاکره را زیر سوال نمی برم. من یک محافظه کار از نوع «ریگان» هستم. ریگان با اتحاد شوروی مذاکره کرد. اما شما باید از موضع قدرت مذاکره کنید و من فکر می کنم رییس جمهور اوباما، خیلی زود امتیازات فراوانی داد.»

در سخنان واکر، ارتباط دادن میان توافق هسته ای و داعش کافی است که مخاطب به ضعف سیاسی وی پی ببرد. همچنین اشتباه وی در نسبت دادن توافق هسته ای به «کلینتون» نشان می دهد که جمهوری خواهان روی هیلاری کلینتون به عنوان رقیب خود در انتخابات سال 2016، خیلی حساب کرده اند.

اما پاسخ «رند پال» به عنوان یک سیاستمدار کارکشته و ستاره نوظهور جمهوری خواهان را می توان اینگونه ترجمه و تفسیر کرد: به توافق رای منفی می دهم و آن را نه تنها اعتبار دولت اوباما نمی دانم، بلکه نشانه ضعف وی می شمرم؛ در عین حال، ما چاره ای جز مذاکره با ایران نداشته ایم و نخواهیم داشت.

«دونالد ترامپ» نامزد میلیاردر، گاه بددهان و معمولا نیمه طنز – نیمه جدی که فعلا در میان رای دهندگان جمهوری خواه، بیشترین هوادار را دارد، اخیرا گفت که مخالف توافق کنونی با ایران است، اما آن را «بررسی» خواهد کرد. وی با اشاره به سوابق تجاری اش گفت: من قبلا هم مدیریت برخی معامله های بد را برعهده گرفته ام. من پیمانکاری هایی را که دیگران گند زده اند، خریده ام.

همین «بررسی» و «خرید پیمانکاری» نشان می دهد که ترامپ به دلیل رای بالایی که فعلا دارد، از سوی نخبگان حزب خود توجیه شده است. البته نگارنده بعید می داند رای بالای ترامپ در آینده پایدار بماند.

در میان نامزدان ریاست جمهوری از حزب راست (جمهوری خواه)، مواضع «جب بوش» به طرزی شگفت انگیز یادآور موضع گیری های برادرش جرج بوش است و معمولا ادبیات انتزاعی – ترکیبیِ جرج بوش (جهان آزاد، دموکراسی، حقوق بشر – متحدان آمریکا، برنامه های موشکی، اسراییل،...) در سخنانش موج می زند. او که به دلیل پایگاه نیرومند در بدنه حزب، بخت خود را برای نامزدی فراوان می داند، کوشیده است نگوید که اگر به ریاست جمهوری برسد چه خواهد کرد؛ درست به همان دلیلی که رند پال و دونالد ترامپ جواب های سربالا می دهند.

برخی نامزدهای جمهوری خواه نیز به شعار دادن بسنده می کنند که «بن کارسون» یکی از آنان است. «کارسون»، پزشک سیاهپوست که اکنون پس از «دونالد ترامپ» بیشترین محبوبیت را میان رای دهندگان جمهوری خواه در آمریکا دارد، پیشتر، توافق ایران و 1+5 را «بدترین معامله در تاریخ ایالات متحده» نامیده بود و روز یکشنبه نیز باراک اوباما را علنا یک «ضدیهود» نامید و دلیل ضدیهود بودنش را نیز همین توافق هسته ای دانست.

البته مخالفان توافق به جمهوری خواهان محدود نمی شوند. لابی صهیونیستی «آیپک» مدتی است که در 20 ایالت آمریکا آگهی و تبلیغات بازرگانی علیه توافق با ایران پخش می کند و آیپک در این زمینه تنها نیست. فقط به عنوان یک نمونه، گروهی از سناتورهای سابق آمریکا (نورم کولمن، جوزف لیبرمن،...) نیز کارزاری 6.2 میلیون دلاری برای پخش یک آگهی تبلیغاتی در شش ایالت آمریکا به راه انداخته اند که در آن یک سری تبلیغات احساسی علیه توافق هسته ای ایران به روی آنتن ها می رود.

نتیجه چنین تبلیغاتی، این است که افکار عمومی آمریکا، نظر قطعی درباره توافق ندارد. نظرسنجی که فاکس نیوز برگزار کند، نتیجه مخالفت افکار عمومی با فاصله ای اندک است و نظرسنجی که رسانه های دموکرات برگزار کنند، نتیجه اش معکوس است. نظرسنجی که روزنامه جمهوری خواه وال استریت ژورنال و تلویزیون غیرجمهوری خواه «ان بی سی» به تازگی برگزار کرده اند، نشان می دهد یک سوم از مردم آمریکا موافق و یک سوم مخالفند و بقیه نظر قطعی ندارند. 

در میان نامزدهای دموکرات برای انتخابات ریاست جمهوری، نه تنها «جو بایدن» که معاون اوباما است، بلکه «هیلاری کلینتون» و «برنی ساندرز» که به ترتیب، فعلا بیشترین هوادار را در میان رای دهندگان دموکرات دارند، از توافق انجام شده با ایران دفاع کرده اند.

حال پرسش کلیدی این است که سرنوشت توافق هسته ای در کنگره چه خواهد شد؟ جمهوری خواهان در هر دو مجلس نمایندگان و سنای آمریکا اکثریت نسبی دارند و اگر ماه آینده نیز همه چیز مانند امروز باشد، باید شاهد رای منفی کنگره به توافق باشیم. سپس، اوباما احتمالا به وعده خود عمل و رای منفی کنگره را وتو خواهد کرد. در این صورت، جمهوری خواهان برای نقض وتوی رییس جمهوری، به دو سوم آرای هر دو مجلس نیاز خواهند داشت. اما جمهوری خواهان در سنا تنها 54 کرسی دارند و این یعنی به 13 رای دموکرات نیاز خواهد داشت. فعلا از میان دموکرات ها، سناتور «چاک شومر» گفته است که احتمالا به توافق رای منفی می دهد، اما در مقابل، 20 سناتور دموکرات هم قویا از توافق دفاع کرده اند.

در مجلس نمایندگان، جمهوری خواهان 247 کرسی از 435 کرسی را دارند و اگر همه آنان علیه توافق رای دهند، برای دستیابی به دو سوم آرا، به 43 رای دموکرات ها نیازمند خواهند بود. فعلا فقط 10 عضو دموکرات در مجلس نمایندگان گفته اند که مخالف توافق هستند و در مقابل، 46 عضو دموکرات نیز از آن دفاع کرده اند.

باراک اوباما، رییس جمهوری است که نسبت به پیشینیان خود، کمتر طرحی را وتو کرده است. در حالی که جرج بوش پدر در یک دوره چهارساله، 44 طرح کنگره را وتو کرد، بیل کلینتون در دو دوره 37 طرح را وتو کرد و جرج بوش پسر نیز سابقه 12 بار وتوی طرح های کنگره را در پرونده دارد. در مقابل، اوباما تاکنون که یک سال به پایان ریاست جمهوری اش باقی مانده، تنها 4 طرح کنگره را وتو کرده است. اگر قرار باشد جمهوری خواهان توافق هسته ای را رد کنند و دموکرات ها نیز به نقض وتوی احتمالی اوباما رای بدهند، این کار وضعیت را برای نامزد دموکرات ریاست جمهوری در سال آینده، هرکه باشد، بشدت دشوار خواهد کرد.

به نظر می رسد حزب جمهوری خواه برای دادنِ رای منفی به توافق، راهی آسان اما برای نقض وتوی باراک اوباما، راهی بسیار دشوار پیش رو دارد. اما در هر صورت، این یک تصمیم داخلی برای ایالات متحده خواهد بود و به دلایل زیر، تاثیری در اجرای توافق میان ایران و 1+5 نخواهد داشت:

1 – به جز چین و روسیه که تحریم ها را تمام شده فرض می کنند، سفر هیات های اقتصادی از کشورهایی چون ژاپن، فرانسه، آلمان و ایتالیا، این پیام را به واشنگتن می دهد که سیاست های کنونی ایران، ائتلاف تحریم را کاملا فروشکسته و به نقطه پایان رسانده است.

2 – در مقاله ای که وزیران خارجه و انرژی آمریکا روز یکشنبه به طور مشترک در تارنمای خبری «نورث جرسی» منتشر کردند، آمده است: «پشت کردن ایالات متحده به توافق، می تواند یک اشتباه تاریخی باشد. این کار، ما را نزد متحدان خود منزوی خواهد کرد و ما را با نظامی فروپاشیده از تحریم ها تنها خواهد گذاشت».