ایران میوه توافق هسته‌ ای را در سوریه و لبنان هم خواهد چید؟

ایران در تلاش است از انرژی و تحرک حاصل از توافق هسته‌ای برای حصول توافقی بر سر آینده سوریه استفاده کند.

به گزارش «تابناک»، روزنامه صهیونیستی جروزالم پست در گزارشی در این باره نوشته است، به نظر می‌رسد ایران در تلاش است با استفاده از شرایط حاصله بعد از توافق هسته‌ای، به توافقی دیگر نیز دست یابد که آینده منافع ایران را در سوریه و لبنان نیز تضمین کند.

طبق گزارش‌ها، پشت پرده گفت و گوهایی در جریان است تا راه حلی برای توقف درگیری‌ها در سوریه پیدا شود، ولی علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته، بعید است راه حل حاصله فعلا از مرحله توقف درگیری‌ها فراتر برود و به حل کامل بحران سوریه منجر شود. این در شرایطی است که در بحران‌های منطقه خاورمیانه پیش از این سازش و معامله جای کمتری داشته و طرفین درگیری را رسیدن به شکست یا پیروزی نهایی ادامه داده‌اند.

در حالی که کشورهای عربی منطقه پیش از این اصرار زیادی داشته‌اند که حکومت سوریه را سرنگون کنند و متحدان خود را در سوریه بر سر کار بیاورند، ایران نیز در سوریه منافعی استراتژیک دارد و به کنار زدن حکومت سوریه توسط مداخله خارجی راضی نخواهد شد.

هفته گذشته، برای اولین بار در چهار سال اخیر، یک مقام ارشد سوری به یکی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سفر کرد. ولید المعلم وزیر خارجه سوریه، در حالی به عمان رفت و با همتای عمانی خود در مسقط دیدار کرد که تصور می‌رود، ایران و روسیه گردانندگان اصلی تحرک جدید ایجاد شده بر سر آینده سوریه هستند.

قرار است ایران به زودی، طرح خود برای آینده سوریه را به سازمان ملل ارائه کند، ولی روشن است که ایران تاکنون سعودی‌ها را در جریان برنامه خود قرار نداده است، حال آنکه گفته می‌شود سردار سلیمانی، فرمانده سپاه قدس اخیرا به روسیه رفته و با مقامات ارشد روس گفت و گو کرده است.

روز یکشنبه، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه اظهار داشت که ایالات متحده باید با دولت سوریه در جنگ با داعش همکاری کند. از نظر وی ائتلافی بین‌المللی لازم است تا همه طرف‌هایی را که با داعش دشمن هستند، هماهنگ کند.

در همین حال، برخی از محافل منطقه‌ای معتقدند که سخن گفتن درباره توافق جدید بر سر سوریه با حضور ایران بی‌ارزش است. تونی بدران، روزنامه‌نگار مستقر در بیروت و محقق ارشد در مؤسسه دفاع از دموکراسی‌ها که مؤسسه وی نقش زیادی در طراحی تحریم‌ها علیه ایران داشته، مدعی شده که دولت اوباما و ایران به دنبال استفاده از توافق هسته‌ای برای حل مسأله سوریه هستند، ولی واقعیت این است که سعودی‌ها از خواست خود برای سرنگونی بشار اسد دست نکشیده‌اند.

بنا به ادعای بدران، ایران قصد این را دارد که به همه یادآوری کند در همه مسائل منطقه‌ای باید نظرات ایران نیز لحاظ شود؛ دولت اوباما هم با این ایده موافق است، ولی مسأله این است که در نگاه هیچ یک از بازیگران به مسائل منطقه، تغییر مهمی به وجود نیامده است، به ویژه این که سعودی‌ها انتظار پایان دوره ریاست جمهوری اوباما را می‌کشند.

در همین حال، خبرگزاری آسوشیتدپرس از کارهای پایانی روی پیش‌نویس بیانیه شورای امنیت خبر داده که در آن به دولت انتقالی در سوریه و مبارزه با تروریسم پرداخته شده است.

به گفته دیپلمات‌ها، کشورهای عضو شورای امنیت تا ساعت چهار عصر امروز چهارشنبه به وقت گرینویچ فرصت دارند تا مخالفت‌های احتمالی خود بر سر متن تهیه شده را اعلام کنند. روز جمعه گذشته، ویتالی چورکین، نماینده روسیه در سازمان ملل گفته است که احتمال زیادی هست که شورای امنیت ـ که در چند سال گذشته شاهد اختلافات زیادی در باره سوریه بوده است ـ بر سر طرح جدیدی به توافق برسد که استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه برای گفت وگوهای صلح سوریه تهیه کرده است.

چورکین گفته که این اولین سند صرفا سیاسی درباره سوریه است که بر سر آن اجماع شکل خواهد گرفت.

 

روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز مدعی شده که دیدار اخیر علی المملوک از مقامات ارشد امنیتی سوریه با طرف عربستانی با ابتکار روسیه صورت پذیرفته و موضوع دیدار روز سه‌شنبه عادل الجبیر با وزیر خارجه روسیه در مسکو، بحث بر سر آینده بشار الاسد بوده است.

این دیدارها، در ادامه دیدارهای غیر معمول اخیر بین مقامات ارشد کشورهای درگیر در موضوع سوریه است. هفته گذشته مقامات امریکا، روسیه و عربستان سعودی در این باره دیدار کردند، سپس روس‌ها ولید المعلم وزیر خارجه سوریه را در جریان امور قرار دادندو پس از آن وی به عمان رفت که همزمان با ایران و عربستان سعودی روابط مناسبی دارد و روسیه قطعنامه مربوط به بررسی استفاده از عوامل شیمیایی در سوریه را وتو نکرد.

مقامات آمریکایی مدعی شده‌اند که در هفته‌های اخیر روسیه آمادگی بیشتری برای بحث درباره جانشینی اسد پیدا کرده است. بنا به ادعای این مقامات آمریکایی ـ که نخواسته‌اند نامی از آنها برده شود ـ روسیه از آینده سوریه و نیز تعداد بالای روس‌های عضو در گروه‌های تروریستی در سوریه نگران هستند. هرچند مقامات روس آماده گفت و گو بر سر رفتن اسد هستند، اصرار دارند که جانشین وی نیز باید از علوی‌های سوریه باشد.

این در شرایطی است که مقامات روسیه تاکید دارند در موضع آنها درباره اسد تغییری صورت نپذیرفته است.

نیویورک تایمز تغییر در وضعیت نظامی در سوریه را از جمله عوامل مؤثر در تغییر نگاه روسیه دانسته و نوشته است، طرف مقابل نیز دلایل خود را برای تغییر موضع دارد. تلاش آمریکا برای ایجاد نیرویی به نیابت از خود در جنگ داخلی در سوریه به شکست انجامیده است، گروه‌های مخالف نیز خود درگیر جنگی فرسایشی هستند و عربستان سعودی و ترکیه نیز در صحنه داخلی خود با موانعی مواجه شده‌اند.

به نوشته نیویور تایمز، روسیه در شرایطی نقش محوری در تحولات اخیر دارد که این گفت و گوها تا حدی بازتابی از تغییر در نگاه ایالات متحده است که موضع خود درباره ضرورت کنار رفتن بشار الاسد را تعدیل کرده است. تغییر در موضع آمریکا تا حدی ناشی از ترس از این است که داعش از چنین وضعیتی سود خواهد برد.

فیودور لوکیانوف، رئیس شورای مشاوران سیاست خارجی کرملین، رهایی از مسأله هسته‌ای ایران را از عوامل مؤثر در توجه بیشتر به مسأله سوریه دانسته است. وی همچنین درباره تغییر در نگاه دیگران به مسأله سوریه گفته که عربستان همچنان معتقد است که اسد باید کنار برود ولی از اطمینان آنها نسبت به اینکه گزینه‌ای بهتر نسبت به اسد وجود داشته باشد، کاسته شده است. روسیه همچنان معتقد است که اسد باید بماند، ولی نمی‌توان این مسأله را نادیده گرفت که اوضاع در حال تغییر است و جایگاه استراتژیک سوریه هیچ گاه به بدی امروز نبوده است.

به نوشته نیویورک تایمز در حالی که درباره میزان تغییر مواضع هر یک از طرفین درگیر در موضوع سوریه اختلاف نظر وجود دارد، کلیت سازش بر سر آینده سوریه بر این مبناست که در دولت جدیدی که تشکیل خواهد شد، برخی اعضای دولت فعلی سوریه و احتمالا شخص بشار الاسد نیز برای دوره‌ای محدود نقش خواهند داشت. دیگر نیروی حاضر در دولت مخالفان میانه‌رو دولت خواهند بود. برخی از گروه‌های مسلح میانه‌رو نیز جذب ارتش سوریه خواهند شد و علوی‌ها و اکثریت سنی نیز هر دو در دولت حضور خواهند داشت.

به نوشته روزنامه عربی الحیات، با چنین تغییری، ارتش و دولت سوریه از مشروعیت لازم برخوردار خواهد شد و نماینده‌های همه طوایف سوریه خواهد بود.

این سناریو شبیه طرحی است که اخیرا ایران مطرح کرده است که خواهان آتش‌بس فوری، تشکیل دولت وحدت ملی، اصلاح قانون اساسی و تضمین حقوق همه گروه‌ها و برگزاری انتخابات با حضور ناظران بین‌المللی شده است، ولی اجرایی شدن چنین طرحی با مشکلاتی هم همراه است.

به نوشته یک روزنامه اردنی، بعد از نزدیک به پنج سال درگیری داخلی که خون‌های زیادی را ریخته، توافق بین گروه‌های درگیر بسیار سخت است و حل مسائل مربوط به هر بخشی از جزئیات چنین توافقی، کاری طاقت فرساست.