زندگی روزمره در قلمرو خلیفه داعش چگونه است؟

تاکنون گزارش‌ها و اخبار گوناگونی از زندگی مردم عادی در مناطق تحت کنترل گروه تروریستی داعش در رسانه‌ها مخابره شده است. حال به‌تازگی شبکه الجزیره انگلیسی به اسناد مراکز داعش در شهر تل ابیض در شمال سوریه دسترسی پیدا کرده که مهر تأیید دیگری بر وضع این قوانین عجیب و سخت در این مناطق به حساب می‌آید. این اسناد همچنین نشان می‌دهد که داعش طی دو سال از ظهور خود تا چه اندازه ساختار‌مند شده است.

شهر تل ابیض در مرز ترکیه و سوریه قرار دارد. نیروهای داعش در ماه ژوئن سال 2014 توانستند کنترل این شهر را از دست دیگر گروه‌های شورشی در آورند. اما ماه گذشته میلادی نیروهای حفاظت مردمی کردستان سوریه با کمک جنگنده‌های ائتلاف علیه داعش توانستند کنترل این شهر را به دست گرفته و تروریست‌ها را از آن خارج کنند. در طول این مدت، جمعیت این شهر حدوداً 200 هزارنفری بارها مورد مجازات اعضای داعش قرار گرفتند.

به گزارش آنا، در یکی از اسناد که تاریخ آن به 12 ماه می سال جاری باز می‌گردد، پلیس مذهبی داعش که با نام «حسبه» شناخته می­شود، یک مرد را به دلیل شرکت نکردن در نماز جمعه دستگیر کرده است. او مجبور شد تعهدنامه‌ای را امضا کند که در صورت ارتکاب دوباره این «جرم»، هر نوع مجازاتی را از سوی نیروهای حسبه می­پذیرد. در یکی دیگر از اسناد فرد دیگری تعهدنامه‌ای را به اتهام دروغ‌گویی امضا کرده است؛ البته قاضی در مورد ماهیت جرم و مجازات احتمالی آن در آینده اشاره‌ای نکرده است. دیگر جرائمی که نیروهای پلیس حسبه شهروندان تل ابیض را دستگیر کرده‌اند، عبارت‌اند از: بی‌اطلاعی از چگونه خواندن نماز، کوتاه کردن ریش، قاچاق سیگار و حتی سیگار کشیدن.

اگرچه در دنیا اقدامات داعش وحشیانه و خشونت‌آمیز توصیف می‌شود، اما آن‌ها آر تبلیغ نوع حکومت‌داری خود به‌هیچ‌وجه احساس شرمندگی نمی‌کنند. یکی از اقدامات اصلی این گروه در اراضی تحت کنترل خود در سوریه و عراق، وضع قوانین سفت‌وسخت علیه زنان است. تعدادی از این اسناد نشان می‌دهد اعضای این گروه برای پیاده کردن قوانین خود، فشارهای زیادی به مردان می‌آوردند. بر همین اساس سه نفر از مردان تل ابیض به این دلیل دستگیر شدند که بستگان زن آن‌ها با آرایش در محل بیرون حاضر شده بودند. در دیگر موارد مشابه، نیروهای حسبه مردان را مجبور به امضای برگه‌هایی کرده‌اند که در صورت ارتکاب این جرائم از سوی زنان، مجازاتی در انتظار آن‌ها خواهد بود.

مقامات داعش حتی کتابی را تهیه و در آن شرایط اجازه مسافرت به زنان در مناطق تحت کنترلشان توضیح داده شده بود. در یکی از اسناد که مربوط به ماه آوریل سال جاری است، به یکی از زنان ساکن تل ابیض اجازه داده شده بود به شهر رقه سفر کند؛ نکته جالب این است که این اجازه تنها یک روز پس از صدور اعتبار داشت. علت سفر و اینکه آیا لزومی به همراهی یک مرد در این رفت‌وآمد وجود دارد، هرگز توضیح داده نشده بود.

البته نوع پوشش زنان تنها نگرانی داعش در این شهر نبود. آن‌ها حکم کرده بودند تمامی مردان تل ابیض باید لباس سنتی اعراب یا همان دشداشه (لباسی تا زیر زانو) را بپوشند. ابو احمد که راننده تاکسی در تل ابیض است، تجربیات دست اولی از زندگی در حکومت داعش دارد. او می‌گوید بارها اتفاق افتاد که رانندگان به دلیل اینکه لباسشان تا زیر زانو نبود، در خیابان متوقف شدند. در این زمینه نیز تعهدنامه‌های متعددی از مردان گرفته شده است.

آنچه طی دو سال گذشته مشخص شده این است که داعش سعی می‌کند با استفاده از مجازات عمومی و تبلیغ آن‌ها، بر مردم حکومت کند. شهروندان تل ابیض مجبور بودند این وضع اسفناک را تحمل کنند. رضوان بایزار، از شهروندان تل ابیض می‌گوید: آن‌ها مردم و حتی افراد کم سن و سال را به اتهاماتی همچون سیگار کشیدن درملأعام شلاق می‌زدند. وی افزود: آن‌ها قفس بزرگی در ورودی شهر قرار داده و بارها افراد را بنا به دلایل مختلف داخل آن قرار می‌دادند. طی این مدت سر تعدادی از شهروندان نیز در وسط شهر از بدنشان جدا شد.

داعش همچنین برای برخی از افراد آموزش‌های اجباری مذهبی وضع می‌کرد. در سندی که مربوط به 19 ماه می امسال است، یکی از شهروندان به دلیل اینکه نماز خواندن و وضو گرفتن را بلد نیست، مجبور شده در کلاس‌های «شریعت» حاضر شود. تروریست‌ها همچنین قوانین شدیدی علیه تفریحات مردم وضع می‌کنند. در سند دیگری یوسف بن صالح العربی، رئیس حسبه به استاندار رقه دستور می‌دهد فعالیت سالن‌های بیلیارد در مناطق تحت کنترل این گروه را متوقف کند. در سند داعش آمده است: به صاحبان این سالن‌ها اطلاع دهید که باید فعالیت خود را تغییر دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند فعالیت خود را به خارج از مناطق تحت کنترل داعش منتقل کنند.

آن‌گونه که این اسناد نشان می‌دهد، به نظر می‌رسد داعش یک بوروکراسی منظم دارد که اتفاقات روزانه در مناطق تحت کنترل خود را ثبت می‌کند. مائوریتس برگر، استاد مرکز مطالعات مذهبی در دانشگاه لیدن در هلند در این زمینه می‌گوید: داعش می‌خواهد با این کار تأثیر حکومت به‌اصطلاح قانون را در زندگی روزمره مردم نشان دهد.

پس از رفتن داعش، حالا تل ابیض روزهای متفاوتی را تجربه می‌کند و بسیاری که از این شهر عزیمت کرده بودند (حدود 20 هزار نفر)، در حال بازگشت هستند. بایزار می‌گوید: هم‌اکنون زندگی بسیار فرق کرده است. مردم در نوع پوشش، عقاید و افکار خود کاملاً آزاد هستند.

اگرچه بسیاری امیدوارند روزهای حکومت سیاه داعش بر این شهر بار دیگر تکرار نشود، اما تروریست‌ها هنوز به دنبال تصرف دوباره آن هستند. روز 30 ژوئن تروریست‌ها حمله غافلگیرانه‌ای را انجام داده و کنترل بخشی از تل ابیض را به دست گرفتند، البته روز بعد با حملات نیروهای کرد آن‌ها بار دیگر مجبور به عقب‌نشینی شدند.