قشقاوی: نخستین سفیر زن ایران به زودی معرفی می‌شود

یکی از وعده‌های «محمدجواد ظریف»، انتصاب سفیر زن در وزارت امور خارجه ایران بود؛ تابویی که پیش‌تر در هیچ دولتی شکسته نشد. با این حال ظریف در دوسال گذشته هیچ‌گاه به‌طور جدی از این مسئله سخن نگفت و زمزمه‌ها نشان از برخی مخالفت‌ها با انتصاب سفیر زن داشت. حالا معاون پارلمانی وزارت امور خارجه به «شرق» خبر داده که «به‌زودی نخستین سفیر زن ایران معرفی خواهد شد».از فروردین سال ٩٤ زمزمه‌هایی درباره انتصاب مرضیه افخم، سخنگوی کنونی وزارت امور خارجه به‌عنوان نخستین سفیر سر زبان‌ها افتاد اما با این حال حسن قشقاوی درباره نام و نشان خانم سفیر اطلاعات بیشتری‌ رو نمی‌کند.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران پنجم شهریور ٩٢ در خلال یک نشست مطبوعاتی از انتصاب نخستین سخنگو و سفیر زن در این وزارتخانه خبر داد. با این حال ماجرای انتصاب سفیر زن رفته‌رفته به فراموشی سپرده شد. حالا با پایان‌یافتن مذاکرات هسته‌ای، گویا وزارت‌خارجه به فکر تحقق برخی وعده‌ها به زنان افتاده و همین است که حالا قشقاوی به تأکید به «شرق» می‌گوید: «انتصاب سفیر زن از دستور کار وزارتخانه خارج نشده و به‌زودی محقق خواهد شد». علاوه‌بر افخم، منصوره شریفی‌صدر، مدیرکل امور بانوان وزارت امور خارجه یکی دیگر از گزینه‌های مطرح‌شده برای انتصاب در مقام سفارت است. سوابق کاری او مربوط به فعالیت دیپلماتیک در شرق آسیا بوده و رایزنی‌ها نشان از آن دارد که درصورت انتصاب او به سفیری، احتمالا شریفی روانه اندونزی یا بنگلادش خواهد شد. در کارنامه شریفی‌صدر مسئولیت کارداری در سفارت ایران در ژاپن به چشم می‌خورد؛ مسئولیتی که در نوع خود یکی از آن نخستین‌ها برای زنان به شمار می‌رود.

الهه کولایی از دیگر زنانی که تجربه فعالیت در وزارت امور خارجه داشته، بارها به موضوع پشت گوش‌انداختن انتصاب سفیر زن در وزارت امور خارجه اشاره داشته است. او در همین زمینه به «شرق» می‌گوید: «وعده آقای ظریف برای انتصاب سفیر زن، وعده جسورانه‌ای بود که امیدواریم هرچه سریع‌تر محقق شود. دختران زیادی در دانشکده وزارت امور خارجه، دانشگاه تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس و بسیاری دیگر از دانشگاه‌ها با علاقه‌مندی سیاست و روابط بین‌الملل می‌خوانند و درنهایت جایگاهی در وزارت امور خارجه ندارند».او درعین‌حال تأکید دارد که «دیپلماسی امروز جهان بر بهره‌مندی حداکثری از توانمندی زنان استوار بوده و بهتر است ایران نیز در همین مسیر گام برداشته و از پتانسیل زنان دیپلمات و تحصیل‌کرده در رشته‌های مختلف بهره‌مند شود».

یکی از مراکزی که در تربیت زنان دیپلمات نقش مؤثری ایفا می‌کند، دانشکده وزارت امور خارجه است. جذب زنان در مرکز آموزش‌های دیپلماتیک وزارت امور خارجه سیاستی بود که در زمان دولت اصلاحات کلید خورد و پس از روی‌کارآمدن دولت بعدی متوقف شد. طاهره هادیان، دانشجوی دکترای توسعه بین‌الملل در دانشگاه تولین آمریکا در همین زمینه معتقد است: «تعداد دختران دانشجو در رشته امور بین‌الملل وزارت امور خارجه نسبت به مردان در دانشکده یک‌سوم است. آنها بر این باور‌ند که اراده به پذیرش زنان در دانشکده وزارت امور خارجه - در دوره اصلاحات- درست زمانی در دستور کار دولت وقت قرار گرفت که ایران سیاست فعال‌ترشدن در حوزه دیپلماسی بین‌المللی را در پیش گرفت».به گفته او، ویژگی مردمحوربودن وزارت امور خارجه اغلب در مسائل امنیتی و یک‌سری پروتکل‌های بین‌المللی ریشه دارد؛ پروتکل‌هایی که گویا با مسائل شرعی ما همخوانی نداشته و موانعی برای حضور زنان در مجامع بین‌المللی به وجود آورده است.

کمی آن‌طرف‌تر از ایران در کشورهای همسایه، زنان در مناصب دیپلماتیک به مقام‌های ارشدی رسیده‌اند. برای نمونه در سال ٢٠٠٨، دولت بحرین «هدا ننو»، را به‌عنوان سفیر خود در ایالات‌متحده منصوب کرد. البته پیش از او «شیخه حیا الخلیفه» به‌عنوان سفیر این کشور در فرانسه و «بی‌بی‌علوی»، به‌عنوان سفیر بحرین در چین انتصاب شده بود. در سال ١٩٩٤ نیز نخستین سفیر زن در کویت انتخاب شد. «نبیلا ال ملا» برای سفارت زیمبابوه انتخاب شد که بعدها سفیر این کشور در بلژیک و اتریش شد. قطر نیز سال ٢٠١٣، «شیخه موزا بن ناصر بن‌احمد» را به‌عنوان نخستین سفیر زن برای سفارت کرواسی انتخاب کرد.

باید دید وزارت امور خارجه ایران با گذشت نزدیک به چهار دهه از انقلاب با ماجرای انتصاب نخستین سفیر زن کنار خواهد آمد. باید دید وعده‌های حسن روحانی و محمدجواد ظریف برای حضور زنان در لایه‌های میانی قدرت و انتصاب سفیر زن به سرانجام خواهد رسید یا مسیر همیشگی وعده‌های محقق‌نشده، تکرار خواهد شد.