مرتضی بانک: كساني كه مي‌گفتند «بگم بگم» امروز مي‌گويند «نگو نگو»

وارد اتاقش كه مي‏شوم پشت ميز كارش نشسته، در حال مطالعه است. از فرصت‏هاي ايجاد شده پس از توافق هسته‏اي سخن مي‌گويد. در ادامه از برخي رفتارها، مانند نصب بيلبوردهاي تبليغاتي در ماجراي سفر فابيوس به تهران انتقاد مي‌كند. نكته جالب سخنانش اينجاست كه با صراحت عنوان مي‌كند: « فرمان مقابله با توافق هسته ‏اي صادر شده است». به شكايت محمود احمدي‌نژاد از اسحاق جهانگيري اشاره مي‌كند و آن را نوعي واكنش به توافق هسته ‏اي بر مي‌شمارد. در پايان اما از برخي پشت پرده‌هاي ناگفته از دولت احمدي‌نژاد پرده برمي‌دارد. ناگفته‌هايي كه در نوع خود جديد است. معاون كل نهاد رياست‌جمهوري دولت آقاي روحاني مي‌گويد: «يكي از دوستان هنري و سينمايي دولت قبل كمك‌هاي مالي فراواني دريافت نموده است كه مشخص نيست چگونه هزينه شده است». وي همچنين عنوان مي‌كند: <در دوران احمدي‌نژاد تنها طي 3 سال 79هزارسكه به مبلغ 46 ميليارد تومان توزيع شده است>. در ادامه متن گفت‌وگوي «آرمان» با دكترمرتضي بانك معاون كل نهاد رياست‌جمهوري را از نظر مي‌گذرانيد. 

توافق هسته‏اي يك نقطه عطف و تعيين‌كننده‏اي را براي آينده كشور و دولت ايجاد كرده است. توافق هسته‏اي صورت گرفته بين ايران و قدرت‌هاي جهاني، از جنبه‌هاي مختلف مسير حركت كشور را به سمت ديگر تغيير داده و فرصت‏هاي جديد و تاريخي بزرگي را پيش روي ملت ايران گشوده است. در شرايط كنوني ايران نسبت به گذشته در موقعيت جديد و بالاتري در سطح منطقه و جهان قرار گرفته و در آينده نقش تعيين‏كننده‏تري در مناسبات قدرت منطقه‏اي و جهاني ايفا خواهد كرد. سياست آقاي روحاني از ابتدا تشكيل كابينه‌اي بود كه در كنار ساماندهي مسائل داخلي، به برخي از سياست‌هاي كلان نيز بپردازد. يكي از سياست‌هاي كلان كه در دهه اخير كشور را با چالش‌هاي گوناگوني مواجه كرده است بحث مربوط به پرونده هسته‏اي ايران است. به همين دليل آقاي روحاني خيلي جدي به اين مساله ورود كردند و با درايت و تعهد اين مساله را به نتيجه مطلوب رساندند. با اين وجود، دولت آقاي روحاني هيچگاه از مسائل داخلي غافل نشد و در زمينه مسائل داخلي نيز اقدامات قابل توجهي انجام داد. حركت دولت آقاي روحاني از ابتدا تاكنون رويكرد منطقي و عقلايي را طي كرده و هر اتفاق مثبتي ممكن است در اين مسير رخ بدهد. هنگامي كه زيربنا و خط مشي همه مسائل با تدبير و عقلانيت سازماندهي شده باشد مي‌توان در آينده نيز به اتفاقات مثبت خوشبين بود. 

ما نمي‌توانيم پس از توافق هسته‏اي به صورت كوتاه‌مدت منتظر اقدامات تعيين‌كننده در زمينه مسائل داخلي از سوي دولت باشيم و بايد اجازه بدهيم زمان بيشتري بگذرد و دستاوردهاي اين توافق بيشتر آشكار شود. نكته مهم ديگر اينكه از فرداي توافق هسته‏اي يك فرمان براي مقابله با اين توافق صادر شد و مخالفان تندروي دولت با حربه‌هاي مختلف تلاش كردند اين اتفاق مهم را كمرنگ يا بي‏رنگ جلوه دهند. به عنوان مثال درست پس از توافق هسته‌اي آقاي احمدي‌نژاد موضوع شكايت از آقاي جهانگيري معاون اول دولت آقاي روحاني را مطرح مي‌كند. اين مساله ساده نيست و نبايد به سادگي از آن گذشت. 

در عرصه تبليغات شاهد نوعي هماهنگي بين جريان‏هايي هستيم كه نمي‌توانند موفقيت‏هاي دولت تدبيرواميد را تاب بياورند. هدف اصلي اتاق فكر آنان، اين است كه افكار عمومي را نسبت به دستاوردهاي دولت آقاي روحاني منحرف كنند. لذا اين اتفاقات را نبايد به صورت مجزا و تفكيك شده بررسي و تحليل كرد. 

آقاي احمدي‌نژاد و نزديكانش از مدت‌ها قبل برنامه‏ريزي كرده بودند كه خود را در سپهر سياسي كشور حفظ كنند. به همين دليل هم جلسات متعددي در تهران و ساير شهرستان‌هاي كشور برگزار مي‌كردند. به نظر من اين گروه و به ويژه آقاي احمدي‌نژاد، ظرفيت حضور در عرصه قدرت در آينده را از دست داده و در اين زمينه موفق نخواهد شد. با اين وجود تعجيل در برگزاري اين همايش درست پس از توافق هسته‌اي و هجمه عليه دولت آقاي روحاني نشان‌دهنده طراحي وبرنامه‌ريزي اين گروه و همچنين گروه‌هاي مشابه براي تحت تاثير قرار دادن دستاوردهاي دولت تدبير و اميد و به ويژه توافق هسته‌اي بوده است. 

جريان تندرو حيات خود را در شعارهاي دست‏نيافتني و عامه‏پسند قرار داده است. اين جريان در گذشته تا حدودي خود را تثبيت كرده و با استفاده از رانت‌هاي اقتصادي به فعاليت خود ادامه داده است. آنان در برخی رسانه‌ها نفوذ پيدا كرده و در برخي از مناسبات قدرت حضور موثر دارند. نگراني عمده جريان تندرو؛ موفقيت راهبردي دولت تدبير و اميد است. اين گروه در مساله موفقيت هسته‏اي مشاهده كردند كه تندروي در عرصه سياست خارجي، فرياد زدن بر سر ديگران و بي‌توجهي به منافع كشور محلي از اعراب ندارد و نمي‌تواند ارمغان مناسبي براي مردم داشته باشد. تندروهاي سياسي همواره نشان داده‏اند براي باقي ماندن در عرصه سياسي، حاضرند منافع ملي و سرمايه‌هاي مهم كشور را به بازي بگيرند. اين گروه آرزوهاي دور و دراز و عوام پسندانه‌اي را براي خود انتخاب كرده است. با اين وجود هنگامي كه مردم متوجه مي‌شوند كه مي‌توان از راه‌هاي علمي و منطقي به اين آرمان‏ها دست پيدا كرد تمامي برنامه‌هاي تندروها نقش برآب مي‌شود و مباني آنها دچار تزلزل مي‌شود. خروجي اتاق فكر اين گروه در مقاطع مختلف و در نقاط گوناگون خود را نشان داده است. به عنوان مثال فعاليت لباس شخصي‏ها در برخي ميتينگ‏هاي سياسي و دانشگاه‌ها همگي با برنامه‏ريزي قبلي صورت مي‌گيرد و به صورت خودجوش نيست. بنده يك سوال اساسي از اين گروه كه به برخي محدوديت‌ها در توافق هسته‏اي انتقاد مي‌كنند، دارم؛ اين عده در زماني كه شش قطعنامه عليه ايران توسط شوراي امنيت سازمان ملل صادر شد و محدوديت‏هاي بي‌شماري را در بخش‌هاي نظامي، هسته‏اي، موشكي، اقتصادي، مالي، نفتي و... ايجاد كردكجا بودند و چرا هيچ كدام از آن قطعنامه‌ها را بررسي نكردند و نسبت به پيامدهاي آن حساسيت نشان ندادند و دولت قبل را به چالش نكشيدند. مگر تحريم‌هايي كه عليه ايران تصويب شد كشور را در تنگناهاي زيادي قرار نداد. مساله مهم پس از توافق هسته‏اي، چگونگي تفسير و ترجمه اين توافق براي افكار عمومي است. اصل واساس اين توافق به شكلي نيست كه تحت الشعاع عملكرد تندروها قرار بگيرد. نكته مهم ديگر اينكه نقش روشنفكران در اين زمينه داراي اهميت است. به‌طور مسلم روشنفكران و نخبگان جامعه با مشاهده دستاوردهاي اين توافق به مثبت وكارآمد بودن آن پي برده و به همين دليل تلاش مي‌كنند پيامدهاي مثبت اين توافق را براي افكار عمومي تشريح و تبيين نمايند. در نتيجه در دراز مدت وضعيت به سود توافق خواهد بود و مردم با آثار و پيامدهاي آن به شكل ملموس‏تري آشنا خواهند شد. با اين وجود معتقدم تيم رسانه‏اي دولت و رسانه‌هاي همراه، مي‌توانند تفسير و ترجمه دستاوردهاي اين توافق، نظرات دقيق و منصفانه خود را بيش از پيش تبيين نمايند. 

توافق هسته‌اي فرصت‏هاي بزرگي را در آينده براي ايران ايجاد خواهد كرد. سياست‌هاي ايران در عرصه روابط بين‌الملل به‌طور قطعي پس از توافق هسته‌اي تغييرات معناداري پيدا خواهد كرد. بدون شك ايران به عنوان يك قدرت بزرگ منطقه‌اي در مناسبات قدرت جهاني نقش مهمي ايفا خواهد كرد. به همين منظور ايالات متحده آمريكا و همچنين كشورهاي اروپايي تلاش خواهند كرد بيش از گذشته مواضع خود را به مواضع ايران در عرصه جهاني نزديك‏تر كنند. نكته مهم ديگر در اين زمينه بالا رفتن نفوذ ايران در منطقه خاورميانه پس از توافق هسته‏اي است. در شرايط كنوني هيچ كدام از مناسبات مهم منطقه‌اي بدون حضور ايران به نتيجه نمي‏رسد و كشورهاي منطقه به خوبي به اين نكته آگاهي دارند. حتي كشورهايي چون عربستان كه مواضعي متفاوت با مواضع ايران در مناسبات منطقه‏اي اتخاذ مي‌كند در شرايط كنوني به اقتدار روزافزون ايران پي برده است. سفر دكتر ظريف به كشورهاي منطقه پس از توافق هسته‌اي نيز به دليل اهميت نقش ايران در مناسبات منطقه‏اي صورت گرفت. دكتر ظريف به خوبي به اين نكته آگاهي دارد كه اگر ديدگاه‌هاي كشورهاي منطقه به هم نزديك‏تر باشد ما شاهد منطقه‏اي آرام‌تر و مطمئن‌تر خواهيم بود و بسياري از كشمكش‌ها و درگيري‏ها فروكش خواهد كرد. درباره ديدار آقاي روحاني و باراك اوباما در سازمان ملل هم بايد عنوان كنم احتمال چنين ديداري را در نيويورك بعيد و دور از ذهن مي‌دانم. 

آقاي احمدي‌نژاد از «بگم بگم» به «نگو نگو» رسيده است و گويا فراموش كرده است كه 8 سال، بي‏وقفه و بهت آور، همه دولت‌هاي گذشته را تخطئه مي‌كرد. اين در حالي است كه طي سه سال در دولت قبل، 79 هزار عدد سكه به مبلغ 46 ميليارد تومان توزيع كرده‏اند يا يكی از دوستان هنري و سينمايي دولت قبل كمك‏هاي مالي فراواني دريافت كرده‏اند و معلوم نيست چگونه و كجا هزينه شده است. بي‏انضباطي و ريخت و پاش‌هاي آن دوره گسترده بود، از مواردي كه اشاره شد تا موضوع دكل خريداري‌شده به مبلغ حدود 80ميليون دلار كه اساسا وارد ايران نشده است يا مساله بابك زنجاني كه حدود 6/2 ميليارد دلار بدهکار است و سوال اينكه چرا با وجود همه اینها، پرونده ايشان که به جريان افتاد. فرار به جلو مي‌كنند اما اكنون مي‌خواهند قوه قضائيه به شكايت احمدي‌نژاد رسيدگي كند. اين يك بام و دو هوا غيرقابل تفسير است.