ظریف: دولت برای حل مساله هسته ای شرایط جدیدی ایجاد کرد

صدای ایران - محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در نشست شورای راهبردی روابط خارجی ابعاد حقوقی برجام، قطعنامه شورای امنیت و نیز ضمائم را توضیح داد و گفت که دولت یازدهم ناگزیر شد برای حل این موضوع شرایط جدیدی را ایجاد کند.

ظریف به شروع بحث برنامه هسته ای ایران اشاره کرد و گفت: 12 سال قبل که بنده در خدمت آقای دکتر خرازی بودم، روند پر فراز و نشیبی شروع شد که مراحل متفاوتی را طی کرد. 12 سال قبل که این پرونده شروع شد یک صفحه سفید نبود، بلکه روندی بود که به یک مرحله رسیده بود و در آن مرحله کار به بحث سطح بالا در کشور رسیده بود.

وزیر امور خارجه با بیان اینکه ضرورتی ندارد که به جزئیات بازگردیم، افزود: بر اساس یک تصور که غنی سازی مثلا 1.2 درصد که در کالای الکتریک صورت می گرفت از نظر حقوقی نیازی به انعکاس به آژانس نبود، پرونده هسته ای ما شکل گرفت، البته ما و دکتر خرازی درگیر نبودیم، خبر هم نداشتیم.

ظریف با اشاره به سخنان رییس جمهوری در گفت و گوی زنده تلویزیونی با مردم راجع به پیدا شدن آلودگی سطح بالا افزود: لذا از ابتدا هیچوقت شما بر اساس یک صفحه سفید برای مذاکره نرفتید که بده بستان کنید، مواردی از پیش بود، گروهی که مسوول مذاکره بودند موظف بودند ان واقعیات را به شکلی تغییر دهند یا مدیریت کنند که بر اساس شرایط زمانی آن موقع کمترین آسیب به کشور برسد.

وی اضافه کرد: از ابتدا هدف این بود که هم عزت و هم دانش کشور حفظ و از آن پاسداری شود. در شرایط مختلف می تواند برداشت از اینکه چه چیزی می تواند مخل امنیت کشور باشد چه در میان بازیگران و چه به لحاظ واقعیات صحنه متفاوت باشد. زمانی هست که تصور حمله نظامی مخل امنیت کشور محسوب می شود و زمانی هم فضای ایران هراسی مخل امنیت کشور است . در شرایط مختلف با پیش زمینه های فکری مختلف،این پرونده باید مدیریت می شد. پرونده ای نبود که شرایط معمولی داشته باشد. شرایطی بود که ایجاد شده بود باید مدیریت می کردند.

وزیر امور خارجه ادامه داد: اما در 20 ماه گذشته که این دولت مسئولیت کار را بر عهده داشت ما معتقد بودیم با موضوعی روبرو هستیم که به غلط، با غرض، با قلب واقعیات و سوء استفاده از ابزار حقوقی و سواستفاده از ساز و کارهای بین المللی تبدیل شده ، موضوعی که بر اساس نص صریح قطعنامه تهدید صلح و امنیت بین المللی بود.

وی ادامه داد: نمی خواهم خیلی وارد جزییات شوم اما چون نمی توانستند بگویند برنامه هسته ای ایران تهدید صلح و امنیت بین المللی است، اگر از قطعنامه 1696 تا قطعنامه 1929 نگاه کنید می بینید که در یک پارگراف چگونه بازی کردند و برنامه ایران را به صلح و امنیت بین المللی ربط دادند . گفته بودند از ابعاد اشاعه ای برنامه هسته ای ایران نگرانیم و با عنایت به اینکه صلح و امنیت بین المللی جزو مسوولیت های اولیه شورای امنیت است، اینگونه در یک پارگراف مقدمه بحث احراز تهدید صلح و امنیت بین المللی به روشی اعوجاج آمیزی در شورای امنیت مطرح می شود و سپس قطعنامه ها را تصویب می کنند.

رییس تیم مذاکره کننده هسته ای گفت: قطعنامه اول بر اساس ماده 40 منشور است که شامل اقدامات موقتی است. صراحتا هم در قطعنامه 1696 میگوید که ما بر اساس ماده 40 عمل می کنیم تا بتوانیم ایران را مجبور کنیم برنامه غنی سازی خود را تعلیق کند. این بسیار صریح گفته شده است، بعد ادامه پیدا می کند تا قطعنامه 1929، که در مقدمه اش اشاره هایی بسیار جالب دارد.

ظریف اضافه کرد: بند ماقبل نهایی مقدمه 1929 بند بسیار جالبی است، من بعد از 30 سال کار کردن در شورای امنیت و حضور در آن محیط هیچوقت ندیدم که شورای امنیت کشورها را مجبور کند از نیروی نظامی استفاده کنند. هیچ چیز در این قطعنامه کشورها را مجبور نمی کند که از نیروی نظامی استفاده کنند. بند 9 قطعنامه 1929 را بخوانید، ببنید در بند 9 در مورد توان موشکی ایران می گوید باید از هر اقدامی استفاده کنند که مانع دسترسی ایران به توانمندی موشکی شوند، با این روند یک فضای امنیتی از ایران ایجاد شد، یعنی ایران به عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی مطرح شده بود که نیاز بود این تهدید از بین برود.

وی اظهار داشت: در این شرایط با این سوابق باید از سوی ایران وضعیت جدید ایجاد می شد. هدف این وضعیت جدید چه بود ؟ یکی اینکه باید این شرایط را تمام می کرد، دوم اینکه باید عزت کشور را حفظ می کرد، یعنی تمام شدن موضوع به هر شرایطی ممکن نبود و سوم اینکه باید از دانش کشور حراست می کرد و هم تضییقاتی که علیه این مردم ایجاد شده بود را متوقف می کرد.

ظریف اضافه کرد: زمانی مبنایی باعث شده بود که تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا در دنیا تاثیر نداشته باشد. در اوج قدرت نظامی آمریکا در دهه 90 میلادی و در اوج قدرت سیاسی آمریکا، ایالات متحده تحریم های معروف به تحریم های داماتو را علیه ایران وضع کرد که هر کسی در صنایع نفت و گاز ایران بیش از 20 یا 40 میلیون دلار سرمایه گذاری می کرد دولت آمریکا تحریمش می کرد.

وزیر امور خارجه گفت: خاطرتان هست که نزدیکترین دوستان ایالت متحده همچون فرانسه، ایتالیا شرکت های بزرگ توتال و غیره به آمریکا گفتند، اگر بخواهید ما را مجازات کنید، در مرجع رسیدگی سازمان جهانی تجارت علیه شما شکایت می کنیم و آمریکایی ها مجبور شدند در تمام این موارد مجوز کلی بدهند . دیدیم که شرکت های اروپایی در برنامه های نفت و گاز در خلیج فارس ما حضور پیدا کردند.

وی ادامه داد: اما وقتی آمریکا تحریم هایی به مراتب ریزتر سوار بر قطعنامه شورای امنیت کرد، گفت کسی نمی تواند به ایران بنزین بفروشد، من به یاد دارم که وزیر نفت ونزوئلا در آن زمان اعلام کرد که ایران به بنزین ما احتیاج ندارد، معنی آن چیست؟ یعنی دولت دوست ما در دنیا اعلام کرد که من به ایران بنزین نمی فروشم.

ظریف ادامه داد: می گفتند کشورها بیش از ایران ضرر می کنند، مفهوم دیگری پیدا شده بود ، هزینه حیثیتی کار کردن با ایران. آقای کوهن معاون خزانه داری آمریکا می گفت: اصلا قانون را رها کنید، شما می خواهید در دنیا معروف شوید که با ایران کار می کنید، این ناشی از چه بود؟ از این مجموع قطعنامه ها. مهم تر از همه چیز و کلمات در قطعنامه ها فضایی است که ایجاد شده بود و اقدامات علیه کشور انجام می شد و این فضا باید شکسته می شد.

وزیر امور خارجه اظهار داشت: آنچه تندروهای آمریکایی و رژیم صهیونیستی را نگران کرد و آنچه البته برخی کشورهای منطقه را بی جهت نگران کرد، این بود که این فضا شکسته شد. تفاوت مبنایی که وجود دارد حتی این نیست که در قطعنامه چه مواردی وجود دارد؟ در برجام چیست، چه می شود و چگونه اجرا می کنند، حتما ما در مورد نحوه اجرای برجام توسط ایالت متحده به ویژه، توسط بعضی کشورها کاملا بدبین هستیم اما آنها مجبور به اجرای آن خواهند شد زیرا آن فضا در هم شکست و قابل بازگشت نیست.

ظریف تصریح کرد: به همین دلیل هم هست که بازگشت پذیری تحریم ها هم خیلی بیشتر از بازگشت پذیری برنامه هسته ای ما طول می کشد، چون یکی از انتقاداتی که مطرح می شود، بازگشت پذیری است، این تحریم ها 10 سال طول کشید تا جا افتاد. وقتی می خواستند تحریم نفتی اتحادیه اروپا را علیه ایران اعمال کنند، یکجا انجام ندادند، گفتند 6 ماه فرصت می دهیم، خودمان را آماده کنیم، بعد تحریم نفتی را اعمال می کنیم؛ تازه بعد از سال ها برنامه ریزی.

وی با تاکید مجدد بر اینکه زمان بازگشت مجدد تحریم ها به مراتب بیشتر از تعداد محدودی سانتریفیوژ است که تحقیق و توسعه مان را هم در حال ادامه دادن هستیم، گفت: باید آینده نگری داشته باشیم، اینکه باید چکار کنیم.

وزیر امور خارجه اظهار داشت: اتفاقی که افتاده این است که این فضا نه در یک محیط بدون سابقه بلکه در یک محیط با سابقه به وجود آمد که قطعنامه، تعداد زیادی تحریم و تحریم های جدیدی در آن تصویب شد که با ورود این دولت در کنگره آمریکا به تصویب رسید ؛ کنگره ای که قصد داشت همین حق رییس جمهور برای عدم اجرای تصمیمات کنگره را هم محدود کند و یا کاملا از بین ببرد. من معتقدم به عنوان کسی که مقداری با حقوق داخلی آمریکا هم آشناست، این کار خلاف قانون اساسی آمریکا بود، یعنی مصوبه کنگره خلاف قانون اساسی آمریکا بود اما در آن فضا کسی نبود که بگوید حقوق یعنی چه، قانون یعنی چی؟، در واقع هر بار که نتانیاهو به واشنگتن می رفت با یک تحریم جدید علیه ایران باز می گشت.

وی ادامه داد:رای امنیت غنی سازی را برای کشوری به رسمیت بشناسد .

ظریف با تاکید بر این که هیچ وقت راجع به حق غنی سازی در این مدت صحبت نکردم چون معتقدم حق غنی سازی در ان. پی. تی به رسمیت شناخته شده است، گفت: در دو اجلاس 1992 و 2010 اجلاس بازنگری ان پی تی، گفته است حق کشورها برای انتخاب نحوه استفاده چرخه سوخت باید محترم شمرده شود لذا من حق مفروض می گیرم اما این که در قطعنامه 1696شورای امنیت، تصویب شده که بگوید این کشور نباید غنی سازی داشته باشد و می گوید ما این را تحت ماده 40، ماده 40 که دوستان می دانند راجع به اقدامات موقتی است؛ می گویند ما این را تحت ماده 40 تصویب می کنیم تا ایران مجبور شود غنی سازی را متوقف کند. 

وی افزود: حالا این کشور که خود قطعنامه صراحت دارد من برای این آمدم که این همه بازی سر ایران درآوردم که غنی سازی ایران را متوقف کنم ، نه تنها غنی سازی ایران را به رسمیت می شناسد از کشورها می خواهد که همکاری هم کنند. 

ظریف گفت: شما ببینید قطعنامه شورای امنیت بخشی دارد به نام اکسپشنز، خیلی ها می گویند چرا این قطعنامه ماده 41 دارد. قسمتی که بخش استثنائات قطعنامه است، همه آنها برای الان است تا زمان اجرایی شدن که کشورها می توانند همین الان بیایند در اراک با ما همکاری کنند، اراکی که می گفتند باید بولدوزر بیندازیم.

وی تصریح کرد: شما نگاه کنید اکسپشن ها یکی راجع به اراک است، یکی راجع به فردو است و یکی راجع به خرید و فروش مواد هسته ای با ایران است که از اول انقلاب ممنوع بوده است. 

وزیرامور خارجه اضافه کرد: اینها اکسپشن هایی است که قبل از این که ایران قدمی از قدم برداشته باشد، مجوز عبور از ممنوعیت های قبلی باشد. 

ظریف ادامه داد: می گویند چرا ماده 41 باید بیاید؟ برای این که قبلا ماده 41 بوده و 41 را بدون 41 نمی شود حذف کرد. حالا ریزه کاری هایی هم شده است، همان جایی که گفته 41 دیگر نگفته of chapter 7 معنی می دهد در شورای امنیت؛ هر یک کلمه ای معنی می دهد. 

وی اضافه کرد: اگر قطعنامه های قبلی را نگاه کنیم، اولی می گوید article 40 که تاکید کند روی فصل هفتم؛ اینجا از فصل هفتم را در آورده است. ماده 41 را فقط با ماده 41 می شود نقض کرد، البته آنجایی که می خواهد بازگشت پذیری را بگذارد، آنجا هم باید 41 بگذارد وگرنه نمی تواند براساس ماده 25 تحریم ها را برگرداند. 

وزیر امور خارجه تصریح کرد: این دستور ما بوده که اگر طرف مقابل بدعهدی کرد ما بتوانیم برگردیم؛ خب او هم این امکان را داشته؛ آیا این خواست ما بوده ؟ نه؛ بلکه مصالحه بوده، اما آنچه که گرفتیم، به نظر ما متوازن کرده است. 

ظریف تاکید کرد: لذا یک قطعنامه داریم که در تاریخ شورای امنیت بی سابقه است و ما هم فقط طرف مشورت در این قطعنامه بودیم و قطعنامه برای ما نیست و صریحا هم در برجام گفته شده که قطعنامه جزو برجام نیست. 

وی ادامه داد: یعنی چی؟ یعنی که اگر شما نقض برجام کنید، مبنای بازگشت پذیری است، اگر نقض قطعنامه کنید، چون جزو برجام نیست، مبنای بازگشت پذیری نیست. 

رییس دستگاه دیپلماسی تاکید کرد: این تفاوت، تفاوت قابل توجهی است؛ ضمن این که آن چه راجع به موشک در قطعنامه 1929 بوده، من قبلا هم گفتم که بند 9 قطعنامه 1929 را بخوانید و با بند 9 این قطعنامه با زبان شورای امنیتی مقایسه کنید. بروید تحریم های تسلیحاتی قطعنامه 1747 و 1929 را بخوانید و در آن جا هفت قلم به ایران امکان فروش نداده اما اینجا برای فروش هفت قلم باید مجوز بگیریم. 

ظریف اضافه کرد: ممکن است بگویید مجوز نمی دهند ولی ماهیت تغییر کرده، ماهیت، از تحریم به نظارت و یا محدودیت تبدیل شده است؛ آن جا کالاهایی دو منظوره را اجازه نداشتند به ایران بفروشند اما اینجا باید بروند برای آن ها اجازه بگیرند و قرار هم بر اجازه دادن است. 

وی گفت: این به این معنی است که اگر بخواهند شورای امنیت مانع شود، بعد از این که در کمیسیون مشترک تصویب شد، باید بیاید و هر عضوی می تواند مانع مخالفت شورا شود. یعنی ریزه کارهایی در این است که خوب است دوستان دقت کنند؛ اما به نظر من باز هم اینها ریزه کاری است و برای ما که سرکلاس باید برای دانشجویان توضیح دهیم که چه اتفاقی افتاده و چه اتفاقاتی نیفتاده، نکات جالبی دارد. 

ظریف اضافه کرد: مهم این است که آن فضا از بین رفته است و فضای جدیدی درست شده و ابتدای قطعنامه هم می گوید. بعضی ها این را اشتباه فهمیدند. از امروز فصل جدیدی شروع شده است و این جاست که آقای روحانی می گوید ما از فصل 7 خارج شدیم. 

وزیر امور خارجه تصریح کرد: یعنی برنامه ایران از تهدید صلح و امنیت بین المللی تبدیل شد به یک برنامه ای که باید با محدودیت در یک مسیری پیش برود، معلوم است با محدودیت است چون 6 قطعنامه شورای امنیت در عرض هشت سال علیه ایران تصویب شده بوده و آن را اجرا نکردیم ، بحق هم اجرا نکردیم. 

وی اضافه کرد: نمی گویم اشتباه کردیم که اجرا نکردیم. دو تای آنها را هم بنده وقتی سفیر بودم گرفتم؛ لذا این اصلا موضوعیت ندارد.

ظریف ادامه داد: قبول دارم حفظ محدودیت ها بحث 41 است. باید باشد و چاره ای نیست؛ ولی می گوید موضوع تحت ماده 41، برای دوستان حقوقی این تفاوت باید کاملا مشخص باشد که موضوعی تحت 41 است یا رفع آن، تحت 41 است. 

وی افزود: بر اساس متخصصین موشکی ما، هیچ یک از موشک های ما برای حمل سلاح های هسته ای طراحی نشده و نخواهد شد، این را در بیانیه مان هم گفتیم که اصلا بند 3 ضمیمه موضوعیت راجع به ایران ندارد؛ نه این که ما اجرا نمی کنیم، بلکه موضوعیت ندارد. 

ظریف ادامه داد: معتقدم که یک تحول عمده ای رخ داده است، بالاخره ایران توانسته در برابر قدرت های ظاهری دنیا مذاکره ای کند و بده بستانی انجام دهد و یک قطعنامه ای در شورای امنیت تصویب شود که متضمن یک برنامه جامع اقدام مشترک است، از این به بعد دست ما است که شرایط را تبدیل به یک تهدید کنیم یا تبدیل به یک فرصت. 

وی افزود: من معتقدم این یک فرصت استثنایی برای جمهوری اسلامی ایجاد می کند، البته خطر هست؛ من هیچگاه قصه « کشتی کارین ای» یادم نمی رود، کارین ای وقتی که ما رفتیم بُن، اتفاق افتاد. زمانی که حکومت افغانستان تشکیل شد و همه فکر می کردند یک تحول اساسی شده است. در دو هفته قبل از سخنرانی آقای بوش که ایران را وارد محور شرارت کرد، رژیم صهیونیستی یک کشتی را وسط دریای مدیترانه به اسم کارین ای توقیف کرد و گفت این کشتی حامل سلاح برای عرفات است. 

وزیرامور خارجه گفت: حال این که عرفات با ما رابطه خوبی نداشت، اگر به خاطر داشته باشید من کنار مرحوم عرفات می نشستم توی اجلاس سران کنفرانس اسلامی که به من التماس می کرد و می گفت شما همه را می برید رهبر معظم را می بینند اما من را نمی برید. این رابطه ما با مرحوم عرفات بود. خوب کشتی از ایران سلاح ببرد برای آقای عرفات؟ آن وقت عرفات آن قدر سلاح داشت. هنوز هم این دولت خودگردان آن قدر سلاح دارد که زیاد هم است و استفاده نمی کند. آمدند چنین کشتی را سرهم کردند، برداشتند یک فضای مطبوعاتی ایجاد کردند. همان روز آقای روانچی به من و آقای خرازی گفتند که این تله ای است که اسراییلی ها درست کردند و آن همان شروع یک روندی شد که ایران را در محور شرارت برد. 

ظریف گفت: البته خباثت آمریکایی ها و دولت بوش و این که برنامه ریزی داشتند، همه اینها را ما در صحبت های خودمان مفروض می گیریم. دولت بوش یک ماهیتی داشت، ما الان باید حواسمان جمع باشد. 

وی گفت: بعضی ها غافلگیر شدند، فکر نمی کردند که بتوانند یا نتوانند مانع این توافق شوند، البته هنوز هم تلاش می کنند . 

وزیر امور خارجه اضافه کرد: من نیز امروز مقاله ای در روزنامه عربی نوشتم که تاکید کنیم به آنها که هیچ نگرانی از ایران داشته باشند ولی هنوز هم دارند تلاش می کنند و رقمی که ما شنیدیم 150 میلیون دلار قرارداد آگهی تلویزیونی در ماه اوت در آمریکا امضا شد، 150 میلیون دلار فقط برای این که آگهی تلویزیونی بدهند علیه توافق. 

وی خاطر نشان کرد: اگر این مرحله هم نتوانند، حتما از راه های دیگری وارد می شوند تا این فرصتی که برای جمهوری اسلامی پیدا شده تا بتواند سربلند با حفظ برنامه، با حفظ عزت، با حفظ امنیت، با حفظ اسرار، برنامه هسته ای خود را پیش ببرد، اقتصاد خود را متحول کند، بهانه را بگیرد، تصویر امنیتی جمهوری اسلامی را منهدم کند، برگرداند به آنهایی که پشت این تصویر امنیتی علیه فلسطینی ها جنایت می کردند، علیه مردم سوریه جنایت می کردند، علیه مردم یمن جنایت می کردند. 

رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت: این تصویر اگر کنار برود، نهایتا فضا دگرگون می شود. بنابراین باید توقع داشته باشیم که اینها بازگردند. به هر حال در این شرایط همه ما چه به عنوان کارگزار چه به عنوان تحلیلگر، چه به عنوان روزنامه نگار، چه به عنوان استاد دانشگاه همه باید مراقب باشیم. 

ظریف با تاکید بر این که این دستاورد نتیجه دیپلماسی است گفت: این دستاورد نتیجه مقاومت است، نتیجه خون شهدا است، نتیجه تلاش مردم است. 

وی اظهار داشت: من بارها گفتم و اعتقاد دارم که حضور مردم پای صندوق های رای، غرب را از تحریم ناامید کرد. 

وزیر امور خارجه ادامه داد: تاکید می کنم اعتقاد دارم که ما مبانی قدرتمان همانهایی است که مقاومت مبنای قدرت ما است چون به اعتقاد من، قدرت معنایی است. 

وزیر امور خارجه افزود: معتقدم مقاومت برای ما قدرت آفرین است؛ بعضا بیش از سلاح، لذا ما باید از اینها پاسداری کنیم. ارزان به دست نیاوردیم، مردم زجر کشیدند و فشار به مردم وارد شده، شهید هسته ای دادیم؛ از اینها پاسداری کنیم. 

ظریف گفت: انشاء الله این روند به یک برنامه ریزی برای اعتلای جمهوری اسلامی و اعتلای مقاومت تبدیل شود. برای همین هم است که من وقتی مشرف به عراق بودم، هر لبنانی و عراقی که من را در حرم می دید از من تشکر می کرد. این به خاطر این است که مردم احساس می کنند یک فضای تنفسی برایشان ایجاد شده است. 

وی در پایان اظهار داشت: اجازه بدهیم مردم این احساس غرور را حفظ کنند؛ اجازه بدهیم مردم از این فضای تنفسی استفاده کنند و انشاء الله در مسیر درست پیش برویم.