در حاشیه تحولات بحرانی ترکیه؛
پاکستانیزه شدن ترکیه؟
یک هفته از آغاز حملات ترکیه به مواضع داعش و حزب کارگران کردستان (پ ک ک) می گذرد و در این هفت روز شهرهای مختلف این کشور صحنه عملیات هایی هستند که حاصل آن کشته شدن ۲۰ نفر از شهروندان ترک بوده است.
20 کشته در ظرف هفت روز. این آماری است که عملیات های تروریستی انجام گرفته در داخل ترکیه از روز جمعه گذشته تا کنون ثبت کرده اند.
ترکیه از جمعه گذشته و به بهانه تلافی عملیات تروریستی شهر سوروچ بمباران مواضع پ ک ک در شمال عراق و همچنین داعش در داخل خاک سوریه را آغاز کرد و البته به اذعان اغلب رسانه ها در این مدت تمرکز بیشتر ترکیه برای هدف قرار دادن مواضع پ ک ک بوده و نه داعش.
عملیات ترکیه علیه مواضع داعش موجب تعجب بسیاری از کارشناسان شد چون در طول سه سال گذشته آنکارا از هیچ تلاشی برای سرنگون کردن نظام سوریه فروگذار نکرده بود و اکنون حمله به مواضع یکی از اصلی ترین دشمنان حکومت بشار اسد عجیب به نظر می رسد.
ترکیه در سه سال گذشته کانون اصلی انتقال سلاح و تروریست به سوریه بوده و حتی آموزش برخی از تروریست های اعزام شده به داخل سوریه نیز در ترکیه انجام می شود. حضور، آموزش و انتقال تسلیحات و ترویست ها از ترکیه به سوریه یک ادعا نیست چون اغلب مقامات و رسانه های غربی نیز گزارش ها و تصاویر متعددی را در این رابطه منتشر کرده اند.
شباهت ترکیه به پاکستان سال های دور
به اعتقاد برخی کارشناسان وضعیت فعلی ترکیه شباهت زیادی به وضعیت پاکستان در زمان حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان دارد. به اعتقاد این عده از کارشناسان متاسفانه سوریه در حال تبدیل شدن به افغانستان است و ترکیه مجبور است در این میان نقش پاکستان را بازی کند.
در جریان حمله شوروی به افغانستان، بهترین کشوری که آمریکا می توانست از طریق آن به جنگجویان افغان در مقابل روس ها برای غرق کردن شوروی در باتلاق افغانستان کمک کند پاکستان بود. جنگجویان مسلح سلفی که برای مبارزه از کشورهای مختلف عازم افغانستان می شدند و البته خود افغان ها نیز در پاکستان آموزش های لازم را دیده و به افغانستان منتقل می شدند. مسئله مهم تر در این بود که شوروی از افغانستان خارج شد اما طالبان ماند و پس از گذشت مدت زمانی، غیرقابل کنترل و تبدیل به تهدیدی استراتژیک برای پاکستان شد. اکنون شما با در نظر گرفتن این مسائل نگاهی به سوریه داشته باشید. ضریب امنیتی ترکیه بدلیل حضور هسته های سلفی بشدت کاهش یافته است. پول، سلاح و جنگجو در این منطقه انباشته شده و هر لحظه امکان فعال شدن علیه ترکیه وجود دارد. جریان سلفی موجود در ترکیه توانسته سازمان یابی کند و با جریانات سلفی کشورهای مختلف عربی، اروپایی و قفقاز ارتباط سازنده و مستمر برقرار کند. همچنین سلفی های خارجی نیز در ترکیه دارای شاخه و نفوذ شده اند.
با در نظر گرفتن این وضعیت و البته طبیعتا تفاوت های موجود در دو مدل افغانستان و سوریه می توان ادعا کرد که ترکیه روز به روز به سوی پاکستانیزه شدن می رود و مجبور است هزینه این پاکستان شدن را هم بدهد.
بر همین اساس در حالی که هم اکنون تعدادی از گروه های شورشی سوری در ترکیه پایگاه دارند حمله به مواضع تروریست ها در سوریه، می تواند موجب تحریک این گروه ها در ترکیه شده و وضعیت وخیمی را برای ترکیه همانند آنچه در یک هفته اخیر شاهدش بوده ایم بوجود بیاورد.
انتقام از کردها با اهداف انتخاباتی
ترکیه در حالی حملات خود را به عراق و سوریه آغاز کرد که این کشور درگیر معرفی دولت ائتلافی بود. در انتخابات اخیر به دلیل آنکه حزب عدالت و توسعه بخش قابل توجهی از آرای خود در مناطق کرد نشین را از دست داد نتوانست همانند سال های گذشته اکثریت کرسی های مجلس را تصاحب کند و از همین رو مجبور به ائتلاف به سایر احزاب است.
اما عدالت و توسعه که بیش از ۱۰ سال حکومت و قدرت را در ترکیه در اختیار داشته به هیچ وجه حاضر نیست قدرت را با سایر احزاب و گروه ها بویژه کردها که بسیاری آنها را پیروز اصلی اتخابات اخیر توصیف می کنند، تقسیم کند. از همین رو برخی معتقدند که دولت ترکیه عملیات نظامی خود را با دو هدف انجام می دهد. هدف اول تحریک ملی گرایان این کشور علیه جریان های کرد و هدف دوم کاهش آرای جریان کرد در انتخابات زودهنگام با متهم کردن حزب پ ک ک به خرابکاری در این کشور.
آنچه که در رخداد اخیر باید بدان توجه کرد این است که، تغییر رویکرد سیاسی- نظامی دولت ترکیه فرایند تحولات بعد از انتخابات پارلمانی ترکیه در ژوئن امسال بوده است. چرا که نتیجه به دست آمده و آرایش جدید احزاب سیاسی در مجلس نگرانی‌هایی را برای دولت حاکم ترکیه و حزب عدالت و توسعه فراهم آورد.
حضور حزب نوپای دموکراتیک خلق‌ها با کسب ۱۳ درصد از کل آرا و پراکندگی سایر آرای جامعه در میان دو حزب جمهوری خلق و ملی‌گرای ترکیه، و کاهش محسوس و تکان‌دهنده میزان آرای حزب عدالت و توسعه در کنار عدم موفقیت در احراز کرسی‌های پارلمانی، دلواپسی اردوغان را دوچندان کرد.
از سوی دیگر، عدم تمایل حزب دمکراتیک خلق‌ها به تشکیل دولت ائتلافی و متهم کردن اردوغان به آزمندی سیاسی و قدرت؛ منجر به آغاز چالش میان حزب مذکور با اردوغان شد. طرح شروط چندگانه از جانب رهبران احزاب مخالف نیز راه را بر تشکیل دولت ائتلافی بست.
گرچه تا به امروز رایزنی‌های زیادی میان حزب عدالت و توسعه با حزب جمهوری خلق در حال انجام است و به عنوان آخرین شانس تشکیل دولت ائتلافی به شمار می‌رود، به نظر می‌رسد که وجود موارد اختلاف میان دو حزب از جمله تغییر قانون اساسی، رعایت قانون آزادی‌های مدنی، استقلال قوه قضائیه و مهم‌تر از همه تغییر شیوه موجود در سیاست خارجی منجر به شکست مذاکرات در آینده خواهد بود.
بنابر این به نظر می‌رسد که دولت ترکیه با وقوف به عدم امکان تشکیل دولت ائتلافی، زمینه را برای انتخابات زود هنگام فراهم می‌آورد و چنین مقصودی را می‌توان به سهولت در اظهارات اردوغان درک کرد. بدیهی است که برای کسب موفقیت در این مسیر نیازمند افزایش آرای جامعه و کسب اکثریت پارلمانی خواهد بود.
بدین منظور، دولت ترکیه با بروز حادثه سوروچ فرصت مغتنمی را به دست آورده و با مستمسک قرار دادن حمله به مواضع داعش، بیش از همه بر مواضع گروه شورشیان پ ک ک در داخل و خارج از ترکیه فشار آورده است.
همچنین دولت ترکیه برای نیل به قدرت مطلق در انتخابات زودهنگام دست به قمار سیاسی پر مخاطره‌ای زده است و ضمن درز اخبار متناقض، حساس و مناقشه برانگیز، از ابراز ادعاهای تحریک‌آمیز نیز ابایی ندارد. در این بین برای تحریک حس ناسیونالیستی و جلب افکار عمومی برای کسب آرای پراکنده شده در انتخابات قبلی از ادامه بحران در داخل کشور نیز چندان بیمناک نیست.
به همین خاطر رفتار سیاسی کنونی ترکیه را می‌توان چالش برانگیز و شتاب‌زده تلقی کرد. به طوری که «جم اوزدمیر» نماینده ترک‌های مقیم آلمان از حزب سبز در پارلمان این کشور نیز ضمن انتقاد شدید از سیاست‌های تک‌تازانه اردوغان، به مسئولان سیاسی ترکیه هشدار داده است که وضعیت موجود، ترکیه را به سمت موقعیت پاکستان کوچک می‌برد. چنانچه تدبیری اندیشیده نشود، ترکیه در پرتگاه جنگ داخلی اسیر خواهد شد.
وی بر همکاری مسجل ترکیه با داعش صحه نهاده و معتقد است که ترکیه روزی در آستانه پیوستن به اروپا بود ولی امروز سعی دارد به بهانه مبارزه با داعش، کشورهای اروپایی را فریب دهد.
در چنین شرایطی است که رفتارهای شتاب‌زده دولت ترکیه برای دست یافتن به هدف قدرت سیاسی از واکنش‌های مختلف و انتقادات رهبران سیاسی جهان و حتی کشورهای منطقه اعم از العبادی، مسعود بارزانی، آنگلا مرکل و دیگران نیز دور نمانده و آرزوهای متوهمانه «رجب پاشا» برای تحقق چیزی شبیه امپراتوری عثمانی روز به روز بیشتر رنگ می بازد.
20 کشته در ظرف هفت روز. این آماری است که عملیات های تروریستی انجام گرفته در داخل ترکیه از روز جمعه گذشته تا کنون ثبت کرده اند.
ترکیه از جمعه گذشته و به بهانه تلافی عملیات تروریستی شهر سوروچ بمباران مواضع پ ک ک در شمال عراق و همچنین داعش در داخل خاک سوریه را آغاز کرد و البته به اذعان اغلب رسانه ها در این مدت تمرکز بیشتر ترکیه برای هدف قرار دادن مواضع پ ک ک بوده و نه داعش.
عملیات ترکیه علیه مواضع داعش موجب تعجب بسیاری از کارشناسان شد چون در طول سه سال گذشته آنکارا از هیچ تلاشی برای سرنگون کردن نظام سوریه فروگذار نکرده بود و اکنون حمله به مواضع یکی از اصلی ترین دشمنان حکومت بشار اسد عجیب به نظر می رسد.
ترکیه در سه سال گذشته کانون اصلی انتقال سلاح و تروریست به سوریه بوده و حتی آموزش برخی از تروریست های اعزام شده به داخل سوریه نیز در ترکیه انجام می شود. حضور، آموزش و انتقال تسلیحات و ترویست ها از ترکیه به سوریه یک ادعا نیست چون اغلب مقامات و رسانه های غربی نیز گزارش ها و تصاویر متعددی را در این رابطه منتشر کرده اند.
شباهت ترکیه به پاکستان سال های دور
به اعتقاد برخی کارشناسان وضعیت فعلی ترکیه شباهت زیادی به وضعیت پاکستان در زمان حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان دارد. به اعتقاد این عده از کارشناسان متاسفانه سوریه در حال تبدیل شدن به افغانستان است و ترکیه مجبور است در این میان نقش پاکستان را بازی کند.
در جریان حمله شوروی به افغانستان، بهترین کشوری که آمریکا می توانست از طریق آن به جنگجویان افغان در مقابل روس ها برای غرق کردن شوروی در باتلاق افغانستان کمک کند پاکستان بود. جنگجویان مسلح سلفی که برای مبارزه از کشورهای مختلف عازم افغانستان می شدند و البته خود افغان ها نیز در پاکستان آموزش های لازم را دیده و به افغانستان منتقل می شدند. مسئله مهم تر در این بود که شوروی از افغانستان خارج شد اما طالبان ماند و پس از گذشت مدت زمانی، غیرقابل کنترل و تبدیل به تهدیدی استراتژیک برای پاکستان شد. اکنون شما با در نظر گرفتن این مسائل نگاهی به سوریه داشته باشید. ضریب امنیتی ترکیه بدلیل حضور هسته های سلفی بشدت کاهش یافته است. پول، سلاح و جنگجو در این منطقه انباشته شده و هر لحظه امکان فعال شدن علیه ترکیه وجود دارد. جریان سلفی موجود در ترکیه توانسته سازمان یابی کند و با جریانات سلفی کشورهای مختلف عربی، اروپایی و قفقاز ارتباط سازنده و مستمر برقرار کند. همچنین سلفی های خارجی نیز در ترکیه دارای شاخه و نفوذ شده اند.
با در نظر گرفتن این وضعیت و البته طبیعتا تفاوت های موجود در دو مدل افغانستان و سوریه می توان ادعا کرد که ترکیه روز به روز به سوی پاکستانیزه شدن می رود و مجبور است هزینه این پاکستان شدن را هم بدهد.
بر همین اساس در حالی که هم اکنون تعدادی از گروه های شورشی سوری در ترکیه پایگاه دارند حمله به مواضع تروریست ها در سوریه، می تواند موجب تحریک این گروه ها در ترکیه شده و وضعیت وخیمی را برای ترکیه همانند آنچه در یک هفته اخیر شاهدش بوده ایم بوجود بیاورد.
انتقام از کردها با اهداف انتخاباتی
ترکیه در حالی حملات خود را به عراق و سوریه آغاز کرد که این کشور درگیر معرفی دولت ائتلافی بود. در انتخابات اخیر به دلیل آنکه حزب عدالت و توسعه بخش قابل توجهی از آرای خود در مناطق کرد نشین را از دست داد نتوانست همانند سال های گذشته اکثریت کرسی های مجلس را تصاحب کند و از همین رو مجبور به ائتلاف به سایر احزاب است.
اما عدالت و توسعه که بیش از ۱۰ سال حکومت و قدرت را در ترکیه در اختیار داشته به هیچ وجه حاضر نیست قدرت را با سایر احزاب و گروه ها بویژه کردها که بسیاری آنها را پیروز اصلی اتخابات اخیر توصیف می کنند، تقسیم کند. از همین رو برخی معتقدند که دولت ترکیه عملیات نظامی خود را با دو هدف انجام می دهد. هدف اول تحریک ملی گرایان این کشور علیه جریان های کرد و هدف دوم کاهش آرای جریان کرد در انتخابات زودهنگام با متهم کردن حزب پ ک ک به خرابکاری در این کشور.
آنچه که در رخداد اخیر باید بدان توجه کرد این است که، تغییر رویکرد سیاسی- نظامی دولت ترکیه فرایند تحولات بعد از انتخابات پارلمانی ترکیه در ژوئن امسال بوده است. چرا که نتیجه به دست آمده و آرایش جدید احزاب سیاسی در مجلس نگرانی‌هایی را برای دولت حاکم ترکیه و حزب عدالت و توسعه فراهم آورد.
حضور حزب نوپای دموکراتیک خلق‌ها با کسب ۱۳ درصد از کل آرا و پراکندگی سایر آرای جامعه در میان دو حزب جمهوری خلق و ملی‌گرای ترکیه، و کاهش محسوس و تکان‌دهنده میزان آرای حزب عدالت و توسعه در کنار عدم موفقیت در احراز کرسی‌های پارلمانی، دلواپسی اردوغان را دوچندان کرد.
از سوی دیگر، عدم تمایل حزب دمکراتیک خلق‌ها به تشکیل دولت ائتلافی و متهم کردن اردوغان به آزمندی سیاسی و قدرت؛ منجر به آغاز چالش میان حزب مذکور با اردوغان شد. طرح شروط چندگانه از جانب رهبران احزاب مخالف نیز راه را بر تشکیل دولت ائتلافی بست.
گرچه تا به امروز رایزنی‌های زیادی میان حزب عدالت و توسعه با حزب جمهوری خلق در حال انجام است و به عنوان آخرین شانس تشکیل دولت ائتلافی به شمار می‌رود، به نظر می‌رسد که وجود موارد اختلاف میان دو حزب از جمله تغییر قانون اساسی، رعایت قانون آزادی‌های مدنی، استقلال قوه قضائیه و مهم‌تر از همه تغییر شیوه موجود در سیاست خارجی منجر به شکست مذاکرات در آینده خواهد بود.
بنابر این به نظر می‌رسد که دولت ترکیه با وقوف به عدم امکان تشکیل دولت ائتلافی، زمینه را برای انتخابات زود هنگام فراهم می‌آورد و چنین مقصودی را می‌توان به سهولت در اظهارات اردوغان درک کرد. بدیهی است که برای کسب موفقیت در این مسیر نیازمند افزایش آرای جامعه و کسب اکثریت پارلمانی خواهد بود.
بدین منظور، دولت ترکیه با بروز حادثه سوروچ فرصت مغتنمی را به دست آورده و با مستمسک قرار دادن حمله به مواضع داعش، بیش از همه بر مواضع گروه شورشیان پ ک ک در داخل و خارج از ترکیه فشار آورده است.
همچنین دولت ترکیه برای نیل به قدرت مطلق در انتخابات زودهنگام دست به قمار سیاسی پر مخاطره‌ای زده است و ضمن درز اخبار متناقض، حساس و مناقشه برانگیز، از ابراز ادعاهای تحریک‌آمیز نیز ابایی ندارد. در این بین برای تحریک حس ناسیونالیستی و جلب افکار عمومی برای کسب آرای پراکنده شده در انتخابات قبلی از ادامه بحران در داخل کشور نیز چندان بیمناک نیست.
به همین خاطر رفتار سیاسی کنونی ترکیه را می‌توان چالش برانگیز و شتاب‌زده تلقی کرد. به طوری که «جم اوزدمیر» نماینده ترک‌های مقیم آلمان از حزب سبز در پارلمان این کشور نیز ضمن انتقاد شدید از سیاست‌های تک‌تازانه اردوغان، به مسئولان سیاسی ترکیه هشدار داده است که وضعیت موجود، ترکیه را به سمت موقعیت پاکستان کوچک می‌برد. چنانچه تدبیری اندیشیده نشود، ترکیه در پرتگاه جنگ داخلی اسیر خواهد شد.
وی بر همکاری مسجل ترکیه با داعش صحه نهاده و معتقد است که ترکیه روزی در آستانه پیوستن به اروپا بود ولی امروز سعی دارد به بهانه مبارزه با داعش، کشورهای اروپایی را فریب دهد.
در چنین شرایطی است که رفتارهای شتاب‌زده دولت ترکیه برای دست یافتن به هدف قدرت سیاسی از واکنش‌های مختلف و انتقادات رهبران سیاسی جهان و حتی کشورهای منطقه اعم از العبادی، مسعود بارزانی، آنگلا مرکل و دیگران نیز دور نمانده و آرزوهای متوهمانه «رجب پاشا» برای تحقق چیزی شبیه امپراتوری عثمانی روز به روز بیشتر رنگ می بازد.
منبع: مهر
گزارش خطا
آخرین اخبار