"توافق هسته ای با ایران از منظر روس‌ها نشانه ضعف آمریکاست"

لحن گفتارش نشان می‌دهد که یک واقع‌گرای تام و تمام در عرصه تحلیل روابط بین‌الملل و جهت‌گیری قدرت‌های جهانی نسبت به یکدیگر است. تأکیدش بر نقش دولت‌هاست و بیش از آنکه بر همکاری‌ها تأکید کند، به تعارض‌ها و ستیزها توجه دارد. با همین رویکرد علت اصلی موافقت روسیه با توافق هسته‌ای را تضعیف قدرت آمریکا و اروپایی‌ها در این دور از مذاکرات قلمداد می‌کند و معتقد است روس‌ها درصدد استفاده از چنین فرصت مغتنمی برای افزایش حوزه نفوذ خود هستند. «چارلز هیل» ٧٩ساله استاد دانشگاه در حوزه مطالعات بین‌المللی در دانشگاه «ییل» آمریکا و مشاور ارشد پیشین «هنری کیسینجر» و «جورج شولتز» وزرای خارجه پیشین آمریکا، «رونالد ریگان»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا و «پطرس غالی»، ششمین دبیرکل سازمان ملل متحد در گفت‌وگو با «شرق» از ناامیدی‌اش نسبت به تغییر سیاست روسیه در قبال بحران سوریه گفت. پژوهشگر مؤسسه «هوور» در دانشگاه استنفورد که به تدریس دروسی چون استراتژی کلان و استراتژی نظم جهانی مشغول است، درباره بحران اوکراین نیز باور دارد که روس‌ها خواستار لغو تحریم‌ها و اعطای امتیازات از سوی غرب با الگوبرداری از روند مذاکرات هسته‌ای ایران و ١+٥ خواهند بود. او در ادامه مصاحبه به جنبه‌های مختلف دیگری از تأثیر توافق هسته‌ای بر روابط روسیه و آمریکا و همچنین تأثیر آن بر معادلات منطقه خاورمیانه اشاره و سناریوی جالب‌توجهی درباره واکنش احتمالی رژیم اسرائیل نسبت به استقرار سامانه موشکی اس-٣٠٠ روسیه در ایران و تبعات پس از آن مطرح کرد.

روابط روسیه و آمریکا احتمالا به بدترین حد ممکن خواهد رسید. روسیه توافق ایران و آمریکا را نشانه دیگری از تصمیم پرزیدنت اوباما برای خارج‌کردن آمریکا از نقش رهبری آن کشور در خاورمیانه و عاملی برای تسهیل ارتقای موقعیت و قدرت ایران در منطقه می‌داند. روسیه این موضوع را به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف ایالات متحده قلمداد خواهد کرد و بر این گمان خواهد بود که می‌تواند آمریکا و همچنین ناتو را بیش‌ازپیش به چالش بکشد. این وضعیت روسیه را تشویق به تعامل با ایران به‌عنوان قدرتی در خاورمیانه خواهد کرد تا از شیعیان منطقه برای خنثی‌کردن تهدیدات متوجه از سوی مسلمانان سنی در ناحیه مرزهای جنوبی روسیه استفاده کند. این موضوع از سوی ایالات متحده مورداستقبال قرار نخواهد گرفت و تنش میان آمریکا و روسیه را افزایش خواهد داد.

سیاست روسیه در قبال سوریه در سطح گسترده‌ای در آینده بدون تغییر باقی خواهد ماند. احتمالا فشارهایی از درون نظام سیاسی آمریکا برای اتخاذ موضع سرسختانه‌تر از سوی دولت آمریکا علیه داعش و همچنین برای ایجاد ائتلافی علیه رژیم «بشار اسد» در سوریه اعمال خواهد شد. استدلال پشت این فشار آن خواهد بود که ایالات متحده نیازمند اتحاذ اقداماتی خواهد بود تا در مقابل ایران نشان دهد که قدرتش تضعیف نشده و به‌همین‌خاطر می‌بایستی گام‌های اساسی برای پایان‌دادن به عمر رژیم اسد در سوریه بردارد. بااین‌حال، احتمالا این فشارها در متقاعدکردن تصمیم‌گیرندگان سیاسی در آمریکا به‌منظور تغییر سیاست در قبال سوریه مادامی که اوباما در مقام ریاست‌جمهوری قرار دارد، بی‌تأثیر خواهند بود.

خیر، مشکل رژیم اسرائیل و فلسطین در آینده نزدیک به امری دشوارتر از مناقشه طولانی‌مدت سال‌های گذشته بر سر برنامه هسته‌ای ایران تبدیل خواهد شد. رژیم اسرائیل به میزان زیادی از سوی ایران احساس تهدید خواهد کرد و به همین دلیل راضی به صلح با فلسطینیان نخواهد شد. همچنین بی‌اعتمادی رژیم اسرائیل به آمریکا نیز افزایش خواهد یافت.

امتیازات داده‌شده به ایران از سوی ایالات متحده و لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه آن کشور روسیه را به طرح مطالبه‌ای مشابه درباره موضوع اوکراین و تحریم‌های وضع و اعمال‌شده از سوی آمریکا علیه مسکو به دلیل مداخله در امور کشور همسایه ترغیب خواهد کرد. روسیه بر این تصور خواهد بود که حفظ تحریم‌ها علیه آن کشور با رویکرد «نرم» اخیر ایالات متحده در قبال ایران در تناقض خواهد بود.

روسیه نقش مثبتی در قبال مذاکرات آمریکایی- اروپایی بر سر موضوع هسته‌ای با طرف ایرانی اتخاذ کرد، چراکه این مسئله را نشانه‌ای از ضعف آمریکا و اروپایی‌ها قلمداد کرد و تصمیم گرفت با همراهی‌کردن مذاکره‌کنندگان برای دستیابی به توافق، روند تضعیف رقبایش را تکمیل کند. 

روسیه به ایران به‌عنوان بازاری برای صادرات تسلیحات روسیه و فروش محصولات تجاری می‌نگرد و به‌سرعت در جهت بهره‌برداری از این فرصت استفاده خواهد کرد. در این میان رقابت میان روسیه و اروپایی‌ها برای کسب سهم در بازار ایران به‌نفع ایرانیان خواهد بود.

بازگشت ایران به بازار انرژی بین‌المللی تنها تأثیر اندکی بر روسیه خواهد گذاشت. به گمانم این موضوع تأثیری بر آمریکا نخواهد داشت، چراکه فناوری‌های جدید استخراج و تولید نفت در آمریکای شمالی مورداستفاده قرار می‌گیرند و ایالات متحده از این نظر با کمبودی مواجه نیست.

لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران که فناوری موشکی را نیز شامل خواهد شد، سبب افزایش فشار سیاسی در آمریکا و کشورهای شرق اروپا خواهد شد. روسیه از این موقعیت استفاده کرده و آن را فرصتی برای تجدید «وتو» به هرگونه استقرار سامانه دفاع موشکی در نواحی شرقی اروپا قلمداد خواهد کرد. روسیه همچنین سعی خواهد کرد از این فرصت برای ایجاد اختلاف و شکاف میان اروپا و پرزیدنت اوباما استفاده کند. با این حال، به گمانم تلاش برای تشدید چنین شکافی میان اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها درباره نتیجه استقرار سامانه دفاعی بی‌نتیجه خواهد بود. رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا از هر حزبی که باشد، احتمالا به طور جدی این مسئله را در دستور کار و بررسی قرار خواهد داد.

کل موضوع خلع تسلیحات هسته‌ای به سبب توافق هسته‌ای آمریکا و ایران با عقب‌گردی جدی مواجه خواهد شد. به گمانم پیمان منع گسترش تسلیحات احتمالا به خودی خود تضعیف خواهد شد. در نتیجه، احتمالی برای تلاش آمریکا و روسیه به منظور کنترل تسلیحات‌شان در راستای بهبود وضعیت این حوزه قائل نیستم. این موضوع زمانی جدی‌تر می‌شود که به نظر می‌رسد گمانه‌زنی‌هایی جدی درباره احتمال دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای و رقابت سایر دولت‌های خاورمیانه در همان زمان با ایران بر سر این موضوع به وجود خواهد آمد.

به احتمال زیاد برنامه ایران و روسیه برای استقرار سامانه موشکی زمین به هوا (اس-٣٠٠ روسیه) با پیشرفت در سال‌های پیش‌رو همراه خواهد بود. در آن صورت رژیم اسرائیل نمی‌تواند اجازه دهد سامانه مستقر شود؛ چراکه این موضوع راه را بر قابلیت آن رژیم برای حمله نظامی علیه تأسیسات ایران می‌بندد؛ در نتیجه، احتمال حمله نظامی هوایی اسرائیلی‌ها علیه سامانه اس-٣٠٠ پیش از استقرار آن در ایران وجود خواهد داشت. این موضوع می‌تواند از سوی روسیه و ایران به‌عنوان رویدادی قلمداد شود که سبب افزایش فشارهای جدی بین‌المللی بر رژیم اسرائیل خواهد شد و از نظر دولت اوباما به‌عنوان دوری بیشتر رژیم اسرائیل و آمریکا از یکدیگر و هم‌چنین کاهش چشمگیر حمایت‌های سنتی آمریکا از آن رژیم قلمداد خواهد شد. این موضوع سبب خواهد شد تا رژیم اسرائیل به‌شدت در جهان منزوی شود. 

قطعا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و انتخاب رئیس‌جمهوری جدید چه از حزب جمهوری‌خواه و چه دموکرات سبب تغییر در سیاست کنونی ایالات متحده در قبال ایران، روسیه و کل جهان خواهد شد.