سرطان «اندروید»

روزنامه جام جم در صفحه جامعه نوشت: فرقی نمی کند در مرکز یک شهر بزرگ زندگی کنید یا روستایی دورافتاده. تبلت ها، گوشی های تلفن همراه، لپ تاپ ها، تلویزیون های اسمارت و... با تکیه بر تمام امکاناتی که سیستم های عامل هوشمندشان به دنیای انسان ها هدیه داده اند، به شکلی باورنکردنی بر زندگی ما حکمرانی می کنند؛ سیستم های عاملی مثل اندورید، آی او اس، ویندوز فون و بلک بری که رقابتی سرسختانه برای جذب کاربران دارند.

در این گزارش که در شماره روز دوشنبه پنجم مرداد 1394 خورشیدی به قلم مینا مولایی انتشار یافته، می خوانیم: غریبه نیست. آشناست. نشانه هایش را همه جا می توانید ببینید؛ از جمع های فامیلی و مراسم سنتی خانوادگی تا کلاس های درس و جدی ترین جلسه های اداری و پزشکی. از سفرهای کوچک دوستانه در دامن طبیعت تا کوتاه ترین دقایق حضورتان روی صندلی های مترو و تاکسی در خیابان های شهر. محبوب ترین دستاورد فناوری در عصر جدید، از خیلی وقت پیش سایه به سایه شما حرکت می کند. حضورش اگر در سال های اول به مکان و زمانی خاص و محدود خلاصه می شد، حالا جایی نمانده که فتح نکرده باشد. آمده و زندگی روزمره انسان ها را راحت کرده است.

راحتی اش اما مدت هاست از حد گذشته و برای خیلی ها مایه دردسر شده. تکنولوژی های هوشمند با این که سن و سال زیادی ندارند، اما عنوان تاثیرگذارترین پدیده قرن را از آن خود کرده اند و با نبودشان زندگی تا اندازه ای سخت می شود. فرقی نمی کند در مرکز یک شهر بزرگ زندگی کنید یا روستایی دورافتاده. تبلت ها، گوشی های تلفن همراه، لپ تاپ ها، تلویزیون های اسمارت و... با تکیه بر تمام امکاناتی که سیستم های عامل هوشمندشان به دنیای انسان ها هدیه داده اند، به شکلی باورنکردنی بر زندگی ما حکمرانی می کنند؛ سیستم های عاملی مثل اندورید، آی او اس، ویندوز فون و بلک بری که رقابتی سرسختانه برای جذب کاربران دارند. بین اینها اما ستاره اقبال اندروید انگار از همه پررنگ تر بوده که طرفدارانش از بقیه بیشتر است. اقبالی که رفته رفته باعث سلطه اندروید بر زندگی خیلی ها شده است. اتفاقی که می تواند نشانه های ظهور یک بیماری جدید در جامعه باشد؛ سرطان اندروید! لپ تاپ ها، تبلت ها و گوشی های مجهز به اندروید حالا مثل یک غده سرطانی در حال رشد در بدنه زندگی انسان های عصر جدید ریشه دوانده اند. نبض تعاملات اجتماعی بیشتر ما را در دست دارند و جای پای شان را در زندگی خیلی ها محکم کرده اند. برای درمان این بیماری، اما وقت زیادی باقی نیست.

برای ورود به دنیای شگفت انگیزی که اندروید برایتان می سازد فقط کافی است به یکی از انواع وسایل ارتباطی عصر جدید دسترسی داشته باشید. اینجاست که می توانید بیشتر کارهای مورد نیازتان را تنها با اشاره نوک انگشت انجام دهید. یک اشاره کوچک کلید ورود شما به دنیایی بزرگ است؛ دنیایی تودرتو، پیچ در پیچ، اسرارآمیز و البته جذاب که یک ربات شبه آدم سبزرنگ برایتان ساخته است. در این که اندروید و بقیه سیستم های عامل هوشمند زندگی ما را متحول کرده اند شکی نیست. با تکیه بر آنها ما می توانیم کارهایی انجام بدهیم که در گذشته فقط یک رویا بود. با کمک آنها توانایی هایی به دست آورده ایم که قبلا فقط در کتاب های علمی ـ تخیلی نشانه هایشان دیده می شد، اما امروز به یکی از کارها و عادات روزمره ما تبدیل شده است.

اپلیکیشن های مختلف این سیستم های عامل انگار دقیقا برای راحت تر کردن زندگی ما ساخته شده اند؛ حالا مدت هاست با لمس صفحه یک گوشی هوشمند یا تبلت می توانیم هرچیزی را که دوست داریم بخریم، ساعت های زیادی سرگرم باشیم، بازی کنیم، فیلم ببینیم، مطالعه کنیم، موسیقی گوش دهیم و البته با ورود به شبکه های مختلف اجتماعی پا به دنیایی بگذاریم که سکوت در آن معنایی ندارد. در دنیای شبکه های اجتماعی، حتی اگر آفلاین هم باشیم باز زندگی جریان دارد و موجی از اطلاعات ما و بقیه کاربران را نشانه گرفته است؛ اطلاعاتی که خواسته یا ناخواسته سراغمان می آید و ذهنمان را پر می کند از محتواهای بی ارزش و کم حجم. اما این فقط یک روی سکه است. خطر آن روی سکه کمین کرده است؛ چون ابزاری که قرار بوده به عنوان یک وسیله ارتباطی در خدمت ما انسان ها باشد به واسطه استفاده بیش از اندازه و نادرست، روند طبیعی تعاملات اجتماعی خیلی ها را به هم زده و رابطه های رو در رو و چهره به چهره را از همیشه کمتر کرده است.

برای این که ببینید سرطان اندروید تا چه حد به دنیای ما رخنه کرده، کافی است کمی دقیق تر به اطرافیان تان نگاه کنید. فرقی نمی کند کجا و در حال انجام چه کاری هستید. لطفا برای لحظاتی سر بلند کنید و به آدم های دور و برتان دقیق شوید. چند نفر را می بینید که در این دنیای مدرن غرق شده اند؟ اصلا شاید خود شما هم یکی از افرادی باشید که زندگی شان با فناوری های هوشمند عصر جدید گره خورده است. آدم هایی که نه تنها در تنهایی و خلوت خودشان که حتی در مهمانی ها هم سرشان را از گوشی و لپ تاپ و تبلت برنمی دارند. آدم هایی از طیف های مختلف جامعه و این یعنی استفاده از این ابزارهای ارتباطی. نه سن و سال می شناسد، نه جنسیت، شغل،عنوان و مقام. به خاطر همین است که می توانید بین آدم هایی که وابستگی زیادی به این وسیله پیدا کرده اند، هم پیرمرد ببینید، هم زن میانسال، هم جوان و هم بچه. هم خانه دار و راننده و هم مهندس و دکتر.

به کمک اپلیکیشن های مختلف اندروید و بقیه سیستم های عامل معنای خیلی کلمه ها عوض شده است. فاصله یکی از این کلمه هاست. به برکت اندروید و آی او اس و... فاصله هایی بین قاره ای برداشته شده است؛ آدم ها از نقاط مختلف دنیا هر لحظه که اراده کنند می توانند از حال هم با خبر شوند. لبه این شمشیر اما تیزتر از این حرف هاست. به واسطه همین برنامه ها و اپلیکیشن های مختلف، بین دونفر که پشت یک میز در خانه غذا می خورند، فاصله ای به اندازه این سر تا آن سرکره زمین به وجود آمده است. آدم هایی که کنار هم هستند، اما از حال هم خبر ندارند. اگر هم بخواهند خبر بگیرند، در دسترس ترین راه برایشان، نه یک سلام و احوالپرسی رودررو و ساده پای بساط صبحانه یا ناهار که ارتباط از طریق همین ابزارها و وسایل است.

اتفاقی که خیلی ها را به تنها ساکنان جزیره هایی خوش آب وهوا، اختصاصی و البته هوشمند تبدیل کرده است. این را دکتر عباس تهرانی به ما می گوید. به گفته این استاد دانشگاه و مدرس آسیب های اجتماعی، انسان هایی که در جامعه امروز زندگی می کنند، هریک جدا جدا، ساکنان یک جزیره هوشمند هستند.

دکتر تهرانی در توضیح این پدیده جدید اجتماعی می گوید: در دوره ای از تاریخ زندگی می کنیم که مکالمه از طریق گوشی ها و تبلت ها برای خیلی ها راحت تر از گفت وگوی رودروست. چه آدم ها نزدیک هم بوده و چه از هم فاصله داشته باشند، اولین گزینه برای برقراری ارتباط همین وسیله هاست. حتی وقتی با هم هستند و در یک مکان مشترک حضور دارند مثلا داخل یک خانه، با این که خیلی محدود با هم حرف و مکالمه کلامی دارند، اما باز هم بیشتر به صفحه موبایل یا تبلت یا لپ تاپ شان نگاه می کنند تا چهره طرف مقابلشان؛ این یعنی هرکدام در یک جزیره به تنهایی برای خودشان زندگی می کنند.ساکنان این جزیره های هوشمند، فرصت های زیادی را به واسطه سکونت مداوم شان از دست می دهند و در عوض هر روز بیشتر از روز قبل به تلفن همراه یا تبلت شان وابسته می شوند. از این نظر، وابستگی دقیقا همان چیزی است که فناوری های هوشمند به انسان ها هدیه داده اند. دکتر تهرانی دراین باره می گوید: تعریف شبکه های اجتماعی را همه ما شنیده ایم. من خودم بتازگی در این شبکه های اجتماعی عضو شده ام، فقط به این علت که ببینم چه فضایی دارد. اما در همین مدت کوتاه هم به این نتیجه رسیده ام که بسته به مدت زمانی که کاربرها به آنها اختصاص می دهند، می توانند اعتیادآور باشد. یعنی هرچقدر یک کاربر برای حضور در این فضا، وقت و انرژی بگذارد به همان اندازه به آن وابسته می شود.

این استاد دانشگاه در ادامه تاکید می کند: باید قبول کنیم جوامع با هم متفاوت هستند. تکنولوژی های مختلف هم در حقیقت برای جامعه هایی به وجود آمده که مبدع آنها هستند. جامعه ما مصرف کننده آنها ست؛ بخصوص تکنولوژی های هوشمند. در نتیجه وقتی این فناوری وارد جامعه ما می شود که با جامعه ما انطباق ندارد، باید منتظر باشیم آسیب هایش را با گذشت زمان به همه نشان بدهد. خیلی چیزها به واسطه این عضو جدید جامعه تغییر می کند، رفتار اجتماعی، فرهنگ و زبان ما تحت تاثیر قرار می گیرد و حتی بعضی مواقع سبک زندگی خیلی ها تغییر می کند.

اندروید و بقیه سیستم های عامل هوشمند به واسطه برنامه ها و اپلیکیشن های متنوع و جذاب شان، کاربران زیادی را جذب کرده اند. از بچه های کوچک سه ساله که پای بازی ها و برنامه های آموزشی رنگ و الفبا و اشکال آن می نشینند تا نوجوان ها، جوان ها و پدر و مادرهایی که برای رفع هر نیازی به تلفن های همراه و تبلت هایشان مراجعه می کنند. برای این که به وسعت کلمه «نیاز» پی ببرید بگذارید چند مثال ساده بزنیم:

• تقویم: دوره ای را که خیلی ها برای دیدن تقویم و شمردن روزهای سال، صفحات کاغذی تقویم هارا ورق می زدند باید کم کم به فراموشی بسپارید. حالا گجت ها و اپلیکیشن های تقویم، خیلی راحت روی گوشی های هوشمند و تبلت ها نصب می شود و بسادگی مناسبت های مختلف را به شما یادآوری می کند. زنگ هشدار دارند و می توانند سرساعت و زمان خاصی چیزی را که می خواهید به خاطر شما بیاورند.

• دفترچه خاطرات: لطفا خاطره نوشتن در دفترچه های خاطراتی را که برای خودشان قفل و کلیدی کوچک داشتند و بوی چوب تازه می دادند هم از ذهن تان پاک کنید. عصر، عصر دفترچه های دیجیتال است. پس ابزار مورد نیاز خیلی ها برای نوشتن خاطرات مگوی شخصی شان می شود یک گوشی یا تبلت کوچک و ساده. جای قفل و کلید های قدیمی را هم رمزهای دیجیتال گرفته است؛ اتفاقی که وابستگی خیلی ها را به سیستم های عامل هوشمندی مثل اندروید از همیشه بیشتر کرده است.

• آلبوم های خانوادگی: به همان نسبتی که مکالمه میان اعضای خانواده ها کم شده، تعداد عکس های خانوادگی هم در آلبوم ها کمتر شده است؛ این روزها اگر باشند خانواده هایی که با هم سلفی بگیرند، بازهم این عکس ها درگذر از نور و رنگ و... از تاریکی به روشنایی نمی رسند، ظاهر نمی شوند و راهی به آلبوم های کاغذی پیدا نمی کنند. حالا گالری تلفن همراه، تبلت و... آلبوم شخصی خیلی هاست. این وسط هستند کاربرانی که از اپلیکیشن های مختلف برای به اشتراک گذاری تصاویر استفاده می کنند و آلبوم شخصی و خانوادگی شان را در معرض دید همه کاربران فضای مجازی قرار می دهند.

• ساعت: شکل و شمایل ساعت های زنگدار قدیمی این روزها از ذهن خیلی ها پاک شده است. حالا خیلی ها با زنگ ساعت تلفن همراه یا تبلت شان بیدار می شوند و در طول روز به جای این که به عقربه های ساعت دیواری نگاه کنند، به بهانه اطلاع از زمان، نگاهی هم به صفحه تلفن همراه شان می اندازند.

به این فهرست ساده می توانید نمونه های زیادی اضافه کنید. از انواع اپلیکیشن های سرگرمی و بازی تا آموزش زبان و... و با نصب این برنامه ها، بهانه برای حضور در دنیای فناوری های هوشمند همیشه جور است؛ شاید به همین علت است که برای خیلی ها سرزدن به گوشی تلفن همراه یا تبلت شان، اولین و آخرین کاری است که در یک روز انجام می دهند و دقیقا به همین دلیل، این تکنولوژی های هوشمند به پای ثابت هدیه های تولد و مناسبت های دیگر تبدیل شده است. فرقی نمی کند فردی که با فوت کردن شمع های روی کیک یک سال بزرگ تر می شود چه سن و سالی دارد. تبلت و گوشی های هوشمند، اولین انتخاب خیلی از پدر و مادرها و زن و شوهرها به عنوان هدیه این شادی به همدیگر است. هدیه ای که دست فرد متولد را می گیرد و او را وارد همان جزیره شخصی ای می کند که بقیه به آن راهی ندارند.

سرعت رشد فناوری های هوشمند از نگاه خیلی از کارشناسان، درست شبیه ازدیاد یک ویروس است؛ ویروسی که درصورت نادیده گرفتن شدن می تواند، اثرات مخربی داشته باشد. دکترغلامرضا قاسمی کبریا، روان شناس و کارشناس روابط انسانی در این باره می گوید: تکنولوژی های جدید به عنوان ابزارهای ارتباطی وارد خانه ها شده است؛ ابزارهایی که هدف از ساختن شان به وجودآوردن سطحی از رفاه و آسایش برای کاربران بوده؛ اما اگر دیدید یک نفر همه زندگی اش تحت تاثیر همین تکنولوژی های هوشمند قرار گرفت و نه تنها به رفاه نرسید، بلکه خودش درخدمت این ابزار و وسیله درآمد، یعنی یک جای کار مشکل دارد. این یک فاجعه است که انسان به خدمت وسیله ای در بیاید که خودش ساخته و اختراع کرده است. عوارض زیادی هم دارد؛ از انزوا و واگرایی و خودبینی گرفته تا اعتیاد و وابستگی های بیمارگونه و وسواسی.

به گفته دکتر کبریا، سطحی شدن ارتباطات بین فردی یکی دیگر از بزرگ ترین مشکلات پیشرفت تکنولوژی های هوشمند است: در حال حاضر ارتباط میان آدم ها سطحی شده؛ انتقال محتوایی هم در این بین وجود ندارد، چون اصلا محتوا ساخته نمی شود و فهم محتوا برای انسان امروز سخت شده است. فهم محتوا وقت و زمان می خواهد و انسان وابسته به تکنولوژی وقت و زمان ندارد. به همین علت الان با این که سطح تحصیلات عمومی بین آدم ها بالا رفته، اما سطح فهم عمومی پایین آمده و برای این که مقصر را پیدا کنیم باید به همین گوشی ها و تبلت هایی که دست همه است نگاه کنیم.این روان شناس در ادامه می گوید: امروز این تکنولوژی های هوشمند به همه خانه ها راه پیدا کرده، چون سهل الوصول و راحت هستند و بچه های کوچک هم براحتی می توانند از آنها استفاده کنند. استفاده کردن از آنها علم نیست، مهارت است. مهارتی که با کمی تمرین به دست می آید. اما این توهم را برای خیلی ها به وجود می آورد که به توانایی خاص و ویژه ای مسلط شده اند. درحالی که این طور نیست. به دانسته این فرد چیزی اضافه نشده است. اگر گوشی تلفن یا تبلت را از او بگیریم دیگر نمی تواند هیچ کدام از کارهایی را که به واسطه این فناوری انجام می داد، انجام بدهد؛ این یعنی انسان وقتش را برای یادگرفتن چیزی گذاشته که مهارت است، نه علم و فایده ای هم برایش ندارد.

کمرش خم نیست، آب بینی اش راه نیفتاده، پوستش نمی خارد، تنش زخم برنداشته، کارش به زباله گردی و دله دزدی نرسیده، اما معتاد شده، نه از نوع کارتن خواب و بی خانمان که خیلی باکلاس، عطر و ادکلن زده، شیک پوش و اتو کشیده، ولی اسیر بی خواب و آرامش تکنولوژی.

دانشمندان، اعتیاد به فناوری های نوین را دو دسته می کنند؛ یکی اعتیاد به اینترنت و یکی اعتیاد به شبکه های اجتماعی. این دو گروه معتاد تزریق نمی کنند، شیشه و هروئین و بنگ و ماری جوانا و این زهرماری ها را مصرف نمی کنند، ولی خمار می شوند، اگر از اینترنت و شبکه های اجتماعی و تبلت و گوشی های عزیزشان دور شوند. وقتی هم که به اینها برسند، نشئه می شوند و کیفور. همیشه نشئگی، خماری دارد. برای همین وقتی یک فرد وابسته به تکنولوژی، دمار از روزگار وقتش درمی آورد و با انواع پیام، اوردوز می کند، اگر کسی بخواهد او را ترک دهد یا حتی به ترک تهدیدش کند، به هم می ریزد، مثل معتادی که از مواد دورش کنی یا دست و پایش را به تخت ببندی. آن نشئگی بیش از حد، این خماری آزاردهنده را هم دارد که دانشمندان سال 2011 با تحقیق روی هزار دانشجو از دانشگاه های مختلف دنیا دریافتند علائم این خماری اضطراب است و درجاتی از افسردگی. پس اگر گوشی یا تبلت شما جایی جاماند و بلافاصله دلشوره گرفتید و مثل عزیزاز دست داده ها پریشان شدید یا حتی سردرد گرفتید و بدنتان به لرزش افتاد، فقط به یک چیز شک کنید؛ به این که شما معتاد هفت خط تکنولوژی هستید.

روزی هم که برای خلاص شدن از اعتراض اطرافیانتان، گوشی و تبلت را یواشکی به کنجی بردید و در اینترنت و شبکه های اجتماعی غرق شدید، باز به اعتیاد فکر کنید، آن هم از نوع نگران کننده اش، مثل معتادانی که به ته خط رسیده اند و مواد نابودشان کرده، ولی هر روز بیشتراز روز قبل مواد می خواهند و اگر کسی مواد را از دستشان بگیرد، قشقرق راه می اندازند. یک فرد وابسته به تکنولوژی مدام چشم ها را روی صفحه گوشی و تبلت و لپ تاپ می چرخاند. به اطرافیان نیز گاهی گوشه چشمی می اندازد. اتوماتیک وار شبکه های اجتماعی و پیام هایی که با دیگران رد و بدل می کند می شود همه چیزش. سرگرمی هایی بجز این را هم می بوسد و می گذارد کنار. اگر هم روزی حال خوبی نداشته باشد برای بهتر شدن به تکنولوژی پناه می آورد، یعنی مجموعه ای از رفتارهای مخرب که گرچه در کوتاه مدت نشئه اش می کند، ولی عایدی اش جز تشدید خماری نیست.