دیلی بیست: داعش بر لیبی مسلط می‌شود؟ / مجازات رهبر داعش به سبک «بازی تاج و تخت»

 اعدام به گونه ای طراحی شده بود که رهبر محلی داعش تحقیر شود. به نظر می رسید که تمام ماجرا درست از وسط فیلمنامه سریال خشن کانال تلویزیونی HBO کپی شده است.

یک گروه به اصطلاح جهادی، در یکی از بنادر استراتژیک لیبی رهبر محلی داعش را دستگیر کرد، او را در خیابان های شهر در میان نگاه تحقیرآمیز مردم چرخاند و در نهایت او را به پای چوبه دار برد و اعدام کرد. هدف این نمایش عمومی (که جزئیاتش تا قبل از این گزارش توسط هیچ رسانه غربی مخابره نشده است) رساندن این پیام به ساکنان شهر بود: اگر با داعش متحد شوید چنین مجازاتی نصیب شما می شود. این اتفاق همچنین به خوبی نشان داد که خلافت خودخوانده داعش علیرغم فتوحاتش در سوریه و عراق، کنترل زیادی بر لیبی ندارد؛ اگرچه لیبی کشوری چندپاره است که داعش سعی دارد از آن به عنوان پناهگاهی امن برای تمرین نیروهایش و اعزام آنها به حملات تروریستی در شمال آفریقا و احیاناً اروپا استفاده کند.

دو منبع که خواستار فاش نشدن اسمشان بودند این مراسم اعدام را که در شهر «دِرنه» در شرق لیبی صورت گرفته بود توصیف کردند. به گفته آنها، فرمانده داعش مثل «سرسی لنیستر»، ملکه مادر در سریال پرطرفدار «بازی تاج و تخت»، برهنه در خیابان های شهر چرخانده شد تا از گناهان خودش توبه کند. قطعاً این اقدام، آگاهانه و تبلیغاتی و هدفش مصادره به مطلوب مجازات های دهشتناک داعش و استفاده از آنها علیه خود این گروه بوده است.

گفته می شود فرد اعدامی عراقی با نام «ابوعلی الانباری» بوده است که در اواسط ماه ژوئن (حدود یک ماه پیش) اعدام شده است. شاید او از دسته آن جنگجویان کهنه کاری باشد که تحلیلگران مسائل تروریسم می گویند در ماه های اخیر از عراق و سوریه به لیبی آمده اند تا به داعش در این کشور کمک کنند. کشته شدن الانباری به این شیوه، پیامی قاطع برای رهبران رده بالای داعش است.

به گفته «توماس جاسکلین»، متخصص تروریسم و دبیر وبسایت Journal Long War، «ویژگی اصلی داعش این است که نمایش قدرت بدهد، تظاهر به قوی بودن بکند و این طور نشان بدهد که غیرقابل توقف است. اما آنها اینجا بازی را باختند.» با این حال، شاید این اتفاق هم خیال دولت اوباما را چندان راحت نکند. آمریکا در لیبی باید نه فقط با داعش، بلکه با چندین و چند گروه جهادی دیگر نیز بجنگد که بعضی از آنها دشمنان قسم خورده اش هستند. چهار سال بعد از آنکه قیام مردم لیبی -که آمریکا از آن پشتیبانی کرد- قرار بود موج دموکراسی را برای این کشور به ارمغان بیاورد، گروه های جهادی مختلف بخش های زیادی از کشور را کنترل می کنند و دو دولت موازی در حال تلاش برای برقراری دوباره نظم هستند. بسیاری از مناطق لیبی، به خصوص در شرق، تبدیل به اردوگاه آموزشی نیروهای جهادی شده اند و جنگجویانی از تونس تا عراق را به خود جذب می کنند.

اعدام کنندگان الانباری اعضای گروه «شورای مجاهدین» بودند، ائتلافی مرتبط با القاعده که در سال 2014 شکل گرفت و از آن موقع مشغول مبارزه با داعش برای بیرون راندن این گروه از شهر درنه است. این بندر شرق لیبی مدت ها است که محل پرورش نیروهای به اصطلاح جهادی است و در میان شهرهای خاورمیانه بالاترین نسبت جنگجو به جمعیت را دارد.

اما داعش با این که در درنه شکست خورده، دو شهر مهم دیگر را در غرب لیبی تصرف کرده است: بنغازی و سرت، هر دو هم بر کرانه مدیترانه. در صحنه پایانی پیغامی ویدیویی که در آن داعش 21 مسیحی مصری را به قتل می رساند، اینگونه هشدار داده شد: «ما روم را فتح خواهیم کرد.» شاید این هشدار بیشتر جنبه نمادین داشته باشد، اما به گفته برخی تحلیلگران تروریسم، نشان دهنده میل داعش به استفاده از لیبی به مثابه سکوی انجام حملات تروریستی در اروپا است. این مسئله زنگ خطر را برای مقامات اطلاعاتی آمریکا به صدا درآورده است. این مقامات همچنین در حال بررسی ارتباط جنجگویان داعش در لیبی با سوریه و عراق هستند. در این دو کشور، پهپادهای آمریکا ماه ها است که در حال بمباران محل های استقرار این گروه هستند و سربازان عراقی به اتکای شبه نظامیان شیعه تحت حمایت ایران کارزاری زمینی راه انداخته اند. لیبی همچنین تبدیل به توقفگاهی برای جنگجویان الجزایری و تونسی در مسیرشان به سمت عراق شده است. سخنگویان داعش گفته اند که اگر این نیروها نمی توانند به داعش در عراق و سوریه بپیوندند، بهتر است در لیبی مستقر شوند و به نبرد داعش در این کشور کمک کنند.

در نقشه داعش برای تأسیس خلافت، لیبی جایگاه مهمی دارد. به همین دلیل، آمریکا سعی دارد پرواز پهپادهای خود را در این کشور بی ثبات و دیگر مناطق شمال آفریقا افزایش دهد. اما یک مشکل بزرگ وجود دارد: این کشور آنقدر بی ثبات و ناامن است که آمریکا و متحدانش نمی توانند به راحتی افراد و تجهیزات لازم را برای انجام حملات پهپادی در آن مستقر کنند. کشورهای اطراف لیبی، یعنی الجزایر، مراکش و مصر نیز هر کدام مشکلات خود را دارند.

در سال گذشته میلادی، آمریکا حضور نظامی اش را در آفریقا، به خصوص با استفاده از پهپاد، به میزان زیادی افزایش داده است. در سومالی، آمریکا وارد عملیات ضدتروریستی به منظور مقابله با الشباب، گروه مرتبط با القاعده شده است. در جیبوتی، نیروهای نظامی این کشور وظیفه پاسداری از امنیت شاخ آفریقا را بر عهده دارند. در اوگاندا، سودان جنوبی، آفریقای مرکزی و جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر سابق)، 300 مستشار نظامی مشغول به فعالیت هستند. حدود 700 نیروی نظامی آمریکا نیز در پایگاهی در شبه جزیره سینا مستقر هستند. در عملیات تمام این نیروها از پهپاد کم و بیش استفاده می شود، اما هیچ کدام برای کنترل وضعیت در لیبی کافی نیستند.

این وضعیت آمریکا را با مشکل مواجه کرده است. آنها می دانند که داعش و دیگر گروه های تروریستی در لیبی در حال نشو و نما هستند، اما نمی توانند به خوبی آنها را تحت نظر بگیرند. مقامات آمریکا نباید به درگیری داعش و گروه های رقیب چندان دل خوش کنند. به گفته «جاسکلین»، تحلیلگر مسائل تروریسم، «برخی امید دارند که جنگ این گروه ها با یکدیگر، همه آنها را تضعیف کند، اما متأسفانه این اتفاق رخ نمی دهد». در سوریه، گروه های به اصطلاح جهادی هر یک سعی دارند تبدیل به نیروی مسلط و برتر شوند و در این راه تندروتر و بی رحم تر شده اند. جاسکلین می گویند: «این درگیری ها برای آنها مثل تمرین است، همه شان قویتر می شوند.»