داعش و دشمنانش در افغانستان

شیعیان افغانستان که در مناطق مختلف ازجمله در قندهار،‌ هزارستان و بامیان، هرات، بلخ، کابل سکونت دارند، نخستین دشمنان داعش محسوب می‌شوند. قوم ‌هزاره، اکثریت شیعیان این کشور را تشکیل می‌دهد، اما دسته‌هایی از دیگر اقوام همچون پشتون‌ها، تاجیک‌ها و افشارها هم در افغانستان شیعه هستند. داعش مدعی یک حکومت اسلامی است و برداشت بسیار خشنی از اسلام مذهب سنی دارد. براساس این رویکرد، در عراق و سوریه نه فقط شیعیان، بلکه گروه‌های مختلف سنی‌مذهب را قتل‌ِعام کرده است. گروه‌های قومی غیرپشتون در افغانستان به این نکته واقف هستند در صورت نفوذ داعش، همان اتفاقاتی که در عراق برای کردها، سنی‌ها و شیعیان روی داد، در کشور آنان نیز رخ خواهد داد. به عبارتی دیگر بلوچ‌ها،‌ هزاره‌ها، تاجیک‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها، نورستانی‌ها و سایر گروه‌های قومی در افغانستان هدف داعش خواهند بود؛ البته گروه‌هایی از پشتون‌ها که با اندیشه‌های قبایلی فاصله گرفته‌اند نیز از مخالفان داعش محسوب می‌شوند.

بی‌شک موضوع حضور داعش در افغانستان، چه به لحاظ فکری و چه به لحاظ فیزیکی، پیامدهای مختلفی در سطح منطقه‌ای و داخلی افغانستان به‌دنبال خواهد داشت؛ پیامدهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت حضور داعش در افغانستان برای منطقه عبارتند از به‌هم‌ریختن ترتیبات امنیتی منطقه، افزایش قاچاق و ترانزیت مواد‌ِمخدر، سرازیرشدن آوارگان افغان به کشورهای همسایه و... . همچنین مهم‌ترین پیامد نفوذ داعش برای مردم و دولت این کشور، تضعیف بیش‌از‌پیش توان نظامی‌-امنیتی ارتش، فروپاشی اقتصاد نیم‌بند افغانستان و خطر بروز جنگ‌های مذهبی و نیابتی در این کشور خواهد بود؛ همان هدفی که دست‌اندرکاران غربی-‌عربی داعش هم به‌دنبال آن هستند؛ چراکه از نظر داعش جنگ‌های مذهبی تنها راه خالص‏‌سازی جهان اسلام است.

این گروه به‌صورت هدفمندی ضدیت با تشیع و اهل سنت میانه‌رو و اقلیت‌های قومی-مذهبی را جایگزین ضدیت با غرب کرده است. البته با توجه به شرایط فوق‌الذکر به احتمال قوی، شرایط نفوذ داعش در سراسر قلمرو افغانستان عملا امکان‌پذیر نیست، چراکه شرایط جغرافیایی و بافت قبیله‌ای و عشیره‌ای جامعه افغانستان ناهمگون است؛ به ‌این‌ شکل که در مناطق مرکزی (مناطق شیعه‏‌نشین)، مراکز شهری و توسعه‌یافته (کابل، هرات، مزارشریف و...) داعش شانس زیادی برای جذب نیرو ندارد، ولی در مناطق حاشیه‏‌ای، کم‌جمعیت و سنتی‏ که تجانس فکری و مذهبی بیشتری با ایدئولوژی و اهداف داعش دارند، هم‌نوایی با این گروه بیشتر به چشم خواهد خورد. به‌نظر می‌رسد با وجود خلأ امنیتی یا تدابیر حفاظتی ضعیف در داخل و مناطق مرزی افغانستان و پاکستان، این فرض که گروه داعش مانند شبکه القاعده در افغانستان حضور پیدا کنند، دستِ‌کم در شرایط کنونی عملی نیست؛ ولی ممکن است گروه‌های تندرو در افغانستان زیر عنوان داعش، شگردهای آن گروه را تقلید کنند. گروه داعش تاکنون افغانستان را به‌عنوان یک هدف نهایی شبیه سوریه و عراق در نظر نگرفته است و اخبار پراکنده‌ درباره نفوذ این گروه تروریستی در افغانستان را هم نمی‌توان به‌معنای امتداد خلافت آنها در این کشور تلقی کرد، بلکه یکی از اهداف کوتاه‌مدت داعش این است که از خاک افغانستان به‌عنوان یک دالان برای برقراری ارتباط با گروه‌های افراطی در مناطق همجوار استفاده کند. شواهد حاکی از این است که داعش حتی اگر هم بخواهد، به‌آسانی نمی‌تواند سرزمین موعود خود را در افغانستان جست‌وجو کند، چون با مخالفت‌ها و تقابل‌های جدی‌ای از سوی گروه‌های محلی مواجه خواهد شد.