موسیقی در گیرودار فشارهای فراقانونی

شماری از کارشناسان با بررسی دلایل کناره گیری «پیروز ارجمند» مدیرکل پیشین دفتر موسیقی، بر بایسته های برداشتن فشارهای فراقانونی و برچیدن نگاه های سلیقه یی در این حوزه تاکید کردند.

کناره گیری «پیروز ارجمند» مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شاید یکی از بحث برانگیزترین تحول های صورت گرفته در عرصه ی موسیقی در هفته یی که گذشت، باشد.

این اتفاق که به دنبال دخالت فراقانونی برخی نهادها در امور دفتر موسیقی و لغو برگزاری برخی کنسرت های دارای مجوز از وزارت ارشاد رخ داده، این گمان را میان اهالی موسیقی تقویت کرده است که اینگونه رفتارهای بیرون از قاعده که استقلال رای و عمل دفتر موسیقی را خدشه دار می سازد، سرانجام به کناره گیری ارجمند انجامیده است. 

برخی فعالان حوزه ی موسیقی بر این باورند اقدام هایی مانند لغو برگزاری کنسرت های دارای مجوز و یا واگذاری اختیار «ارکستر ملی» و «ارکستر سمفونیک» به «بنیاد رودکی»، نمونه هایی از تحول های صورت گرفته در این حوزه طی ماه های گذشته هستند که آشکارا از کاهش دایره ی اختیارات دفتر موسیقی نشان دارد. 

برخی کارشناسان این اتفاق ها را در کنار غیبت پیروز ارجمند در نشست شورای طرح و برنامه ی جشنواره ی سی و یکم موسیقی فجر بیانگر کاهش دایره ی فعالیت های دفتر موسیقی و جایگزینی نهادهای دیگر به جای این دفتر در بسیاری از فعالیت های جاری می دانند؛ روندی که به گفته ی آنان، ارجمند را به کناره گیری از دفتر موسیقی وادار کرد. آنان معتقدند فشارهای وارد شده، اختیار در بسیاری از امور را از دفتر موسیقی گرفته و تاکنون از تحقق وعده های دولت در حوزه ی موسیقی جلوگیری کرده است.

برخی نیز در مورد کناره گیری پیروز ارجمند و تحول های صورت گرفته در دفتر موسیقی طی ماه های گذشته نظر متفاوتی دارند. آنها این رخداد را روندی طبیعی می دانند که ممکن است برای هر مدیری اتفاق بیفتد.

پیروز ارجمند از بیست و نهم دی 1392 با حکم «علی مرادخانی» معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکلی دفتر موسیقی را برعهده داشت. وی دلیل کناره گیری خود را فقط «مشغله ی کاری» عنوان کرده است.

ارجمند و تلاش ناکام در دفتر موسیقی 

با وجود رویدادهای ناخوشایندی چون لغو برگزاری کنسرت های موسیقی دارای مجوز در دوران مدیریت ارجمند، برخی هنرمندان و فعالان عرصه ی موسیقی بر تلاش وی برای کمک به موسیقی و اهالی آن تاکید دارند. 

«عبدالحسین مختاباد» آهنگ ساز و خواننده در سبک سنتی ایرانی و عضو شورای شهر تهران، بر این باور است که در دوران ریاست پیروز ارجمند در دفتر موسیقی تلاش های زیادی از سوی وی برای بهبود وضعیت موسیقی کشور صورت گرفته است. 

وی در گفت و گو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا گفت: در دوران ریاست آقای ارجمند در دفتر موسیقی، تلاش های زیادی برای ارتقای وضعیت موسیقی کشور انجام شد؛ مانند راه اندازی دوباره ی ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی. 

مختاباد با اشاره به لغو برگزاری برخی کنسرت ها در این دوران تاکید کرد «در این مورد دفتر موسیقی مقصر نبوده است. کسانی که به لغو کنسرت ها انتقاد دارند و در این اتفاق دفتر موسیقی را مقصر می دانند، باید به این نکته توجه کنند که طی 2 سال گذشته کنسرت های بسیاری برگزار شدند». 

وی افزود: دوره ی ریاست آقای ارجمند بر دفتر موسیقی وزارت ارشاد، دوره ی خوبی بود و من برای ایشان آرزوی موفقیت می کنم.

«حسین زمان» خواننده موسیقی در سبک پاپ، نیز بر تلاش های پیروز ارجمند در دفتر موسیقی تاکید کرد.

وی در گفت و گو با ایرنا گفت: پیروز ارجمند تمام تلاش خود را برای بهبود وضعیت موسیقی کشور انجام داد اما نتوانست کاری از پیش ببرد. بسیاری از شواهد حاکی از آن است که آقای ارجمند در دوران ریاست بر دفتر موسیقی زحمت زیادی برای رفع چالش های این عرصه کشید، اما نتیجه نگرفت. به نظر من کناره گیری او را می توان در همین زمینه دید.

زمان با اشاره به اینکه خود او برخلاف تلاش و رضایت معاونت هنری وزارت ارشاد و دفتر موسیقی این وزارتخانه، همچنان نتوانسته است مجوز کار بگیرد، افزود: وقتی جناب آقای «علی مرادخانی» به شخصه به بنده گفته است «من دلم می خواهد برای شما کاری انجام بدهم اما نمی توانم». این گفته نشان می دهد فشارهای بیرون از قاعده بر وزارت ارشاد وجود دارد که متولیان فرهنگی در این وزارتخانه را در انجام وظایف خود با محدودیت روبرو کرده و به دشواری انداخته است.

فشارهای فراقانونی موضوعی است که بسیاری از اهالی فرهنگ بر وجود آن تاکید می کنند؛ فشارهایی که به گفته ی آنان دخالت در فعالیت قانونی متولیان فرهنگی در وزارت ارشاد را موجب شده است و شاید یکی از دلایل کناره گیری ارجمند از مسوولیت خود در دفتر موسیقی باشد.

مختاباد با تاکید بر اینکه فشارهای فراقانونی کم و بیش در دوران مدیریت همه ی مدیران وجود داشته و چیز تازه ای نیست، گفت: بعضی مدیران از زیر فشار شانه خاله می کنند و بعضی هم می مانند. در مورد آقای ارجمند نمی توان به قطعیت اینگونه فشارها را عامل کناره گیری وی دانست، زیرا خود او نیز تاکنون صحبتی در این باره نکرده است اما می توان گفت شرایط به گونه یی پیش رفت که وی ترجیح داد بیش از این در دفتر موسیقی وقت نگذارد.

این خواننده و عضو اصلاح طلب شورای شهر تهران یادآور شد: همواره وزارت ارشاد در عملکردهای خود زیر فشار بوده و اگر فرض فشار بر دفتر موسیقی نیز درست باشد این، بار نخست نیست. بنابراین همواره فشار روی وزارت ارشاد وجود داشته، هست و خواهد بود و این موضوع بارها ناخرسندی اهالی موسیقی حتی خود من را موجب شده است که بارها به دلایل واهی کنسرت هایم لغو شده اند. 

حسین زمان نیز از دخالت های فراقانونی در حوزه ی موسیقی که فعالیت را برای اهالی این حوزه دشوار کرده، گله مند است.

وی در این باره گفت: نمونه ی این فشارها را می توان در لغو کنسرت ها دید. وقتی کنسرت ها با وجود داشتن تمام مجوزهای لازم از وزارت ارشاد با فشار نهادهای بالاتر لغو می شوند یعنی اینکه موسیقی همچنان در نابسامانی به سر می برد و متولیان دولتی با وجود تمام وعده هایی که برای سر و سامان دادن به موسیقی دادند، هنوز نتوانسته اند این وعده ها را عملی کنند.

به گفته ی این خواننده ی موسیقی پاپ، وجود این شرایط حاکی از آن است که هنوز ارزش موسیقی و جایگاه اهالی موسیقی از سوی عده یی به رسمیت شناخته نشده است و افراد و نهادهایی در تلاشند از مجاری فراقانونی در این حوزه دخالت کنند و اهالی موسیقی را در تنگنا قرار دهند.

واگذاری اختیار ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی از سوی دفتر موسیقی وزارت ارشاد به «بنیاد رودکی» یکی از رویدادهای است که به باور برخی کارشناسان و فعالان موسیقی، می تواند به کاهش قدرت و اختیارات دفتر موسیقی منجر شود. 

حسین زمان در همین چارچوب به ایرنا گفت: واگذاری ارکستر سمفونیک و ملی به بنیاد رودکی هم از دخالت در امور دفتر موسیقی وزارت ارشاد و کاهش استقلال آن حاکی است و هم نشان می دهد برخی نهادهای به ظاهر خصوصی می کوشند تمام دستگاه ها و تشکیلات قدرتمند را در حیطه ی اختیار خود درآورند؛ مانند اختیاراتی که حوزه ی هنری در امور سینماها در دست گرفته است.

زمان تاکید کرد «با ادامه ی این شرایط، نهادهای فرهنگی در وزارت ارشاد آرام آرام تمام اختیارات خود را از دست داده و استقلال رای و عمل از آنها گرفته خواهد شد. آنها کم کم به مجریانی تبدیل خواهند شد که از بالا برای آنها تصمیم گرفته می شود».

با وجود این، برخی نیز تصمیم هایی از این دست را مثبت می انگارند. عبدالحسین مختاباد از هنرمندانی است که با واگذاری مسوولیت های دولتی به نهادهای خصوصی مخالفتی ندارد، حتی اگر برای اقدام هایی مانند سپردن اختیار ارکستر سمفونیک و ملی به این نهادها باشد.

وی توضیح داد: واگذاری مسوولیت های دولتی به سازمان های غیردولتی اتفاق خوبی است و تا جای ممکن باید این اتفاق بیفتد زیرا از روی دوش نهادهای دولتی مانند وزارت ارشاد بارهایی برداشته می شود و در این میان سازمان های مردم نهاد و غیردولتی شکل می گیرند؛ سازمان هایی که بتوانند اینگونه امور را مدیریت و هدایت کنند.

مختاباد با اشاره به اینکه بنیاد رودکی به عنوان سازمانی غیردولتی می تواند راحت تر و بازتر از چارچوب دولتی در هدایت امور ارکسترها عمل کند، افزود: واگذاری ارکسترهای سمفونیک و ملی به بنیاد رودکی فکری است که از سال ها پیش آغاز شد و ربطی هم به این دوره ندارد. این کار و اقدام هایی از این دست باید ادامه یابد تا آنجا که ممکن است از روی دوش دولت بار را برداشت و دولت به کارهایی که در حد و اندازه اش است برسد.

نگاه های سلیقه یی، مواضع متفاوت و حساسیت های موجود در عرصه ی موسیقی فقط به یک یا 2 سال گذشته اختصاص ندارد و سال ها است که عرصه ی موسیقی و فعالان آن را با چالش روبرو کرده و گاه دست متولیان فرهنگی را نیز تا اندازه ای بسته است.

مختاباد مهمترین راه برای برون رفت از این وضعیت را شانه خالی نکردن اهالی موسیقی و متولیان دولتی از بار مسوولیت و تعهدات دانست.

وی گفت: مردم موسیقی می خواهند و یک عده نیز مخالف موسیقی اند. ما باید به آنانی که مخالف موسیقی هستند احترام بگذاریم ولی کار خودمان را بر پایه قانون پیش ببریم. ما اهالی موسیقی پیرو قانون هستیم و نظام نیز باید به سویی برود که با رفتارهای فراقانونی و تصمیم ها و سلیقه های شخصی برخورد کند و در این میان قانون حرف اول و آخر را بزند.

حسین زمان نیز تاکید کرد تنها راه گشایش در عرصه ی موسیقی به رسمیت شناختن این عرصه است. تا زمانی که ارزش و جایگاه واقعی موسیقی به رسمیت شناخته نشود و سلیقه ها و نگاه های گوناگون بتواند روی تصمیم گیری های دولت و وزارت ارشاد تاثیر بگذارد وضعیت موسیقی بهبود نخواهد یافت.

وی کناره گیری پیروز ارجمند را نشانه خوبی برای امیدواری به آینده ی موسیقی ندانست و گفت: با این تغییرات و با وجود نگاه های مخالف موسیقی که به سلیقه مردم اهمیت نمی دهند نمی توان به آینده ی موسیقی امیدوار بود. 

پرداختن به موسیقی به عنوان هنری ارزشمند و تاریخی که در فرهنگ ایرانیان از گذشته تا به امروز وجود داشته است، در صورت مفسده برانگیز نبودن، هیچ منع قانونی و شرعی ندارد.

از آنجا که موسیقی هنری است که علاقه مندان و هواداران زیادی دارد، سیاست های سلبی در برخورد با آن می تواند به ایجاد ناخرسندی و دلسردی به ویژه میان نسل جوان و علاقه مند به این هنر منجر شود. 

از این رو، دور نگاه داشتن این عرصه و سایر عرصه های فرهنگی از سیاسی کاری و تلاش برای ایجاد همدلی و تعامل نیکو با فعالان حوزه ی موسیقی که با رعایت قانون به فعالیت در این حوزه می پردازند، می تواند به ارتقای موسیقی ایران هم در سطح داخلی و هم در سطح جهانی بینجامد.