ضرر عربستان و روسیه از توافق هسته‌ای

اگر توافق هسته ای به سرانجام برسد، ممکن است وضعیت عربستان به مخاطره بیفتد. به گفته یکی از مقامات بلندپایه ایران، این کشور «می خواهد بعد از برداشته شدن تحریم ها صادرات نفت خام را به سرعت به دو برابر برساند و در حال اعمال فشار به دیگر کشورهای اوپک است که سیستم سهمیه بندی این کارتل را مورد تجدیدنظر قرار دهند.»

نه افزایش تولید و نه تجدیدنظر در سیستم سهمیه بندی، تصمیماتی نیستند که عربستان سعودی را خوشحال کنند. این پادشاهی می خواهد صادرات خودش را به دلیل کاهش قیمت نفت افزایش دهد و تاکنون هم مخالف کاهش تولید اوپک بوده است. عربستان سعودی و اوپک در تولید نفت رکورد بی سابقه ای را ثبت کرده اند که علت آن سقوط قیمت نفت در طی سال گذشته بوده است.

وزیر نفت ایران در دیدار ماه پیش وزرای نفت اوپک نظرات ایران را درباره بازار نفت مطرح کرد. با این حال گفته می شود که «علی النعیمی» وزیر نفت عربستان، این پیشنهاد را رد کرده است. به گفته النعیمی، اوپک دیگر به سیستم سهمیه بندی برنخواهد گشت، مگر اینکه واقعاً ضروری باشد. ظاهراً سقوط اخیر قیمت ها شرط کافی نبوده است.

منصور معظمی، معاون وزیر نفت ایران در امور برنامه ریزی و نظارت به روزنامه «وال استریت ژورنال» گفته است که پس از توافق هسته ای، صادرات نفت ایران باید به 2.3 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. در حال حاضر این رقم 1.2 میلیون بشکه است. او می گوید: «ما مثل خلبانی هستم که در باند فرودگاه آماده اوج گرفتن است. تمام کشور اکنون در این وضعیت قرار دارد.»

برخی تحلیلگران در مورد بازگشت سریع ایران به بازار نفت تردید دارند. دکتر «محمود سلامه»، کارشناس بازارهای بین المللی نفت و مشاور بانک جهانی به «گلف نیوز» گفته است که میدان های نفتی ایران قدیمی هستند و نیاز به تعمیرات اساسی دارند تا ایران بتواند تولید خودش را افزایش دهد. او می افزاید: «بیش از دو سال زمان خواهد برد که ایران بتواند فناوری پیشرفته بازیابی نفت را نصب، منابع آسیب دیده خودش را تعمیر و تولید را افزایش دهد.» وی اظهار داشت: «حتی شاید تنها کاری که ایران بتواند بکند این است که به جای افزایش تولید، مانع افت میدان های نفتی اش شود.»

با این حال، احتمال دارد ایران در زمانی به بازار انرژی برگردد که قیمت ها وضعیت شکننده ای دارد. دیگر تحلیلگران باور دارند که بازگشت ایران به بازار ممکن است باعث کاهش بیشتر قیمت نفت بشود. سال گذشته، قیمت نفت 45 درصد افت داشته است. با این حال، مشخص نیست که همه چیز به آسانی پیش برود. روز یکشنبه، وزیر خارجه آمریکا، جان کری، اندکی از امیدها کاست و گفت که علی رغم پیشرفت مذاکرات، مسائل دشوار زیادی وجود دارد که باید حل شود. وی افزود که قرار نیست برای رسیدن به توافق از برخی مسائل صرف نظر شود. او اظهار داشت: «این [توافق] مسئله ای است که دنیا آن را تحلیل خواهد کرد، همه کارشناسان آن را مورد ارزیابی قرار خواهند داد. هیچ کدام ما راضی نمی شود کاری انجام بدهد که از امتحان موفق بیرون نیاید.»

در همین حال، «بیزنس اینسایدر» به بررسی اثرات توافق بر روی صنعت نفت روسیه نیز پرداخته است. به نوشته این وبسایت، با توجه به وابستگی روسیه به قیمت نفت، ورود مجدد ایران به این بازار و کاهش دوباره قیمت ها به اقتصاد روسیه آسیب خواهد زد. نکته دیگری که این وبسایت به آن اشاره کرده است این است که روسیه در چند سال گذشته اندک اندک بازار ایران در آسیا و اروپا را به قبضه خود درآورده است و با بازگشت ایران، این روند ممکن است معکوس شود.

به گفته «اد مورس»، پژوهشگر موسسه مالی Citigroup، «ایران در اروپا رقابت سختی با روسیه خواهد داشت.» وی افزود که از سال 2012 و تحریم نفت ایران در اروپا، روسیه بیشترین منفعت را برده است. به گفته او، صادرات نفت روسیه به بازارهایی که پیش از این در اختیار ایران بوده دوبرابر شده است. تحلیلگرانی که با شبکه «بلومبرگ» سخن گفته اند نیز اشاره کرده اند که با بازگشت ایران به بازار نفت، کشورهایی مانند نیجریه، آنگولا، کلمبیا و عراق نیز با رقیب سختی در بازارهای اروپا و آسیا روبرو خواهند شد.

اما نکته جالب این است که توافق هسته ای علی رغم ضرر آن برای صنعت نفت روسیه، از نظر ژئوپولتیک به نفع مسکو خواهد بود. به گفته «پل شوارتز»، پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی (Center for Strategic and International Studies)، «روسیه آماده است که از توافق هسته ای بهره ژئوپولتیک ببرد، زیرا ایران در پایان این ماجرا به عنوان کشوری قدرتمندتر قد علم خواهد کرد... در آن صورت، روسیه بهتر می تواند دستور کار خود را در خاورمیانه دنبال کند.»