چرا مذاکرات هسته ای طولانی شده است؟

تحلیلگر ارشد گروه بین المللی بحران در گفتگو با خبرآنلاین علت طولانی شدن مذاکرات و همچنین موانع پیش روی طرفین را بررسی می کند.

در شرایطی که بی خبری بیش از همه چیز بر فضای مذاکرات حکمفرماست پیش بینی کردن روند مذاکرات احتمالا به سخت ترین کار دنیا تبدیل شده است. اینجا در چادر مقابل هتل کوبورگ هم کم نیستند تحلیلگران و پژوهشگرانی که برای پیگیری از نزدیک مذاکرات به وین آمده اند. علی واعظ یکی از آنهاست که همچنان به آینده مذاکرات هسته ای خوشبین است. تحلیلگر ارشد گروه بین المللی بحران در گفتگو با خبرآنلاین می گوید مسائلی که باقی مانده سخت ترین ها هستند.

پیش بینی اینکه دقیقا کی به نتیجه می رسند دشوار است برای اینکه مسائل باقی مانده جز سخت ترین و دشوارترین مسائل هستند و هر دو طرف وارد پروسه چانه زنی با یکدیگر شده اند که به یک قمار بزرگ شبیه است. در چنین شرایطی معمولا تا آخرین لحظات مشخص نیست چه کسی اول پلک خواهد زد. به همین دلیل پیش بینی اینکه کی مذاکرات تمام می شود دشوار است. نکته دیگری که باید در نظر گرفت این است که وقتی تصمیمات سیاسی بر سر مسائل دشوار گرفته می شود در آن لحظه باید کارشناسان فنی پرانتزهایی که در متن وجود دارد را کم کنند و بعد به وزرا ارائه کنند. بعد از اینکه این تنظیمات انجام شد یکبار دیگر مورد بازرسی قرار دهند و بعد متن نهایی شود. اهمیت موضوع در این است متن نهایی است یعنی وقتی به کنگره و مجلس ایران برای تصویب فرستاده می شود دیگر نمی توان در آن تغییر ایجاد کرد و به توافقی تعهدآور برای طرفین تبدیل می شود. در نتیجه این حساسیت ها سبب می شود دقت بیشتری برای نگارش توافق صورت گیرد.

ما در مورد این صحبت می کنیم اگر توافقی به دست می آید دوره باز بینی اش کوتاهتر می شود یا طولانی تر. این خطراتی که توافق را تهدید می کند بیشتر خواهد کرد یا نه؟ اینکه باعث شود به توافق برسیم یا خیر. حتما اگر یک ماهه بود بهتر می بود ولی عملا در تصویر بزرگتر و در پروسه مذاکراتی ۲۲ ماهه یک ماه اضافه آنقدر معادلات را تغییر نخواهد داد. ولی این تعادلی است که مذاکره کنندگان باید بین توافق خوب با تمام جزئیات به دقت فکر شده و احتمال فرصت بیشتر برای مخالفین توافق باید به نحوی رعایت کنند که سنجیده باشد.

تحقیق و توسعه هم هنوز اختلافاتی در موردش وجود دارد. ولی اگر تحریم های تسلیحاتی را به عنوان یک نمونه در نظر بگیرید که چرا مسئله دشواری است. علت این است که یک وضعیت صفر و صدی در این زمینه وجود دارد. شما یا تحریم تسلیحاتی را بر می دارید یا بر نمی دارید و حالت میانی ندارد. مشکل به نظر من از جایی ایجاد شد که از ابتدا تحریم تسلیحاتی مربوط به سلاح های متعارف را در تحریم های مربوط به سلاح های کشتار جمعی و غیر متعارف قرار دادند. مسئله ای که از ابتدا اشتباه بود. موشک ها را می توانید بگویید وسیله انتقال سلاح هسته ای است و به این بحث ارتباط دارد ولی سلاح متعارف ربطی ندارد. اینکه ایران بتواند کلاشینکف به عراق بفرستد چه ربطی به برنامه هسته ای و غنی سازی اش دارد. بنابراین این موضوع مهمی است که الان مشکل ایجاد کرده. بحث طرف ایرانی این است که اگر الان این تحریم برداشت نشود که قرار است برداشته شوند؟ مثلا تحریم های اشاعه ای را می توان به زمانی ربط دهید که آژانس به نتیجه گیری های جامع برسد که مرحله ای است که آژانس می تواند بعد از اجرای چند ماهه معاهده الحاقی با اطمینان کامل بگوید که تمام برنامه هسته ای و مواد هسته ای در ایران مصارف صلح آمیز دارد. این در ژاپن ۶ سال در کانادا هم شش سال طول کشید. شما می توانید بگویید تحریم های اشاعه ای در آن مرحله برداشته می شود. اما تحریم های تسلیحاتی را هیچ معیاری وجود ندارد که وصلش کنید. بنابراین ایران می خواهد این تحریم ها همین الان برداشته شود. در مقابل طرف غربی از این مسئله استفاده می کند که در شرایطی که منطقه در آتش جنگ های مذهبی و فرقه ای در حال سوختن است برداشتن این تحریم ها تنها ایجاد مقاومت خواهد کرد در میان متحدان غرب در منطقه در مقابل این توافق و آنها خوهند گفت که شما علاوه بر اینکه در این توافق برای ایران منافع مالی بی اندازه ای تامین می کنید منابع تسلیحاتی هم برایش در نظر می گیرید و بنابراین این توافق بدون شک بد است. این می تواند حتی تا جایی پیش رود که در کنگره تولید مقاومت بکند تا حدی که با این توافق مخالفت کنند. بنابراین شرایط دشواری حاکم است و هر دو طرف بحث های جدی را مطرح می کنند و راه حل میانه هم ندارد. بنابراین این یکی از مسائلی است که طرف مقابل باید در دقایق پایانی کوتاه بیاید.

من فکر نمی کنم هیچ یک از طرفین آمادگی شکست را داشته باشد. در عین اینکه فکر می کنم از نظر انرژی که دو طرف در این کار مصروف کردند حد اعلایش بوده و یک وضعیت فرسایشی پیدا کرده بنابراین تصور یک تمدید طولانی مدت بسیار مشکل است. همانطور که عرض کردم بحث این نیست که راه حل های جدیدی برای نزدیک شدن مواضع مطرح شود. بسیاری از این مسائل تصمیمات صفر و صدی دارد و اگر الان گرفته نشود دلیلی ندارد یکی دو ماه دیگر گرفته شود. احساس من این است که طرفین خواهان این هستند که همین دور حل شود و اگر چنین نشود دنبال یک تمدید بسیار کوتاه مدت خواهد بود. این توافق همچنان وابسته به تایید پروسه های داخلی کشورهاست. زمانی این توافق به صورت رسمی در می آید که مورد تایید شورای امنیت در آید. بنابراین حضور وزرا برای آن اجلاس واجب تر است تا این جلسه. همانطور که در لوزان لاورف نبود اگر اینبار هم نباشد مهم نیست. یا اگر ظریف با رئيس جمهور به روسیه نرفت چندان مهم نیست. فکر می کنم طرفین نهایت تلاش خود را به کار خواهند گرفت که همین دور کار را به نتیجه برسانند. حالا اگر احیانا از جمعه هم گذر کردیم ولی نهایت امر این است توافق خیلی بیش از گذشته در دسترس است ولی نکته این است که اگر هم به توافق نرسیم آخر دنیا نیست.