سابقه هزار ساله منقبت خوانی از زبان هوشنگ جاوید

هوشنگ جاوید گفت: منقبت خوانی ستایش پاکان و نیکان روزگار در میان ایرانیان است که تاریخچه بسیار کهنی دارد. بعد از اسلام این منقبت خوانی به اهل بیت اختصاص پیدا کرد.این مناقب خوانی بیشتر در ماه رمضان هست و گاهی در بعضی مناطق ایران ساز هم همراهش بوده است.

هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی در این خصوص به ایسکانیوز گفت: ستایش پاکان و نیکان روزگار در میان ایرانیان تاریخچه بسیار کهنی دارد. یعنی به هزاره های دور می رسد. شاید به سه چهار هزار سال پیش.

وی ادامه داد: این ستایش پس از اینکه دین اسلام به ایران می آید، و ایرانیان به اسلام می گروند، این هنر کم کم تبدیل می شود به ستایش از ائمه اختصاص می یابد  و با نام عربی مناقب شناخته می شود.

جاوید افزود: بنابراین هنرهایی از این مناقب بیرون می آید چون عده ای پیدا می شوند که مناقب می سرایند، یعنی براساس سیره ائمه شروع می کنند به نوشتن یکسری جزوات و دفترهایی که گاهی به نظم بوده و گاهی به نثر، که مناقب نام داشته است. این مناقب در ستایش کارهای نیک این اسوه ها بوده است.لذا آنهایی که به صورت منظوم بوده مورد توجه خواننده های خوش صدا  قرار می گیرد و بعد آنها را به صورت آوازی به اجرا درمی آورند، که هنر منقبت خوانی یا مناقب خوانی ار همین جا شکل می گیرد.

این پژوهشگر موسیقی ادامه داد: از حدود قرن دوم به بعد مناقب به زبان فارسی هم رایج می شود. و کم کم به گونه ای می شود که بین قرن چهارم تا پنجم اوج حرکت منقبت خوانان شکل می گیرد که یک نهضتی هم راه می اندازند به نام مناقبیان و متاسفانه به دلیل اینکه آنها بر اثر حرف ها و آثارشان درگیری های جدید در جامعه ایجاد می کردند، در دوره ای کارشان ممنوع می شود.اما هنر منقبت خوانی به این گونه است که چون اینها هنگام منقبت خوانی دست هایشان را بالا می آوردند، حاکمانی پیدا شدند که گفتند این خلاف دستور اسلام است و لذا دستور می دادند که دست های منقبت خوانان را قطع کنند.

وی اظهار داشت: عده ای از پادشاهان هم دوست نداشتند که مثلا منقبت اهل بیت و خانواده حضرت علی خوانده شود و آنها زبان منقبت خوانان را می بریدند و می کشتند. تاریخ بسیار پرحادثه ای دارد.کم کم از قرن پنجم و ششم به بعد منقبت خوانی به نحله های فلسفی وارد می شود و آنها در شاخه های مختلف شروع می کنند به منقبت خوانی، و مثلا پرده خوانان و  مرشدان هم منقبت خوانی می کردند. درزورخانه ها و غزلخوانان قهوه خانه ها نیز منقبت خوانی می کردند. و منقبت خوانی در ایران رایج می شود و در شاخه های مختلف آوازی و هنرهای آیینی.

وی در پایان گفت: تا حدود 90 سال پیش، که منقبت خوانی به طور رسمی در مراسم آیینی اجرا می شد. اما در کشور ما کمرنگ شده بود تا اینکه من در سال 1383 توسط مرکز موسیقی حوزه هنری دوباره به طور پژوهشی کاری را انجام دادم و حدود 20 نفر از منقبت خوانان پیشکسوت آماده را آوردم، و اجرای برنامه ها حدود یک هفته به طول انجامید، و همایشی هم برگزار شد که در کنار آن کتابی هم چاپ شد که این کتاب در حال حاضر به چاپ سوم رسیده است.

این مناقب خوانی بیشتر در ماه رمضان هست و گاهی در بعضی مناطق ایران ساز هم همراهش بوده است.