چهار بحرانی که اتحادیه اروپا را تهدید می کند

چهار بحران بزرگ در حاشیه اتحادیه اروپا این اتحادیه را تهدید می کند. مساله ای که می تواند این پروژه بلند پروازانه اروپایی بعد از جنگ دوم جهانی را دهها سال به عقب بیندازد. مخاطراتی که هم اکنون این اتحادیه را در محاصره خود قرار داده از مساله یونان شروع و به نقش روسیه در اوکراین، تداوم تلاش های بریتانیا برای کاهش روابط خود با اروپا و مهاجرت های گسترده از طریق دریای مدیترانه ختم می شود. شکست در نحوه مقابله با هریک از این بحران ها به صورت مقتضی موجب بروز بحران های دیگری خواهد شد که در نهایت این پروژه اروپایی را می تواند دچار شکست کند.

یکی از بزرگ ترین این چالش ها البته مساله یونان است که می تواند به خروج این کشور از نظام پولی اروپا منجر شود. فابیان زولیچ و جانیس ایمانوئلیدیس در تحلیلی که مرکز سیاست های اروپایی ارایه داده می نویسند: «تاثیر دراز مدت خروج یونان از پول واحداروپایی این است که بر کل پروژه اروپا خواهد بود. این مساله ریشه دار بوده و اساسا دلایل توجیه وجود اتحادیه اروپا را تضعیف خواهد کرد».

با وجودی که یونان و ساکنانش بیش از دو درصد از تولید اقتصادی منطقه یورو به شمار نمی رود، اما ورشکست شدن این دولت - بعد از طرح های نجاتی که شرکای اروپایی برنامه ریزی کرده و حدود 200میلیارد یورو (معادل 220 میلیارد دلار) به اقتصاد این کشور کمک کردند – می تواند ضربه سنگینی به اتحادیه اروپا باشد. در این میان یونانی ها اتحادیه اروپا را مقصر می دانند و اتحادیه اروپا نیز انگشت اتهام را به طرف یونان گرفته است. برخی نیز تقصیر را به گردن برنامه های ریاضتی می اندازند و تعدادی نیز همچنان امیدوارند که یونان در منطقه یورو بماند. هرچند سرنوشت یونان هنوز به طور کلی روشن نشده است اما مشکل یونان اثبات کرد پایه گذاران یورو آن زمان که مدعی شدند پول واحد اروپایی پیوندی ناگسستنی خواهد بود، داشتند دیگران را فریب می دادند.

عدم ثبات

برخلاف مشکلات ناشی از فروپاشی اقتصاد یونان و از دست رفتن میلیاردها دلار از اموال پرداخت کنندگان مالیات در اروپا باید گفت این فروپاشی می تواند سه بحران دیگری که از آنها یاد شد را  به وخامت بیشتری برده و ازجمله ثبات منطقه جنوب بالکان را که متشنج است برهم ریزد.

با توجه به تشدید تنش ها در شرق مدیترانه به دلیل جنگ داخلی در سوریه، نزاع اسراییل و فلسطینی ها و تداوم شکاف بین قبرس و نزاع برسر چاه های نفتی این منطقه، احتمال آن وجود دارد که یونان برای دریافت کمک به روسیه متوسل شود. درمقابل ممکن است آتن از حق وتوی خود در داخل اتحادیه اروپا استفاده کرده و با تمدید تحریم ها علیه مسکو مخالفت کند. حتی ممکن است یونان همان امکانات دریایی را که روزی در اختیار آمریکا قرار داده بود به روس ها واگذار کند. یونان هم زمان با توفانی از پناهندگان درحال مقابله است که به دلیل نزاع های سوریه و عراق از طریق دریای اژه و به منظور اخذ پناهندگی درآلمان و سوئد به سواحل این کشور سرازیر می شوند. شانس مقامات یونانی در این است که پناهندگان یاد شده قصد سفر به بقیه کشورهای اتحادیه اروپا را دارند و دشوار نیست تصور اینکه یونانی که از منطقه یورو کنار زده شده است بخواهد از این برگ برای فشار بر اروپا در آینده استفاده کند.

بحران پناهندگانی که با قایق ها خود را از طریق دریای مدیترانه به اروپا می رسانند تا به حال موجب تفرقه وتشتت بین اروپایی ها شده است. زیرا ایتالیا و برخی دیگر کشورهایی را متهم می کنند که به این مساله توجه کافی نداشته و در پذیرش یا کمک به پناهندگان نمی خواهند نقشی داشته باشند. این درحالیست که بریتانیا نیز به صراحت اعلام کرده حاضر به پذیرش پناهندگان نیست.

شکست اروپا در مساله یونان بعد  از پنج سال چانه زنی و دادن وام های آنچنانی موجب می شود تا این اتحادیه در چشم ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه  و نیز شی جین پینگ رییس جمهور چین و دیگرانی که به دنبال توسعه منطقه نفوذ خود هستند، ضعیف جلوه کند. مقامات اروپایی خود اعتراف دارند که بحران منطقه یورو موجب بازنگری در اتخاذ تصمیمات در سطح داخلی نسبت به برخی سیاست ها شده و «قدرت نرم» اتحادیه اروپا را در مجموع تضعیف کرده است. به گفته آنها این مساله قدرت اروپا را در مسایل دیگری ازجمله گفت وگوهای مربوط به تجارت جهانی و تغییرات زیست محیطی نیز تضعیف کرده است. این درحالی است که می تواند تاثیرات شکست یونان اوضاع از این هم بدتر  باشد .

مساله درخواست بریتانیا برای گفت وگوی مجدد پیرامون شروط عضویت در اتحادیه اروپا و طرح مساله رفراندومی که هنوز نتایجش روشن نیست و قرار است ابتدای سال 2017 برگزار شود خطر دیگری است که دومین اقتصاد بزرگ جهانی و اصلی ترین مرکز مالی دنیا و قوی ترین نیروی نظامی مشترک قاره اروپا ( ناتو ) را تهدید می کند.

گرچه نظرسنجی ها نشان می دهد اکثر بریتانیایی ها مایل به ماندن در اتحادیه اروپا هستند اما همچنان این نگرانی در بروکسل وجود دارد زیرا دیوید کامرون نخست وزیر انگلستان هیچ درخواست غیرممکنی را در برنامه خود برای این گفت وگوها در نظر نگرفته است. از آن گذشته باید به یاد داشت که همین نظر سنجی ها بود که در پیش بینی انتخابات ماه می گذشته دراین کشور به خطا رفتند. به محض پیروزی کامرون نیز مشاهده شد که برخی از اعضای همین حزب پیروز در وحدت اروپا تردید کرده  و آن را زیر سوال بردند.

این احتمال وجود دارد که فروپاشی اقتصادی یونان، چه در داخل اتحادیه اروپا بماند یا خارج شود، به تنش های اجتماعی و هرج و مرج سیاسی دیگری منجر خواهد شد و می تواند موضع کسانی را تقویت کند که می گویند اقتصاد دست و پاگیر است چون به «جسم مربوط می شود».

به خاطر دشمنی دیرینه ای که بین روسیه و بریتانیا از زمان جنگ سرد تاکنون وجود داشته، مسکو قطعا از این خشنود خواهد شد که بریتانیا بخواهد از اتحادیه اروپا خارج شود زیرا این کشور را متحد طبیعی آمریکا می داند و شاید در این راه تلاش هایی هم صورت دهد. به این ترتیب جایگاه کسانی که در اتحادیه اروپا خواستار واکنش قوی در برابر رفتار مسکو در اوکراین و گرجستان هستند تضعیف خواهد شد و یک شریک متحد و نزدیک به واشنگتن نیز از مجموعه اروپایی ها فاصله خواهد گرفت. در این میان نباید از یاد برد که بریتانیا عضو ناتو نیز هست.

این ها همه می تواند به تقویت موضع پوتین در برابر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان کمک کند. فردی که دیپلماسی اروپا درمقابل روسیه به او سپرده شد و درحال مذاکره با پوتین برای بازگرداندن تسلط کامل اوکراین بر اراضی این کشور است.