نفت ایران پس از توافق‌هسته‌ای و لغو تحریم‌ها چگونه خواهد بود؟

در سال 1974 تولید نفت ایران به رقم بی سابقه شش میلیون بشکه در روز رسید. جنگ، مسائل سیاسی و تحریم‌ها همگی باعث شده‌اند که تولید نفت ایران در حال حاضر به دو میلیون و 800 هزار بشکه در روز برسد. تحلیل‌گران جهانی می‌گویند اگر توافق نهایی درباره برنامه هسته‌ای ایران به امضا برسد، با گشایش بازارهای صادراتی به روی نفت ایران و شروع سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه چهارمین ذخایر نفتی بزرگ جهان، روند کاهش تولید نفت ایران برعکس خواهد شد.

به گزارش ایسنا، آژانس بین المللی انرژی، نماینده کشورهای مصرف کننده نفت، معتقد است تولید نفت ایران پس از لغو تحریم‌ها می‌تواند روزانه 800 هزار بشکه افزایش پیدا کند و چشم انداز افزایش نفت در بازار باعث می‌شود تحلیلگران در کوتاه مدت افزایش قیمت نفت را متصور نباشند.

در این میان امید به افزایش سریع عرضه نفت ایران ممکن است کمی خوشبینانه باشد. اگرچه وضعیت زمین شناسی ایران مطلوب و هزینه تولید نفت در این کشور پایین است، اما مشکلات دیگری وجود دارد. تقاضای جهانی نفت کاهش یافته، عرضه تولیدکنندگان خارج از اوپک بیشتر شده و صنعت نفت ایران به دلیل تحریمها در موضع ضعف قرار گرفته و شرایط سرمایه گذاری خارجی در آن مساعد نیست.

بهای جهانی نفت پس از سقوط در سال گذشته و چندین فراز و نشیب، در یک محدوده کوچک در حال نوسان بوده به طوریکه نفت سبک آمریکا در محدوده 60 دلار و نفت برنت در محدوده 64 دلار در هر بشکه معامله شده است. البته طبق معمول نوسان اندکی در قیمت نفت به طور روزانه وجود داشته است اما بهای نفت از پایان ماه آوریل به بعد تقریبا ثابت بوده و حتی نشست اوپک نیز نتوانست تغییری در بازار نفت ایجاد کند.

این در حالی است که به ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای ایران که برای 30 ژوئن تعیین شده چندین ساعت باقی مانده و نتیجه مذاکرات می‌تواند تغییرات زودهنگام و بلندمدت گسترده‌ای برای بازار نفت داشته باشد.

تحریمهای ایران که از نوامبر 2013 افزایش نیافته هم‌اکنون دارای رخنه هایی است. ایران در حال حاضر روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت عمدتا به کشورهای ترکیه، هند، ژاپن، کره جنوبی و چین که جزو 20 کشور معاف از تحریمهای ایران هستند، صادر می‌کند. اما دیگران نیز از نفت ایران بی بهره نمی‌مانند. واسطه‌های زیرک مدتهاست با تغییر نام و پرچم نفتکشها، تحریمها را دور می‌زنند.

اما روند لغو تحریمها معمولا طولانی تر از اعمال آنها است. اگرچه باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا می‌تواند به طور موقتی تحریمها این کشور علیه بخش مالی و صادرات نفت ایران را متوقف کند، اما پایان همیشگی آنها به موافقت کنگره این کشور بستگی دارد که به شدت به ایران مشکوک است. لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا آسانتر خواهد بود. این اتحادیه می‌تواند به منع واردات نفت از ایران که قبل از سال 2012 روزانه 700 هزار بشکه بود پایان دهد و محدودیت بیمه نفتکش‌ها را لغو کند و به بانکهای ایران اجازه دهد از سیستم تراکنش مالی سوئیفت استفاده کنند.

تحلیلگران می‌گویند، سه تا پنج سال طول می‌کشد تا کنگره تحریمهای آمریکا را لغو کند و شرکتهای آمریکایی بتوانند در بخش بالادستی نفت ایران حضور پیدا کنند.

ایران در حال حاضر حدودا 30 میلیون بشکه نفت در نفتکش‌ها ذخیره دارد و بلافاصله پس از لغو تحریمها با فروش همین مقدار نفت می‌تواند صادرات خود را 300 هزار بشکه در روز افزایش دهد.

اگر طرفین مذاکرات بتوانند به یک توافق برسند ایران می‌تواند موجی از نفت تولیدی خود را روانه بازار کند. اگرچه برآوردها متفاوت است اما ایران احتمالا قادر خواهد بود ظرف چند ماه پس از تحریم‌ها روزانه 400 هزار بشکه نفت و تا پایان سال روزانه 700 هزار بشکه به تولید نفت خود بیفزاید و تولید خود را در سال 2016 بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

این در حالیست که آمریتا سن از موسسه مشاور "انرژی اسپکت" می‌گوید، نباید تا اواخر سال جاری میلادی انتظار افزایش بیشتر صادرات ایران را داشت.

ایران به سختی در حال کار است تا میادین نفتی خود را برای لغو تحریمها آماده کند که افزایش اخیر در ظرفیت تولید نفت این کشور ناشی از همین تلاش است. اما بازگرداندن تولید به سطوح دهه 1970 یک کار طولانی خواهد بود. آمریتا سن می‌گوید ظرفیت تولید در برخی از میادین پیر ایران سالانه 15 درصد کاهش می‌یابد. صرف نظر از توسعه این میادین، سالانه به 30 میلیارد دلار هزینه احتیاج است تا صرفا از از کاهش ظرفیت تولید در آنها جلوگیری شود. حضور چینی‌ها و روسها در میادین نفتی ایران خلاء شرکتهای بزرگ غربی را که در حال حاضر به دنبال راههایی برای کاهش هزینه‌های خود هستند، پر نمی‌کند.

اگر گزارش‌های خبری مبنی بر در دسترس بودن یک توافق صحت داشته باشد، بهای نفت به دلیل انتظارات مبنی بر افزایش عرضه در بازار دچار کاهش خواهد شد و احتمالا پنج الی 10 دلار در هر بشکه تنزل پیدا می‌کند. اگر ایران با گذشت زمان تولید خود را افزایش ‌دهد و مابقی کشورهای اوپک با کاهش تولید و بازکردن فضا برای نفت ایران مخالفت کنند، عرضه جهانی بالا خواهد رفت و باعث جلوگیری از افزایش قیمت‌ها در آینده و تمدید دوره کنونی رکود قیمت‌ها خواهد شد.

جذب غربیها به صنعت نفت ایران مستلزم پایان تحریمها و تغییرات اساسی در قراردادهای نفت و گاز ایران است. این قراردادها که به بیع متقابل معروف هستند، اجازه مالکیت خارجی بر منابع نفت و گاز ایران را نمی‌دهند بلکه براساس آن شرکتهای نفتی بین المللی در ازای سرمایه گذاری خود بخشی از درآمد را دریافت می‌کنند. مقامات ایران می‌گویند اگرچه این قراردادها به اندازه کافی انگیزه ایجاد می‌کنند اما با این حال حتی مطلوبتر خواهند شد. بیشتر شرکتهای خارجی برای اینکه در این زمینه متقاعد شوند به جزئیات بیشتری درباره قراردادهای جدید و دلایلی برای اعتماد به گفته های مسئولان ایران احتیاج دارند.

مانع دیگر دیگر پیش رو سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) است. این سازمان تحت سلطه عربستان و دیگر همسایگان عرب ایران قرار گرفته است. آنها ممکن است به دنبال راههایی برای جلوگیری از افزایش سهم ایران در بازار جهانی نفت شوند.

بنابراین بهترین چشم اندازه بلندمدت ایران شاید در بخش نفت نباشد و در دیگر بخشهای هیدروکربن باشد. ذخایر گاز طبیعی ایران حتی از ذخایر نفتی این کشور بیشتر است و این میادین همانند میادین نفتی در وضعیت خطرناکی قرار ندارند. اتحادیه اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به واردات گاز روسیه است و این منبع گازی جدید چرا ایران نباشد؟