پالس‌های مثبت دور پایانی

آخرين مرحله مذاكرات كه درواقع تراكم تمامی پيچيدگي‌ها و گره‌های سخت مذاكرات سه‌ماهه بين هيأت‌های كارشناسی و معاونين وزرای مذاكره‌كننده ١+٥ با ايران از مقطع بيانيه لوزان به بعد است، به روزهای حساسی رسیده است. در این نوشتار برآنیم تا مسئله را در چهار سطح كاركردهای ديپلماسی سياسی، فنی، حقوقی، عمومی و رسانه‌ای واكاوی و كنكاش‌کنیم.

در سطح ديپلماسی سياسی، شناخت رويكرد جريان‌های تأثيرگذار در داخل آمريكا، اسرائيل و كشورهای همسو با هدف تخريب روندهای شكل گرفته‌شده در مذاكرات، يا افزايش سقف انتظارات مذاكره‌كننده غربی مقابل ايران، مشهود است. مديريت هدفمند این تاکتیک آنان از سوی دكتر ظريف و تيم مذاكره‌كننده در پرتو منافع متنوع و بعضا متضاد، از جمله اقدامات در دستور كار مذاکره‌کنندگان با اتخاذ رويه بردباری توأم با اقناع‌سازی معقول و با تاكتيك‌های كشف راه‌حل‌های مقبول طرفين، در اين مدت بوده است. در همين راستا، در آخرين گام‌ها در روز پنجشنبه ١١/٤/٩٤ پس از اتمام مذاکرات کارشناسی و با ورود به مرحله مذاکرات، معاونان وزرا در حال کاهش پرانتزها و اختلافات تعريف‌شده از سوی طرفين شامل چگونگی هم‌زمانی لغو تحریم‌ها با اعلام توافق، زمان عادی‌سازی پرونده اتمی پس از طی محدودیت‌ها، برگشت‌پذیری تحریم‌ها در صورت عدم اجرای تعهدات با حفظ شئونات اعضای دائم شورای‌امنيت، چگونگی بازرسی‌های مدیریت‌شده و مسائل مربوط به PMD هستند. با تدبير دكتر ظريف، مباحث حول این بخش از مذاكرات، به حضور آمانو در تهران منجر شد و عملا يكی از موانع مهم از اين طريق از سر راه مذاكرات برداشته شد. روندنمايي مباحث سياسی نشانگر اين است كه در سطح دیپلماسی سیاسی، همه مؤلفه‌ها، فرايند راه‌حل‌يابی صحيح و روبه‌جلو خود را طی می‌کنند.

در کنار روندهای سياسی كه غلظت اصلی همه مباحث را به خود اختصاص داده، مسائل فنی شامل مباحث و مصادیق تحقیق و توسعه و چگونگی بهره‌برداری از تأسیسات فردو و نحوه تبدیل تجهیزات آب سنگین اراک به مدل فناوری‌های نوین، کیفیت کاهش ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سقف ٣٠٠ کیلوگرم و تعیین فرایندهای تحقیق و توسعه با انواع ماشین‌های سانتریفیوژ از IR ١ تا IR ٨، ازجمله مسائل فنی بوده که با استفاده از ظرفيت‌های آقایان صالحی و مونيز در نتيجه‌گيری هر مبحث در حال پیشرفت است.در زمینه حقوقی که عمدتا باید سازوکارهای آن در پرتو مباحث سیاسی و فنی تعیین شود، موضوع چگونگی فرایند صدور قطع‌نامه رفع تحریم‌ها در شورای امنیت و همچنین مباحث آیین صلاحیت‌های دادرسی‌ها و چگونگی انطباق صلاحیت‌ها با محاکم بین‌المللی و ملی کشورها و نحوه مشارکت هریک از کشورها در رفع دعاوی اختلافات حقوقی و مالی از جمله مباحثی است که باید مشاوران حقوقی جمهوری اسلامی و ديگر كشورها آن را موردامعان نظر قرار دهند و همه اجزای ٨٠ صفحه متن محتوایی و ضمائم را توسط گروه مشاوران حقوقی خود، موردپایش قرار دهند.

اما در سطح چهارم یعنی دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای مسائل متنوعی با توجه به نقش بازیگران غیردولتی، شبکه‌های مجازی، رسانه‌های شنیداری و نوشتاری پرمخاطب و تینگ‌تنک‌ها و نمایندگان پارلمان کشورها و سیاست‌مداران قدیم و بازنشسته و مدیران و سردبیران رسانه‌ها وجود دارد که نقش تعیین‌کننده‌ای در جهت‌دهی روند مذاكرات و ارزيابی نحوه پيشرفت يا مقصرنمایی (blame game) اطراف برعهده دارد. در شرایطی که مسير مذاکرات با منحنی خاستگاه‌های طرفین روبه‌رو نشده باشد و به سمت تعادل و توازن موردنظر طرفین نرفته باشد، از این تاکتیک روانی و تصویرسازی استفاده می‌شود و با توليد تعابیر و معانی حق‌به‌جانب، طرف آمريكايی و غربی درصدد تحت‌فشار‌گذاشتن فضای سياسی مذاكرات به نفع خويش خواهد بود. هفته گذشته هفته تعیین‌کننده‌ای به‌لحاظ كمی و كيفی در ميزان نتيجه‌گيری هر كدام از طرف‌ها با هدف جمع‌آوری دستاوردهای هرچه‌بيشتر و افزايش وزنه‌های نتايج به‌نفع گروه ١+٥ توأم با افزایش خاستگاه‌های حداكثری از سوی مخالفان اوباما یا لابی‌های آنان در کنگره آمریکا، اسرائیل و فرانسه بود. متعاقب بیانات مقام‌معظم‌رهبری و ارائه خطوط تعیین‌کننده در برابر این‌گونه فزون‌طلبی‌ها، عملا این اظهارات در زمینه دوره عادی‌سازی و تحقیق و توسعه و بازرسی‌ها، تأثيرات خود را گذاشت و موجب شد با شوک مناسب، زمینه‌های احیای روند منطقی و متوازن مذاكرات با انجام ديدارهای دوجانبه ظریف و کری و متعاقب آن عزيمت ظریف به تهران و رایزنی مجدد فراهم شود. هرچند به‌طور شکلی طرف آمریکایی در اظهارات روتین (اظهارات اوباما- اشتون کارتر) -که مبین یک ژست ظاهری بود - واكنشی تدافعی نشان داد اما پس از این مرحله عملا مذاکرات وارد یک فضای متعادل و چاره‌جويانه‌ای برای نیل به توافق مطلوب از سوی همه طرف‌ها با نیت سازنده شد. پس از آن وزرای خارجه در ملاقات‌های دوجانبه خود به این نتیجه رسیدند که همچنان ظرفیت مذاکرات را در سطح معاونان ١+٥ با ایران حفظ و نهایتا فضا برای چانه‌زنی‌های دوجانبه و جمعی وزرا با استفاده از وزن ديگر اعضا و تشويق و ترغيب منافع اعضا به فضای تشريك مساعی در زمينه‌های مشترك و مورداجماع برای جلسه امروز و تبلور آن در برنامه اقدام مشترک فراهم شود. مجموعه برآورد كارشناسان مطلع و نزديك به مذاكرات و قرائن در سطوح مختلف مذاكرات، مبين اراده همه اعضا برای گذار از آخرين پيچ‌های تفاهم و گردنه نهايی توافق درصورت عدم بروز رخداد غيرمترقبه در مقطع مذاكرات در روزهای يكشنبه تا سه‌شنبه است.