«آمانو» در تهران چه می‌خواست؟

گزارش‌های رسیده نشان می‌دهد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سفر به تهران درباره «بازرسی از برخی مراکز نظامی در ایران» و «مصاحبه با شماری از افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی» و «گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی» رایزنی کرده است.

مجتبی اسماعیلی، گروه بین‌الملل: «یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از جنجال‌های زیاد از سوی غربی‌ها بر سر بازرسی از مکان‌های نظامی ایران راهی تهران شد تا بلکه بتواند با رایزنی با مقام‌های ایرانی در راستای این موضوع، توافقاتی را جلب کند.

«آمانو» ظاهرا در تهران دو هدف را دنبال می‌کرد که با توجه به ملاقات‌های محرمانه و غیرمحرمانه صورت گرفته با مقام‌های ایرانی از جمله «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی و نیز «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری کشورمان، می‌توان دریافت که مدیرکل آژانس با دو هدف امنیتی-هسته‌ای و سیاسی رهسپار تهران شده است.

شاید بتوان قطعی شدن دیدار «آمانو» از تهران و رایزنی با مقام‌های ایرانی را با سفر هفته گذشته «محمد جواد ظریف» وزیر امورخارجه به تهران در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای در وین، و برگزاری دو جلسه محرمانه در شورای عالی امنیت ملی با دریابان «شمخانی» مرتبط دانست.

روزنامه «الحیات» درباره این دیدار به‌نقل از منبعی آگاه که هویتش را فاش نکرد، نوشت: «محمد جواد ظریف» در بازگشت از وین به تهران با اعضای کمیته ویژه امور مذاکرات هسته‌ای در «شورای عالی امنیت ملی» دیدار کرد. موضوعاتی که «ظریف» با خود به تهران آورد، درباره رفع تحریم‌های اقتصادی و مدت آن (در توافق احتمالی) و ادامه یافتن تحقیقات هسته‌ای است. علاوه بر این، در نشست مذکور بر «حفظ خطوط قرمز» هسته‌ای تأکید شده بود.

«آمانو» پس از سفر مهم خود به تهران و یک روز رایزنی و برگزاری جلساتی با مقام‌های عالی‌رتبه ایرانی، روز گذشته (جمعه) در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت که هنوز تا انجام توافق زمان وجود دارد و برای دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران باید کارهای بیشتری انجام شود.

پس از این دیدار و این سبک مصاحبه، انشقاق گسترده‌ای در میان کارشناسان روابط بین‌الملل در منطقه و جهان به‌وجود آمد و در دو جناح کارشناسان به اظهارنظر پرداختند. برخی کارشناسان منطقه‌ای همچون گذشته با عینک خوش‌بینی به این سفر نگریستند و اظهارات «آمانو» را حمل بر حصول توافقاتی محرمانه میان آژانس و ایران کردند؛ توافقاتی که امکان دارد دسترسی بازرسان را به مراکز نظامی ایران (هرچند شاید محدودتر و هدفمندشده) فراهم کند.

برخلاف این دسته از کارشناسان، کارشناسان دیگری هستند که معتقدند سخنان «آمانو» هیچ نشانی از موفقیت نداشت و اگر خوشبینانه به موضوع نگریسته شود شاید بتوان این سفر را مقدمه سفر دیگری به کشورهایی همچون روسیه و آمریکا دانست. به‌زعم این کارشناسان، «آمانو» قطعا برای غرب و ازجمله آمریکا حامل پیام‌های مهمی خواهد بود. البته این پیام‌ها را باید در تقلای آژانس برای متقاعدکردن کنگره آمریکا به راضی شدن و کوتاه آمدن از زیاده‌خواهی‌های خود در موضوع لغو تحریم‌ها جستجو کرد.

همچنین گزارش خبرگزاری فرانسه درباره سفر «آمانو» به تهران نشان می‌دهد که نشانه کمی از پیشرفت مذاکرات میان مدیرکل آژانس و مقام‌های ایرانی مشاهده می‌شود.

گزارش‌های رسیده از منابع عمدتا عربی ازجمله «العربیه» نشان می‌دهد که «یوکیا آمانو» در سفر به تهران درباره «لزوم بازرسی از برخی مراکز نظامی در ایران» و «مصاحبه با شماری از افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی» و «گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی» رایزنی کرده است. همچنین آنگونه که شبکه خبری «المیادین» گزارش کرده است، «آمانو» در گفت‌وگوهای خود در تهران در انتظار دریافت پاسخ دولت ایران درباره بازرسی از 11 مرکز نظامی و نیز مصاحبه با 25 دانشمند هسته‌ای است.

«المیادین» در گزارش خود می‌افزاید: «محسن فخری‌زاده» که دستگاه‌های اطلاعاتی غرب از وی به‌عنوان «پدر هسته‌ای ایران» یاد می‌کنند، در صدر لیست افراد مرتبط با پرونده هسته‌ای قرار دارد که آژانس خواهان ملاقات با آن‌ها است.

  

«فخری‌زاده» همان شخصی است که روزنامه آمریکایی «واشنگتن‌پست» درباره وی می‌نویسد: وی یکی از اعضای ارشد سپاه پاسداران و صندوقچه اسرار برنامه هسته‌ای ایران می‌باشد که همواره در تعیین موضع ایرانی‌ها در مذاکرات، نقشی پنهانی ولی مؤثر ایفا کرده است.

نباید از نظر دور داشت که برخلاف هیاهوی غربی‌ها و مانور رسانه‌ای آن‌ها بر ادعای وجود بعد نظامی پرونده هسته‌ای ایران، تهران بارها تاکید کرده است که فعالیت هسته‌ای مسالمت‌آمیزی را دنبال می‌کند. باوجود این، آژانس انرژی اتمی به اظهارات مقام‌های ایرانی با دیده تردید می‌نگرد و این گمان را برده است که ایران در سال 2003 و چه‌بسا پس از آن، دست به فعالیت‌هایی برای تولید سلاح هسته‌ای زده باشد. به‌همین دلیل است که آژانس خواهان مصاحبه با دست‌اندرکاران در برنامه هسته‌ای ایران، مطالعه مدارک و بازرسی از تاسیساتی است که گمان می‌رود پژوهش‌هایی در این زمینه در آن‌ها صورت گرفته است.

در عین حال از اظهارات بعدی مقامات ایرانی و غربی که قاعدتا از محتوای گفت‌وگوهای آمانو در تهران آگاه شده‌اند، می‌توان نتیجه گرفت که گزارش‌های خوش بینانه از این سفر می‌تواند به واقعیت نزدیکتر باشد.