بلومبرگ‌ویو:طرح‌ثانویه کری برای ایران چیست؟

جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده این هفته در وین حضور دارد و امیدوار است تا مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران به نتیجه برسد و موفقیت آن را اعلام کند. وی نیاز به توافقی دارد که توانایی ساخت زرادخانه هسته ای توسط ایران برای یک آینده قابل پیش بینی را محدود کند، نه توافقی که نتواند به این هدف دست پیدا کند.

در حال حاضر رسیدن به چنین هدفی سخت به نظر می رسد. پس از دو روز مذاکره، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران برای مشاوره به تهران بازگشت و دیپلمات ها اذعان می کنند که احتمالاً مهلت روز سه شنبه از دست خواهد رفت.

علاوه بر این آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران در سخنرانی ای که از تلویزیون پخش شد، اعلام کرد که امکان بازرسی از تاسیسات نظامی وجود ندارد. ایران پیش از این هم دسترسی به این تاسیسات را مسدود کرده بود، اما هرگونه توافقی که به بازرسان اجازه بازرسی از تاسیسات نظامی که مشکوک به انجام فعالیت های هسته ای هستند، داده نشود، غیرقابل قبول است.

آیت الله خامنه ای همچنین خواستار این شد که تحریم های اقتصادی به جای راستی آزمایی تعهدات، بلافاصله پس از امضای توافق لغو شوند. همچنین وی اعلام کرده است که مدت زمان اعمال محدودیت بر تاسیسات هسته ای حداقل باید کمتر از 10 تا 12 سالی باشد که پیشنهاد شده است.

هر کدام از این موارد می تواند منجر به شکست توافق شود. برای چرایی آن باید به تاریخ رجوع کنیم. مذاکرات 12 سال پیش، پس از آن که برنامه سوخت هسته ای مخفی ایران آشکار شد، به جریان افتاد. غرب به مدت یک دهه مبنا را بر این گذاشته بود که کل این برنامه باید متوقف شود. اما این تلاش ها شکست خورد. ایران از برنامه ای با وسعت محدود و سانتریفیوژهای کم به برنامه ای گسترده و سوخت هسته ای کافی برای تولید چند سلاح هسته ای رسید.

باراک اوباما با استفاده از تحریم های سخت توانست ایران را به پای میز مذاکره بکشاند تا درباره چگونگی کوچک ماندن و تحت نظر بودن برنامه تولید سوخت هسته ای به نتیجه برسند. توافق موقت که در نوامبر 2013 به دست آمد، گسترش زیرساخت برنامه هسته ای ایران را متوقف کرد و در ازای کاهش محدود تحریم ها، خطرناکترین محموله سوخت هسته ای را حذف کرد. این توافق همچنان پابرجا است و مزایای آن برای ایالات متحده و شرکای مذاکره کننده اش بیشتر از ایران است.

بنابراین اگر توافق جدیدی به دست نیاید، مذاکرات ادامه می یابد و وضع موجود حفظ خواهد شد. سوالی که مطرح می شود این است که در صورت فروپاشیدن روند موجود چه خواهد شد؟ کری باید خودش را آماده این احتمال کند.

طرح ثانویه باید بر روی اطمینان یافتن از افزایش تحریم ها در زمان مقرر، استوار یابد. قسمت عمده ای از این ابزار مجازات توسط اروپایی ها باید عملی شود، بنابراین حفظ اروپایی ها حیاتی است. علاوه بر این روسیه، هند و دیگر کشورها را هم باید راضی کرد تا آسیبی به نظام تحریم ها وارد نکنند. همچنین کنگره هم باید صبور باشد.

بسیاری از قانونگذاران معتقدند که ایران مذاکرات را به منظور گسترش برنامه اش ترک خواهد کرد، همان طور که در زمان دولت جورج دبلیو بوش این کار را کردند. آنها علاقه دارند در صورتی که توافق به دست نیاید، در ظرف چند روز تحریم های جدید را اعمال کنند. با این وجود توافق موقت مانع از گسترش برنامه هسته ای ایران می شود. این مسئله بهانه ای به دست مقامات ایران می دهد تا ادعا کنند که بدعهدی ایالات متحده موجب پایان یافتن مذاکرات شده است. اگر آنها در این زمینه موفق شوند، متحد نگه داشتن جامعه جهانی برای فشار به ایران برای محدود کردن برنامه هسته ای، دشوارتر می شود.

کری نباید یک توافق بد را امضا کند. اما برای موثر بودن طرح ثانویه وی نیاز دارد تا در صورتی که روند مذاکرات فروپاشید، مقصر این مسئله نه ایالات متحده، بلکه ایران باشد.