چگونگی مصرف دارو در ماه رمضان

درباره داروهايي كه جذب آنها به ميزان قابل توجهي تحت تاثير غذا قرار مي‌گيرد، دارو بايد يك ساعت پيش از غذا يا 2 تا 3 ساعت پس از مصرف غذا، استفاده شود (بهتر است در خانم‌ها به‌دليل احتمال كاهش سرعت تخليه معده، دارو 3 ساعت بعد از غذا مصرف شود. همچنين از مصرف غذاهاي دير هضم در وعده افطار پرهيز شود. براي نمونه از ميان استاتين‌ها بهتر است برخي را همچون لووستاتين همراه وعده غذايي شب استفاده كرد و برخي همچون سيموستاتين را بهتر است، به دليل كاهش جذب دارو با غذا، با معده خالي مصرف كرد. بسياري از آنتي بيوتيك‌ها، نه همه آن‌ها، از جمله كپسول آزيترومايسين، با مصرف غذا دچار كاهش جذب مي‌شود، همچنين مهاركننده‌هاي پمپ پروتون همانند امپرازول، بيس فسفونات­ها مانند آلندرونات و غيره به دليل كاهش آشكار در ميزان جذب و اثربخشي، يا ايجاد عارضه گوارشي در صورت مصرف همزمان با غذا (بيس فسفونات‌ها- ريفلاكس) بايد حتماً با معده خالي (مثلاً پيش از صرف وعده غذايي) مورد استفاده قرار گيرد. 

 

ديورتيك‌ها از جمله داروهايي هستند كه مصرف شب هنگام آنها توصيه نمي‌شود، اما مشكل ديگري كه اين داروها دارد، احتمال وقوع دهيدراتاسيون در صورت مصرف آنها هنگام سحر است، بنابراين در صورت لزوم، بهترين زمان مصرف هنگام افطار است. 

 

داروهايي كه جذب آنها به ميزان قابل توجهي تحت تاثير غذا قرار مي‌گيرد، دارو بايد يك ساعت پيش از غذا يا 2 تا 3 ساعت پس از مصرف غذا، استفاده شود 

 

بي شك با فرا رسيدن ماه رمضان، دغدغه بيماراني كه براي درمان خود، يك يا چند دارو مصرف مي‌كنند، بيشتر مي‌شود و همواره دو موضوع ذهن اين بيماران را به خود معطوف مي‌كند، ابتدا نحوه مصرف دارو و ثانياً بهره­‌مندي از بركات اين ماه شريف است. به همين دليل، مديريت درمان دارويي اين افراد بسيار حائز اهميت است. کارشناسان داروساز در پاسخ به اين سوال كه آيا روزه داري بر روند بيماري تاثيرگذار است يا خير؟ اظهار می‌کنند: چنانچه با صلاحديد پزشك، با ارائه توصيه­هاي مورد نياز، امكان روزه داري براي آن بيمار فراهم باشد، چيدمان جديد دارويي به ويژه درباره بيماراني كه روزانه بيش از يك دارو مصرف مي‌كنند، ضروري است و در پاسخ به اين سوال كه آيا با توجه به مصرف دو يا حتي سه وعده غذايي در روزهاي ماه رمضان، تداخل ميان دارو و غذا رخ خواهد داد؟ می‌گویند: در زمينه تداخل دارو با غذا بايد عرض شود كه جذب برخي داروها همزمان با مصرف غذا تغيير نكرده يا در برخي موارد حتي افزايش نيز پيدا مي‌كند. اما بسياري از داروها نيز در صورت مصرف همزمان با غذا دچار كاهش جذب مي‌شود. 

با توجه به طولاني بودن روزه داري (حدود 15 ساعت)، كم كردن فاصله بين دوزهاي مختلف 1 دارو مي‌تواند مشكل‌سازشود. به عنوان مثال مي‌توان به داروهايي اشاره كرد كه روزانه 3 تا 4 بار مصرف مي‌شود (همچون آنتي بيوتيك ها) و  به‌هم زدن نظم مصرف، روند درمان را با مشكل مواجه مي‌كند. در اين موارد در صورت امكان، مي‌توان از داروهاي هم خانواده با طول اثر افزون‌تر استفاده كرد. به عنوان مثال مي‌توان به جايگزيني اريترومايسين (روزي 3 تا 4 بار) با كلاريترومايسين (روزي 2 بار) به دليل تشابه فارماكولوژيك بسيار زيادي كه با هم دارد تنها در برخي موارد خاص قابل جايگزيني نيست اشاره كرد. 

 

تداخل داروها با غذا تنها محدود به تداخل در جذب نيست، بلكه داروهاي متعددي وجود دارد كه در صورت مصرف روزانه گريب فروت دچار كاهش متابوسيم با واسطه ايزوآنزايم CYP4503A4 موجود در ديواره دستگاه گوارش شده و نياز به تعديل دوز يا پايش علائم (عوارض) ناشي از تداخل احتمالي است. 

تغيير زمان مصرف برخي داروها از روز به شب نيز مي‌تواند عارضه‌هايي را به بيمار تحميل كند. از جمله اين داروها مي‌توان به برخي مهاركننده‌هاي انتخابي باز جذب سروتونين مانند فلوكستين اشاره كرد كه مصرف شبانه آن در برخي از بيماران مي‌تواند عارضه بي‌خوابي ايجاد كند. چنانچه بيمار بيش از يك دوز از اين دارو استفاده كند بهتر است از اين نظر بررسي شود و بهترين رژيم مصرف براي وي در نظر گرفته شود. 

 

بيماراني كه چندين داروي مختلف استفاده مي‌كنند، به دليل طولاني بودن زمان روزه داري ممكن است دو يا چند دارو را با هم مصرف كنند. مصرف همزمان يا با فاصله كم برخي داروها مي‌تواند مشكل‌ساز يا حتي مخاطره آميز شود، به عنوان مثال مي‌توان به مصرف همزمان يا با فاصله كمتر از 4 ساعت آلفا بلوكرهايي مثل ترازوسين با سيلدنافيل يا تادالافيل اشاره كرد. همچنين مي‌توان به كاهش جذب برخي داروها همچون سيپروفلوكساسين، لووتيروكسين، مايكوفنولات موفتيل و غيره با تركيبات حاوي فروس توجه كرد. 

 

بايد توجه كرد كه اثر بخشي برخي داروها ممكن است به دليل تغييرات فيزيولوژيك بدن در ماه رمضان، دچار تغيير شود. به عنوان مثال سولفونيل اوره‌هايي مثل گلي بنكلاميد - كه يكي از عوارض جانبي اصلي آنها هايپوگلايسي است - ممكن است برخي بيماران ديابتي را با خطر بيشتري از احتمال وقوع افت قندخون مواجه كند. در چنين مواردي چنانچه بيمار از دوز يك بار در روز اين دارو استفاده مي‌كند، بهتر است قبل از افطار (تنظيم دوز بر اساس سطوح قندخون روزانه و ريسك بروز هايپوگلايسمي انجام مي‌شود) استفاده شود. چنانچه بيمار به صورت دو بار در روز از اين دارو استفاده مي‌كند، دوز صبح، نصف شده و هنگام سحر استفاده شود و دوز عصر نيز بدون تغيير هنگام افطار مصرف شود. در اين موارد خصوصاً در افراد سالمند تغيير دارو به گلي كلازيد مي‌تواند خطر هايپوگلايسمي را كاهش دهد. در هر صورت آگاه ساختن بيمار از علائم هايپوگلايسمي و ميزان قندخون هشدار‌دهنده كه بيمار بايد روزه خود را بشكند، ضروري است.