چه کسانی مستندهای سیاسی را می‌سازند؟

کد خبر: ۶۵۶۲

تاریخ انتشار: ۰۹ ارديبهشت ۱۳۹۳ - ۱۲:۱۹

توزیع گسترده فیلم «من روحانی هستم» در فضای اینترنتی، نمایش آن در دانشگاه‌ها و در اصل رویکرد فیلم نسبت به رئیس جمهور وقت، فضای رسانه‌ای، سیاسی و فرهنگی کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

صداوسیما در تمامی سال‌هایی که از انقلاب اسلامی می‌گذرد، مهمترین نقش را در تولید مستندهایی با موضوعات سیاسی داشته است. از آنجا که ساخت مستند آن هم با موضوع سیاسی نیازمند حمایت‌هایی جدی از سوی نهادهای غیرسینمایی است، در کمتر فیلم مستند مستقل شاهد پرداخت به موضوعت سیاسی هستیم.

در برخی موارد که مستندسازان موضوعاتی مربوط به اتفاقات سیاسی را در کارهای خود مطرح کرده‌اند، یا با مشکلات بسیار برای پخش فیلم‌شان روبرو شدند یا مد‌ت‌ها منتظر ماندند تا با تغییر فضا امکان عرضه کارشان را به دست آوردند یا آن را در گوشه و کناری پنهان کردند تا دردسری برایشان به وجود نیاید.

البته این وضعیت برای همه یکسان نبود، گروهی هم می‌توانستند به حساس‌ترین موضوعات روز نزدیک شوند و به آن بپردازند که در این موارد بیشتر صداوسیما در مقام تهیه‌کننده دیده می‌شود. در کنار این فیلم‌ها چندی است که برخی موسسات نیز وارد عرصه تولید مستند شده‌اند؛ مستندهایی با موضوعات سیاسی و البته حساسیت‌برانگیز.

یکی از تازه‌ترین این موارد مستند «من روحانی هستم» است، کاری که از سوی موسسه شفق مدیا تولید شده است. مسئولان شفق مدیا بعد از خبرهایی که در حاشیه پخش مستند درباره رئیس جمهور به وجود آمده، ترجیح داده‌اند سکوت کنند و گفت‌و‌گویی انجام ندهند. این موسسه از سوی نزدیکانش به عنوان گروه رسانه‌ای مستقل معرفی می‌شود؛ موسسه‌ای مستقل که فیلم‌هایی با موضوعات هدفمندی یارانه‌ها، تحریم‌ها، انرژی هسته‌ای، مذاکرات مسئولان دولت یازدهم با آمریکا و موضوعاتی از این دست تولید کرده‌اند و حالا نوبت به روحانی رسیده تا پیشینه او به واسطه مستندی که معصومه نقوی برای شفق مدیا ساخته معرفی شود.

سفیر فیلم که مسئولیت توزیع مستند «من روحانی هستم» را برعهده دارد، در زمینه موضوعات مشابهی با شفق مدیا مستندهایی تولید کرده است. یکی از مستندهای سفیر فیلم را حسین شمقدری فرزند جواد شمقدری رئیس سابق سازمان سینمایی ساخته است. «میراث آلبرتا» به کارگردان حسین شمقدری به صورت گسترده نیز توزیع شد.

همه این اتفاقات در شرایطی در عرصه سینمای مستند و مستندسازی رخ می‌دهد که عملا گروه گسترده‌ای از مستندسازان برجسته ایرانی به دلیل شرایط دست و پاگیری که برای آنان تعریف می‌شود امکان تولید بسیاری از فیلم‌های مهم سیاسی و اجتماعی را به دست نمی آورند، سوژه‌هایشان را کنار می‌گذارند و عطای مستندسازی درباره موضوعات حساس را به لقای آن می‌بخشند.

فارغ از محتوا و رویکردی که سازندگان فیلم «من روحانی هستم» در ارائه تصویری از رئیس جمهور اتخاذ کرده‌اند، می‌توان مسئله مستندسازی با موضوعات سیاسی را در سینما و البته بیشتر تلویزیون مورد بررسی قرار داد. صداوسیما از سال‌ها قبل فعالیتی جدی در زمینه مستندسازی با هدف افشاگری داشته که از جمله این کارها می‌توان به برنامه «هویت» اشاره کرد که ساختاری مستند داشت و در آن تلاش شده بود تصاویری از برخی چهره‌های مطرح سیاسی و فرهنگی ارائه شود.

با در نظر گرفتن این پیشینه، همین‌طور فعالیت موسساتی که با ادبیات و سبک و سیاقی خاصی تفسیر خود را از موضوعات سیاسی در مستندهایشان ارائه می‌کنند، ‌می‌توان مروری بر فضای مستندهای سیاسی ایرانی داشت.

مستندهای سیاسی مطرح در سال‌های اخیر
نام فیلم	کارگردان	شرکت تهیه‌کننده	مدت زمان و سال ساخت	موضوع و حواشی
ظهور نزدیک است	علی‌اصغر سیجانی و حوریه پاکروان	گروه فرهنگی مبشران ظهور	1389	بنابر گفته کارگردان یکی از اصلی‌ترین منابع فیلم کتاب عصر ظهور نوشته علی کورانی بوده‌است. فیلم به صورت سی دی در سطح کشور توزیع شد و بر روی اینترنت بارگذاری شد. بر روی سی دی مذکور نوشته شده‌است:ب ررسی نشانه‌های بسیار نزدیک بودن ظهور در روایات، سید خراسانی، یمانی، شعیب بن صالح، سفیانی، دجال، عبدالله عربستان.
طبس		صداوسیما	19 دقیقه سال 1359	شکست حمله نظامی آمریکا به ایران در صحرای طبس
چشم روباه کور شد		پرس تی.وی و سپاه	22 دقیقه سال 1388	در این مستند چگونگی تشکیل رادیو برلین و رادیو بی بی سی و ترویج آیین بهاییت، دخالت بی بی سی در جنبش ملی شدن نفت و حمایت انگلیس از بی بی سی دیده می‌شود.
مرگ اصلاحات در ایران ( ترور پیام فضلی‌نژاد )	---	صداوسیما	1388	این مستند که شامل 10 قسمت است، نگاهی جامع به واقعه ترور پژوهشگر موسسه کیهان در ساعت 8 شامگاه 3 اسفند 1388 در خیابان فلسطین تهران دارد و حاوی ویدئوهای منتشر نشده گفتگوها و ملاقاتهای پیام فضلی‌نژاد با حسین شریعتمداری (مدیرمسئول روزنامه کیهان و نماینده رهبر معظم انقلاب در موسسه کیهان)، حسن شایانفر (مشاور ارشد شریعتمداری و رییس دفتر پژوهشهای موسسه کیهان)، سردار حمیدرضا مقدم‌فر (مدیرعامل وقت خبرگزاری فارس و معاون فرهنگی فرمانده کل سپاه)، محمدعلی رامین (معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی)، محسنی نیا (قائم مقام اجرایی موسسه کیهان)، قائم مقام وقت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، وحید یامین‌پور (مجری برنامه دیروز، امروز، فردا)، سعید مستغاثی (رییس وقت انجمن نویسندگان و منتقدان سینمایی ایران و کارگردان مجموعه تلویزیونی راز آرماگدون) و دیگر چهره‌ها و فعالان سیاسی در بیمارستان بقیه‌الله (عج) در تهران است.
سربازان شیطان	---	صداوسیما	سال 1389	درباره گروهک‌های تروریستی کومه له، سلفی های قتالی و
تقابل	---	صداوسیما	38 دقیقه سال 1391	روزشمار درگیری‌های آمریکا با ایران در طی سالهای ۶۵ تا ۶۷
الفبای سیاست	محمدرضا اکبری	---	52 دقیقه سال 1387	این فیلم درباره محمود احمدی‌نژاد، جرج بوش و هوگو چاوز است که با روایت طنز بیان شده است. این فیلم پنج سال در توقیف بود تا اینکه سازمان سینمایی اجازه یک بار نمایش در جشنواره سینما حقیقت را داد. فیلم پنج سال اجازه نمایش نداشت
رویای مخملین	---	صداوسیما	50 دقیقه سال 1388	---
تسخیر لانه جاسوسی	---	صداوسیما	40 دقیقه سال 1389	---
فرار شاه			60 دقیقه سال 1389	---
داستان انقلاب	بهروز آفاق		60 دقیقه سال 1389	-
تقاطع (بررسی چگونگی قتل ندا آقا سلطان)	---		120 دقیقه سال 1389	---
سکته	---	---	سال 1388	مستند سکته یا آنتی پارازیت مستندی است که به قصد روشنگری و انعکاس اخبار روز و وقایع آن گونه که هستند و به شیوه‌ای متفاوت ساخته شده است. این مستند در مقابله با برنامه‌های ماهواره‌ای و مخصوصاً پارازیت ساخته شده است. این مجموعه از زمستان ۸۸ به صورت ماهانه منتشر شد.
شکست هیمنه	---	موسسه فرهنگی هنری خلیج فارس ، سهیل کریمی	60 دقیقه سال 1383	مستند شکست هیمنه به بررسی نحوه تجاوز، خلع سلاح، دستگیری، بازداشت و آزادسازی نظامیان متجاوز آمریکایی و انگلیسی در خرداد ماه سال ۸۲ و تیر ماه سال ۸۳ (۲۱ژوئن ۲۰۰۴) می پردازد، به هنگام دستگیری ۸ کماندوی متجاوز نیروی دریایی انگلیس (نیروهای رویال مارینز، تفنگداران ویژه دریایی ملکه بریتانیا) در دهانه اروندرود (آبهای سرزمینی ایران) توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تصویربرداری شده است. از آنجایی که رسانه‌ها و مسئولان کشورهای غربی بر روی شکست‌ناپذیری نیروهای «رویال مارینز» یا همان تفنگداران دریایی انگلیس تبلیغ فراوانی کرده بودند، پخش صحنه‌های خلع سلاح این نیروها در این مستند، شکست پذیری و ضعف نظامیان غربی و تسلیحات آنان را به نمایش گذاشته و بر ابهت ایران اسلامی افزوده است.
فرزند ملت	---	صداوسیما	32 دقیقه سال 1389	مستند فرزند ملت به بررسی حیات شهید محمدعلی رجایی می‌پردازد و بیشتر بر ساده زیستی و بی‌آلایشی این شهید که بارزترین ویژگی وی محسوب می‌گردد، تأکید دارد. در این مستند از دوران کودکی و نوجوانی شهید رجایی تا تشعیع پیکر مطهر ایشان و ... به تصویر کشیده می‌شود، در طی این فیلم به موارد دیگری از جمله دوران سخت کودکی، نوجوانی و مبارزات قبل از انقلاب، دستگیری توسط ساواک و فعالیتهای بعد از انقلاب مثل نخست وزیری، کفالت آموزش و پرورش، ریاست جمهوری و شیوه به شهادت رسیدن شهید رجایی پرداخته می‌شود.
با یادماندنی	---	صداوسیما	22 دقیقه	مستند « به یادماندنی » کاری از واحد مرکزی خبر که به بررسی ابعاد مختلف حضور مردم در حماسه 9 دی و حوادث بعد از انتخابات و دخالت مقامات آمریکا ، انگلیس و رژیم صهیونیستی در آن می‌پردازد.
مصاف	علی عبدالوهاب و علی جمالی	مرکز مستندسازی سفیر	1392	تاریخ سیاسی سال‌های 68 تا 88 جمهوری اسلامی ایران پرداخته و ریشه‌های حوادث سال 88 را مورد بررسی قرار می‌دهد.
فیلم ناتمامی برای دخترم سمیه	مرتضی پایه‌شناس	---	1392	محمدی که جزء هواداران سازمان مجاهدین خلق بوده، در سال 1376 به کانادا مهاجرت می‌کند و همواره به حمایت خود از این سازمان ادامه می‌دهد. دختر وی برای دیداری یک ماهه به کشور عراق و اردوگاه اشرف سفر می‌کند. اکنون 16 سال است که مصطفی محمدی به دنبال نجات دختر خود است.

توضیحات در مورد فیلم‌ها براساس اطلاعاتی است که عرضه‌کنندگان فیلم‌ها در فضای اینترنتی منتشر کرده‌اند

مستندهای سفیر فیلم
نام فیلم	موضوع
کدام انحراف	مستند با این توضیح معرفی شده است: «مستندی که با اسناد و شواهد دقیق و با استفاده از نظرات کارشناسان، وقایع مهم و تاثیرگذار کشور در طول سال‌های ٨۴ تا ٩٢ را با تأکید بر یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تحلیل کند.»
نبرد خاموش	مستند با این توضیح معرفی شده است: «این مستند با رویکردی انتقادی، موضوع تحریم و استفاده ابزاری از آن برای سرپوش گذاشتن بر کاستی های مدیریتی را مورد بحث قرار می دهد.»
مصاف	مستند با این توضیح معرفی شده است: «مستندی که تحولات سیاسی- اجتماعی جمهوری اسلامی ایران را در سال‌های ۶۸ تا ۸۸ مورد بررسی و نقد قرار می‌دهد.»
جای خالی	مستند با این توضیح معرفی شده است: «مستند، داستان یک هنرجوی پرواز پاراگلایدر است که فیلم‌ساز نیز هست و در مواجهه با معضلات فرهنگی جامعه‌اش، تصمیم می گیرد فیلمی با موضوع فرهنگ عمومی بسازد...»
شکار طبس	مستند با این توضیح معرفی شده است:‌ «مستندی که چگونگی شکار پهپاد RQ170 را برای اولین بار همراه با تصاویر رمزگشایی شده این پهپاد پیچیده و همچنین خط تولید پهپاد های ایرانی نشان می دهد.»
بهارستان	مستند با این توضیح معرفی شده است: «این مستند مجموعه‌ای هشت قسمتی است که با نگاهی اجمالی به بررسی تاریخچه‌ی هشت دوره مجلس شورای اسلامی می‌پردازد.»
میراث آلبرتا (به کارگردانی حسین شقمدری)	مستند با این توضیح معرفی شده است: «هر سال، تعدادی زیادی از دانشجویان نخبه‌ی دانشگاه شریف و دیگر دانشگاه‌های برتر کشور، برای ادامه‌ی تحصیل، مهاجرت کرده و راهی کشورهایی نظیر امریکا می‌شوند. حسین، راوی مستند، که خود از دانشجویان مقطع ارشد دانشگاه شریف است، به بررسی این پدیده می‌پردازد.»
دوپینگی‌ها	مستند با این توضیح معرفی شده است: «این فیلم به بررسی تلاش جریان روشنفکری سینمای ایران برای تحریم فیلم «اخراجی‌ها ۳» و حمایت بی‌چون و چرای آنان از فیلم «جدایی نادر از سیمین» می‌پردازد.»
مهارنشده	مستند با این توضیح معرفی شده است: «مهارنشده (Uncontained) مستندی است به زبان انگلیسی که جستجوی یک دانشجوی پاکستانی در «ایران سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱» را روایت می کند. بعد از ترور ۲ دانشمند هسته ای در نوامبر ۲۰۱۰ «محتشم» درگیر پرونده اتمی ایران شده و وادار به بررسی اتهام ایران در ساخت سلاح اتمی می شود.»
بهای دیدار	مستند با این توضیح معرفی شده است: «این مستند به حاشیه های جذاب سفر رهبری به استان قم می پردازد و در تلاش است تا تصویری تازه از عشق امت به رهبرشان نشان دهد.»
یزدان تفنگ ندارد	مستند با این توضیح معرفی شده است: «پس از انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم، طه رضا دانشجوی دانشگاه شریف و برنده مدال نقره المپیاد فیزیک، نگاهی تازه به اعتراضات مردمی و حوادث پس از آن می اندازد و از اتفاقی که در روز ۲۵ خرداد، یعنی سه روز پس از انتخابات و در جلوی نرده های دانشگاه صنعتی شریف رخ می دهد، شروع می‌کند.»
کمی نزدیک‌تر	مستند با این توضیح معرفی شده است: « این مستند با موضوع «اردوهای جهادی» است که با حمایت سفیرفیلم ساخته شده است.»
چهارگانه ولی‌نعمتان	«ولی نعمتان» مجموعه ای است از چهار مستند متفاوت با موضوع اردوهای جهادی که با همکاری برخی موسسات مستندساز و گروه های جهادی تهیه شده است.
دلبندان	مستند با این توضیح معرفی شده است: «این کار مستندی موزیکال با موضوع «اردوهای جهادی» است که با حمایت سفیرفیلم ساخته شده است.»

توضیحات و اطلاعات براساس سایت سفیر فیلم

انیمیشن‌ها و مستندهای شفق مدیا
نام فیلم	موضوع
انیمیشن بحران سالمندی	با موضوع پایین آمدن زاد و ولد
انیمیشن چهار ماه یارانه	انیمیشن با این توضیح معرفی شده است: «تا حالا 4 میلیارد دلار داشتی؟ اصلا یک جا دیدی؟ میدونی باهاش میشه چیکار کرد؟ اگه نمیدونی ما بهت می‌گیم...»
انیمیشن هیس بی‌سوادها حرف نمی‌زنند	انیمیشن با این توضیح معرفی شده است: «تا زمانی که برچسب زدن ادامه داشته باشه، ورژن های جدید انیمیشن هیس هم تولید خواهد شد...»
اینمیشن تدبیر دولت برای فتنه‌گران	انیمیشن با این توضیح معرفی شده است:‌«کروبی رو ول کن سبد کالا رو بچسب!دیگه فقط امریکا و اسرائیل به فکر اوناست...(وزارت خارجه آمریکا شب گذشته در اقدامی مداخله‌جویانه با صدور بیانیه‌ای بار دیگر آزادی موسوی و کروبی را خواستار شد.)»
انیمیشن هوا بس ناجوانمردانه سرد است	انیمیشن با این توضیح معرفی شده است: « "میدونید اصلا هدفمندی یارانه برای چیه اقای عابدینی؟" "هدفمندی یارانه برای اینه که ما علامت درست به تولید بدیم." و حالا اندر احوالات ملتی که وسط زمستان از دولت تدبیر و امید علامت های نامناسبی می گیرند! این بهاری است که در پشت زمستان مانده...»
مستند نبرد آقای وزیر	مستند با این توضیح معرفی شده است: «اصول دیپلماسی و دیگر هیچ»
کلیپ پلمپ اراده‌ها ممکن نیست	مستند با این توضیح معرفی شده است:‌ «تعلیق غنی سازی بیست درصد در ۳۰ دی ماه ۹۲، خاطرات تعلیق فعالیت های هسته ای در حدود ده سال قبل را یاداوری کرد . شاید این حرف برای غربی ها ترجمه معادل نداشته باشد اما باید بدانند که اراده یک ملت را با هیچ پلمبی نمیتوان زنجیر کرد. همانطور که ده سال پیش هم نتوانستند...»
کلیپ ما همیشه آماده‌ایم	مستند با این توضیح معرفی شده است: «با امریکا مذاکرات هسته ای کردیم، تلفن زدیم، توافق کردیم، دیدار گذاشتیم، دست دادیم و در ادامه تعلیق کردیم .... این ها در قالب نرمش قهرمانانه است ولی ما عوض نشدیم و هنوز آماده ایم ... شاید دیپلماسی جوابی برای تهدیدهای امریکا نداشته باشد اما مردان انقلابی مصداق "اشدا علی الکفار رحما بینهم هستند" و باکی از رویارویی با شیطان بزرگ ندارند.»