از صنعا تا سوریه؛ آثار تاریخی قربانی جنگ‌های خاورمیانه/ جنگ با میراث
قربانیان درگیری‌های خشونت‌بار و خونین خاورمیانه فقط انسان‌ها نیستند. آثار تاریخی و میراث فرهنگی این بخش مهم از قاره کهن از گذشته تا امروز در جنگ‌های داخلی، شورش گروه‌های تندرو و حمله کشورهای خارجی آسیب‌ها و ویرانی‌های بزرگی را متحمل شده‌اند. از مجسمه‌های بی‌مانند بودا در بامیان افغانستان تا موزه‌ها و محوطه‌ها و شهرهای هزاران‌ساله سوریه و عراق در این سال‌ها در خلال همین جنگ‌ها ویران شده یا به‌صورت کامل از بین رفته‌اند. در جدیدترین رویداد از این دست، چندروز پیش بخش‌هایی از شهر تاریخی صنعا در یمن در پی بمباران جنگنده‌های عربستانی با خاک یکسان شد.
لزوم بسیج جهانی علیه تخریب میراث خاورمیانه
محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی کشور، در رابطه با تخریب میراث تاریخی در خاورمیانه در گفت‌وگویی با «شرق» می‌گوید: «ما درباره تخریب بافت تاریخی صنعا که به ثبت جهانی هم رسیده است، مکاتبه‌ای را با دفتر یونسکو داشتیم و ابراز نگرانی خود را اعلام کردیم، معماری صنعا، معماری گلیمی خشتی است که در جهان بی‌نظیر است و ساختمان‌های تاریخی بسیاری را در طبقات مختلفی می‌توان در این منطقه دید که ارزش تاریخی آنها فراوان است».
طالبیان می‌افزاید: «من معتقدم این اتفاقات در منطقه نشان می‌دهد در درگیری‌های خاورمیانه فقط جان انسان‌ها هدف نیست، ازبین‌بردن هویت فرهنگی و تاریخی و میراث جهانی نیز هدف این کارهاست. ما همین را در مجامع بین‌المللی هم اعلام کرده‌ایم، ردپای این موضوع را، هم در سوریه هم در عراق و هم در یمن، می‌توان دید. ما این موضوعات را پیگیری کرده‌ایم و در اجلاس جهانی آینده یونسکو هم بر آن تأکید خواهیم کرد، شواهد نشان می‌دهد جریانی مانند داعش که ضد هویت منطقه عمل می‌کنند و حتی بسیاری از اعضای آنها ربطی به منطقه ندارند و خارجی محسوب می‌شوند، کمر به تخریب هویت تاریخی و فرهنگی خاورمیانه بسته‌اند، اینها در سوریه و عراق به‌صورت مشخص هرجایی را که تصرف می‌کنند، بافت‌های تاریخی و موزه‌های آنجا را غارت و بعد ویران می‌کنند، به اعتقاد من باید جریان جهانی علیه این کار بسیج شود».
تخریب میراث جهانی در صنعا
شهر صنعا به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای دنیا در سال ١٩٨٦ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. بمباران بخش‌های تاریخی صنعا توسط عربستان در روزهای گذشته واکنش تند سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) و دبیرکل این سازمان را در پی داشت. گفته می‌شود «بافت قدیمی شهر صنعا» منطقه‌ای تاریخی در پایتخت یمن است که با عنوان «یکی از قدیمی‌ترین زینت‌های فرهنگ اسلامی» شناخته و معرفی می‌شود. شهر قدیمی صنعا دارای بیش از صد مسجد، ١٤ حمام عمومی و همچنین شش هزار خانه‌ای است که پیش از قرن یازدهم میلادی ساخته شده‌اند.
«ایرنا بوکووا»، دبیرکل یونسکو، در واکنش به تخریب این آثار با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «عمیقا از فاجعه کشته‌شدن افراد و همچنین خسارت به قدیمی‌ترین ساختمان اسلامی شهر «صنعا» متأسفم. من از دیدن تصاویر این خانه چندطبقه و باغ اطراف که با خاک یکسان شده بود، بسیار شوکه شدم، این میراث در برگیرنده روح مردم یمن و نمادی از تاریخ چندهزارساله دانش است که متعلق به تمام بشریت است. مناطق آسیب‌دیده در منطقه قدیمی شهر صنعا از دوهزارو ٥٠٠ سال پیش سکونتگاه زندگی انسان است که شاهد قدرت، تمول و زیبایی تمدن اسلامی بوده است» .
خانم بوکووا، در بیانیه خود تأکید کرده است: «این خرابی تنها وضعیت انسانی را تشدید می‌کند و من به نوبه خود از طرف‌های درگیر در یمن می‌خواهم به میراث فرهنگی احترام بگذارند و از آن محافظت کنند». رئیس کل یونسکو خساراتی را که به این منطقه «با‌ارزش تاریخی» وارد شده، جبران‌ناپذیر دانست. خبرگزاری فرانسه در این‌باره گزارش داده است، موشک‌های شلیک‌شده توسط جنگنده‌های عربستان به منطقه‌ای در صنعا اصابت کرده که القاسمی نام دارد و در آن هزاران خانه قدیمی بازمانده از قرن ١١ و پیش از آن وجود دارد.
تخریب‌های طالبان در افغانستان
پیشینه تخریب هدف‌دار میراث فرهنگی و تاریخی به سال‌های حاکمیت طالبان در افغانستان برمی‌گردد. زمستان سال ٢٠٠١ میلادی، زمانی که افغانستان در اشغال طالبان بود، در پی دستور مقامات بلندپایه این گروه تندرو و تروریستی، دو مجسمه بزرگ بودا در بامیان به وسیله صدها کیلو مواد منفجره و موشک و گلوله تخریب شد. اعضای طالبان خود را پیرو شریعتی می‌دانند که در آن هرگونه تجسم و تصویر انسان و حیوان از مصادیق بت‌پرستی و شرک به حساب می‌آید. برهمین‌اساس طالبان با فرمان ملا محمد عمر، رهبر این گروه، تخریب تمام آثاری که به تعبیر آنها «غیراسلامی» بود را اجرا کردند. تخریب دو مجسمه ٥٣ و ٣٥ متری بودا نیز در همین راستا انجام شد. علاوه براین ازبین‌بردن بخش زیادی از آثار موجود در موزه‌های کابل و برخی دیگر از شهرهای افغانستان نیز در همین راستا در دستور کار قرار گرفت.
در همان زمان و پیش از شروع این تخریب‌ها، کوفی عنان، دبیرکل وقت سازمان‌ملل‌متحد، نماینده ویژه‌ای را به افغانستان فرستاد تا طالبان را از تخریب این آثار منصرف کند؛ درخواستی که البته با بی‌اعتنایی سران این گروه مواجه شد.
ویرانی‌های داعش در سوریه و عراق
گروه تروریستی داعش که در سال‌های اخیر از سوریه و عراق سربرآورده و در کشتار و وحشی‌گری حتی از طالبان هم پیشی گرفته، در زمینه ویرانی میراث تاریخی نیز پرونده‌ای سیاه‌تر از طالبان دارد. بخش زیادی از قسمت‌های تحت اشغال این گروه در عراق و سوریه، از قضا بخش‌هایی از تاریخی‌ترین قسمت‌های جهان است، شامل بخش‌هایی از یادبودهای تمدن آشوری در شمال عراق و یادبودهای تمدن بین‌النهرین و ماقبل اسلام. از شهرهای باستانی نمرود و هترا تا موزه‌های موصل و... در همین رابطه یونسکو، اعلام کرده است، تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد بخش بزرگی از میراث فرهنگی و تاریخی سوریه بر اثر جنگ داخلی در آن کشور نابود شده است. به گزارش خبرگزاری‌ها، یونسکو براساس این تصاویر که با استفاده از ماهواره‌های خصوصی تهیه شده، اعلام کرده است: «بیش از ۲۹۰ اثر فرهنگی مذهبی سوریه که در ۱۸ سایت تاریخی بزرگ در سراسر آن کشور قرار دارند، بر اثر ادامه درگیری‌ها یا به‌کلی نابود شده، یا آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده‌اند. برای مثال شهر حلب در شمال سوریه، دومین شهر بزرگ آن کشور که یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است که سابقه مدنیت آن به حدود هفت هزار سال پیش بازمی‌گردد. آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده است».
حجم تخریب‌ها در شهر باستانی نمرود در عراق و در نزدیکی شهر بزرگ موصل به اندازه‌ای بود که سازمان یونسکو تخریب آن توسط داعش را جنایت جنگی خوانده است. این شهر تاریخی که از آن به‌عنوان نگین تمدن آشوری یاد می‌شود در قرن ۱۳ پیش از میلاد و در حاشیه رود دجله بنا نهاده شد. بااین‌حال به‌گفته مقام‌های عراقی نیروهای داعش با بولدوزر دیوارها و مجسمه‌های سه‌هزارساله این شهر را خراب کرده‌اند. تخریب اشیای تاریخی موجود در موزه موصل که تصاویر آن توسط این گروه منتشر شد، بخش دیگری از اقدامات ویران کننده این گروه در زمینه تخریب میراث تاریخی است.
منبع: روزنامه شرق
گزارش خطا
آخرین اخبار