سکوت معنادار رهبر القاعده/ ایمن الظواهری کجاست؟

ایمن الظواهری که پس از کشته شدن اسامه بن لادن در سال 2011 رهبری القاعده را عهده دار شد از سپتامبر(شهریور) گذشته، هیچگونه پیامی از خود منتشر نکرده است. این خلا 8 ماهه طولانی ترین غیبت رهبر القاعده از زمان سقوط کابل در سال 2001 محسوب می شود. این احتمال وجود دارد که وی با انگیزه ای قوی در حال برنامه ریزی برای هدفی خاص باشد.

وی در طبقه بالای جامعه قاهره متولد شد و با توجه به نفرت عمیقی  که از آمریکا و اسرائیل داشت به سمت مبارزات جهادی گرایش پیدا کرد. رهبر 63 ساله مصری القاعده، در سال 1981 با دست داشتن در ترور انور سادات مبارزه جهادی خود را آغاز کرد.

نویسنده کتاب «جهاد جهانی» سال ها با انتشار پیام های ضبط شده به رکن ثابت برنامه تبلیغی القاعده تحت عنوان «الصحابه» تبدیل شده بود.

ظواهری در آخرین پیام خود که چهارم سپتامبر 2014 منتشر شد، پرده از تشکیل شاخه جدید القاعده در شبه قاره هند برداشت. وی اعلام کرد این شاخه سال هاست که توسعه یافته و اینک در پی اقدامات شدید جهادی در هند، پاکستان، بنگلادش، برمه و مالدیو است. او در این پیام قول داد که این گروه حکومتی اسلامی مشابه آن چیزی که در دوران امپراتوری مغول در جنوب آسیا وجود داشت را از نو بنا کند.

ظرف چند روز از اعلام رسمی موجودیت این گروه، القاعده طرحی را برای ربودن ناوچه ذوالفقار متعلق به نیروی دریایی پاکستان به مرحله اجرا در آورد. این ناوچه مجهز به موشک های کشتی به کشتی بود و از پایگاه دریایی کراچی که بخشی از زرادخانه اتمی پاکستان است در حرکت به سمت آب های آزاد بود.

هدف اصلی طرح پس از ربایش این ناوچه، استفاده از آن جهت حمله به ناوگان دریایی آمریکا و متحدانش در دریای عرب بود. این اقدام قبل از خروج ناوچه ذوالفقار از بندر کراچی شناسایی و خنثی شد.

اگر این اقدام القاعده با موفقیت صورت گرفته بود مطمئنا درگیری شدیدی میان آمریکا و پاکستان در می گرفت که می توانست همچون حوادث پس از 11 سپتامبر به تغییر تاریخ منجر شود.

اعلام شاخه شبه قاره هند القاعده آخرین پیام ظواهری بود و پس از آن رهبر القاعده در قبال تحولات مختلف سکوتی نامشخص در پیش گرفته است. این سکوت حتی پس از حمله به نشریه شارلی ابدو در پاریس با وجود اینکه دستور مستقیم آن از طرف ظواهری صادر شده بود نیز ادامه پیدا کرد.

ایمن الظواهری از سال ها قبل انجام عملیاتی جهادی در فرانسه را خواستار شده بود و این حمله برای القاعده یک پیروزی محسوب می شد اما وی هیچ مطلبی در این خصوص منتشر نکرد؛ بنابراین این سکوت می تواند معنادار باشد.

رهبر القاعده تاکنون هیچ پیامی در خصوص پیروزی های این گروه در سوریه، عراق، یمن و عربستان یا عملیات های جهادی در استرالیا، کانادا و یا هر جای دیگر دنیا منتشر نکرده است. این در حالیست که در گذشته جزئیات عملیات های انجام شده القاعده در هر کجای جهان توسط ظواهری بیان می شد و این تامل برانگیز به نظر می رسد.

ظواهری در این مدت بر خلاف روند پیشین از کشته شدگان عملیات های القاعده هم تقدیر نکرده است. وی در مورد کشته شدن احمد فاروق دومین فرد شاخه شبه قاره هند هیچ نظری نداد. فاروق جایگاه مهمی در سلسله مراتب القاعده داشت و از متهمان اصلی حملات تروریستی اخیر در پاکستان و به احتمال زیاد از طراحان عملیات ربایش ناوچه ذوالفقار بود. در گذشته چنین افرادی به طور قطع پس از کشته شدن مورد تقدیر ظواهری قرار می گرفتند. کشته شدن نصر بن علی الانسی که سابقه ای طولانی در عملیات های جهادی القاعده داشت نیز منجر به صدور پیام تقدیر از جانب رهبر القاعده نشد.

ایمن الظواهری بدون شک زنده است زیرا القاعده هیچگاه کشته شدن رهبران خود را دلیلی بر شکست نمی داند که تمایل به کتمان آن داشته باشد؛ همچنین با انتخاب نصیر الوحیشی به عنوان جانشین ایمن الظواهری مساله جانشینی هم در این گروه مطرح نیست که از بیم آن مرگ رهبر فعلی را مسکوت گذارند. سوال اینجاست که پس چه چیزی می تواند غیبت چند ماهه رهبر القاعده را توجیه کند؟

پاسخ این سوال را فقط خود ایمن الظواهری و حلقه نزدیک به وی می دانند و ما می توانیم فقط حدسیاتی را در این خصوص مطرح کنیم.

طراحی برنامه هایی حتی بلندپروازانه تر از عملیات ذوالفقار می تواند یکی از پشت پرده های این سکوت معنادار باشد؛ حتی این احتمال نیز وجود دارد که ایمن الظواهری منتظر مرگ ابوبکر البغدادی است که شایعه مجروحیت شدید وی همچنان وجود دارد (بغدادی نیز از ماه نوامبر گذشته هیچ پیامی از خود منتشر نکرده است.)

ظواهری یک دهه پیش یکی از منتقدان ابومصعب الزرقاوی استاد ابوبکر البغدادی بود؛ اما او هیچگاه انتقادات خود را علیه زرقاوی حتی پس از حمله هوایی آمریکا و کشته شدن وی آشکارا بیان نکرد. شاید هم اکنون نیز ظواهری منتظر حمله هوایی دیگری برای به لرزه درآمدن خلافت تازه به دوران رسیده ابوبکر البغدادی است تا پس از آن سکوت خود را بشکند.