داعش؛ مصیبت تازه افغانستان

«داعش» تهدیدی است که به‌تازگی در افغانستان ظهور کرده است. «حنیف اتمر»، دبیر شورای امنیت ملی افغانستان، دوهفته پیش گفت کابل آماده مقابله با تهدید داعش است. به‌نظر می‌رسد ظهور داعش در مناطق آشوب‌زده افغانستان، معلول شکاف‌های درونی طالبان و اختلاف این گروه با دیگر سازمان‌های تروریستی منطقه‌ای است.

شورای رهبری طالبان که در شهر «کویته» پاکستان مستقر است، از دیرباز دچار انشعاب بوده است. اختلاف نظرهای «ملااخترمحمد منصور» و «ملاعبدالقیوم ذاکر» که هر دو عضو شورای رهبری طالبان هستند، مسبب این انشعاب است. منابعی در سازمان امنیت ملی افغانستان می‌گویند یک‌سال پیش ملااخترمحمد منصور، شماری از فرماندهان طالبان را از صفوف این گروه کنار زد، این اقدام با اعتراض ملاعبدالقیوم ذاکر مواجه شد. ملااخترمحمد منصور هم در پاسخ به اعتراض ملا ذاکر، اعلام کرد از «ملاعمر» دستور گرفته است تا این فرماندهان را برکنار کند. بعد ملاذاکر، خواستار ملاقات با ملاعمر شد. اما ملااخترمحمد منصور یا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند زمینه ملاقات ملاعبدالقیوم ذاکر با ملاعمر را فراهم کند. پس از این، ملاعبدالقیوم ذاکر و دیگر هم‌باورانش در شورای رهبری طالبان، به این نتیجه می‌رسند که ملاعمر زنده نیست و اگر هم زنده است، دیگر قادر به کنترل طالبان نیست. این اختلاف‌نظرها سبب شد برخی از فرماندهان طالبان، از صفوف این گروه کنار زده شوند و دیگر منابع لازم برای دوام جنگ در اختیار آنان قرار نگیرد. گفته می‌شود حالا همین فرماندهان کنارزده‌شده، پرچم داعش را برافراشته‌ و با «ابوبکر البغدادی» اعلام بیعت کرده‌اند. گزارش‌های موجود نشان می‌دهد آن عده از فرماندهان طالبان که علم داعش را بلند کرده‌اند، پول و منابع فراوان برای دوام جنگ به‌دست آورده‌اند. داعش سخت تلاش می‌کند تا فرماندهان ناراضی طالبان را جذب کند.

ابوبکر البغدادی بارها گفته، ملاعمر بی‌سواد است و شایستگی داشتن امارت را ندارد. هواداران گروه داعش هم در تبلیغات‌شان با اشاره به غیبت ملاعمر از انظارعمومی و تحصیلات اندک او، خواستار بیعت جنگجویان طالبان به ابوبکر البغدادی می‌شوند. اکنون نیز مشخص است عده‌ای از فرماندهان طالبان هم مجذوب این تبلیغات شده‌اند. شاید به همین دلیل بود که طالبان در ١٤ فروردین سال‌جاری زندگی‌نامه ملاعمر را منتشر کردند. اما با وجود انتشار زندگی‌نامه ملاعمر، هنوز هم عده‌ای از جنگجویان طالب به داعش می‌پیوندند. تازه‌ترین گزارش‌ها حاکی است یک فرمانده گروه طالبان در استان «لوگر» پرچم سیاه داعش را برافراشته است. ساکنان استان «ننگرهار» هم می‌گویند در روستاهای دوردست این استان، پرچم‌های سیاه را دیده‌اند. دو ماه پیش رهبران داعش شخصی به اسم «مولوی عبدالرئوف» را به عنوان نماینده ابوبکر البغدادی در افغانستان معرفی کردند. مولوی عبدالرئوف یکی از فرماندهان سابقه‌دار طالبان در استان «هلمند-هیرمند» بود.

برخی از منابع می‌گویند او بر زبان عربی تسلط کامل داشت و این امر به او امکان داده بود تا با رهبران داعش در عراق و سوریه در تماس باشد. ملاعبدالرئوف در حمله «پرنده‌های مرگ ایالات‌متحده» در مخفیگاهش در استان هلمند کشته شد. پس از مرگ او، شخص دیگری به اسم «مولوی عبدالرحیم مسلم‌دوست» اعلام کرد از طرف ابوبکر البغدادی والی «ایالت خراسان» تعیین ‌شده است. مسلم‌دوست، در استان ننگرهار به دنیا آمده است. او پیش از پیوستنش به داعش، قاضی یکی از دادگاه‌های صحرایی طالبان پاکستانی در وزیرستان‌شمالی بود.

تنها فرماندهان ناراضی طالبان، داعشی نشده‌اند، برخی از سازمان‌های افراطی منطقه که در گذشته متحد طالبان بودند و خودشان را زیرمجموعه القاعده تعریف می‌کردند، نیز به داعش پیوسته‌اند. «حرکت اسلامی ازبکستان» یکی از این سازمان‌هاست. این سازمان که رهبر آن «طاهر یلداش» است، متحد دیرینه طالبان بود. ملاعمر در زمان حاکمیتش «طاهر یلداش» را فرمانده کل جنگجویان خارجی مستقر در افغانستان کرده بود. طاهریلداش مسئول منطقه «ماوراء النهر» در تشکیلات القاعده نیز بود. حرکت اسلامی ازبکستان پس از سقوط امارت طالبان، همراه با رهبران گروه طالبان، در مناطق قبایلی پاکستان مستقر شد، اما هر از گاهی جنگجویان این گروه با طالبان پاکستانی درگیر می‌شدند. این گروه از دیرباز می‌خواهد جنگ را به آسیای میانه بکشاند، اما طالبان می‌خواهند جنگ در افغانستان محدود بماند تا قلمرو بیشتری به دست بیاورند. حرکت اسلامی ازبکستان، ظاهرا از این موضع طالبان دلسرد شده است. این سازمان حالا به داعش اعلام وفاداری کرده است.

در جنگ‌های استان‌های «بدخشان» و «کندز» نیز نقش جنگجویان این گروه پررنگ است. ظاهرا داعش امکانات و منابع لازم را به این گروه می‌دهد تا جنگ را به آسیای میانه صادر کند. گروه «انصارالله تاجیکستان» و «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» که برخاسته از ایالت «سینگانگ» چین هستند، نیز از متحدان حرکت اسلامی ازبکستان‌اند. جنگجویان این گروه‌ها در ماه‌های اخیر از مناطق قبایلی پاکستان به روستاهای آشوب‌زده افغانستان آمده‌اند تا با پیوستن به داعش، مجرایی برای انتقال جنگ به آسیای میانه پیدا کنند. با توجه به این واقعیت‌ها، «داعش» مصیبت تازه‌ای است که دامن افغانستان و منطقه را گرفته است. تردیدی نیست که داعش حامیان بیرونی هم دارد. به‌نظر می‌رسد به‌این‌ترتیب، افغانستان، کشورهای آسیای‌میانه، روسیه، چین و ایران، راه دیگری غیر از مبارزه مشترک و هماهنگ با این تهدید ندارند.