چشم‌انداز روابط آمریکا و اسرائیل/ اوباما تا توافق با ایران پرونده فلسطین را بسته است

تشکیل دولت راست افراطی در اسرائیل، سیلی از گمانه زنی ها را در مورد احتمال وخیم تر شدن روابط میان بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و باراک اوباما به همراه داشت.

طرفداران اسرائیل و به ویژه جامعه یهودی طرفدار اسرائیل در آمریکا نگران این مسئله هستند که رئیس جمهور آمریکا که در دوره دوم فعالیت خود در دولت دیگر نگران فشارهای انتخاباتی نیست و از رفتارهای نتانیاهو نیز ناخشنود است، نتانیاهو را در زمینه شهرک سازی تحت فشار بگذارد و حتی از به رسمیت شناختن کشور فلسطینی در سازمان ملل متحد حمایت کند. با توجه به تاریخچه تنش ها میان دو مقام، وخیم تر شدن روابط چندان دور از ذهن نیست. اما در عین حال، رویارویی نتانیاهو و اوباما دست کم تا پایان سال 2015، تا آن اندازه ای که به نظر می رسد اجتناب ناپذیر نخواهد بود.

دولتداری از انتخاب ها تشکیل می شود و در شرایط کنونی مذاکرات، جلب حمایت و به اجرا گذاشتن توافق با ایران برای اوباما در اولویت است. آخرین چیزی که رئیس جمهور می خواهد و یا به آن نیاز دارد، درگیر شدن با نتانیاهو بر سر مسئله ایران و یا فلسطین در جبهه ای جدید است. مسئله دیگر این است که پس از دستیابی به توافق، دوره ای نسبتا طولانی وجود دارد که در این دوره اجرای توافق از اهمیت بالایی برخوردار است. کنگره و نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 منتظر خواهند بود تا ببینند آیا ایران دولت را بازی می دهد یا خیر؟ عربستان سعودی و اسرائیل نیز همین وضعیت را خواهند داشت. تلاش برای ایجاد اطمینان در میان اعراب این هفته در نشست کمپ دیوید به اوج خود می رسد. از این رو، لازم است آمریکا در مورد اسرائیل نیز بسته ایجاد امنیت را در نظر بگیرد. نتیجه نهایی توافق آمریکا و ایران خبری مهم خواهد بود که در روابط آمریکا و اسرائیل شکاف ایجاد می کند و از این رو، دولت برای جلب حمایت رسمی کنگره به چیزی بیش از گفتگوی قاطعانه با اسرائیل نیاز دارد و این ماجرا ممکن است با تسلیحات نظامی و یا همکاری اطلاعاتی حل شود. همچنین به رغم واکنش های اخیر کاخ سفید، احتمال دیدار اوباما و نتانیاهو را نباید نادیده گرفت.

از سوی دیگر مسئله جداگانه اما مرتبط احتمال فروش تسلیحات به کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس است. درک و پذیرش این مسئله برای نخست وزیر اسرائیل بسیار دشوار خواهد بود چرا که در آن صورت، اسرائیل نه تنها مجبور است توافق با ایران را تحمل کند، بلکه باید با چشم انداز تسلیحات بیشتر برای اعراب نیز کنار بیاید. اگر چنین اتفاقی روی دهد، آمریکا احتمالا مجبور خواهد شد برای متقاعد ساختن اسرائیل، وعده همکاری های بیشتر در زمینه نظامی، تبادل اطلاعات و ارسال هواپیماهایی همچون اف 35 را مطرح کند. برای رئیس جمهور آمریکا دشوار خواهد بود که سران عربی را با آغوش باز بپذیرد و به آنها دلگرمی دهد و در مقابل نخست وزیر اسرائیل را نادیده بگیرد. دولت اوباما با تلاش برای دستیابی به توافق با ایران تا پایان فصل، در حقیقت پرونده چشم انداز تشکیل کشور فلسطینی را بسته است.

از سوی دیگر، از آنجایی که دولت جدید اسرائیل چشم انداز بهتری را برای روابط واشنگتن و تل آویو فراهم نمی آورد، دولت اوباما در مقابل این دولت جدید با احتیاط عمل خواهد کرد. اقدامی کوچک در زمینه روند دستیابی به صلح میان اسرائیل و فلسطین کافی است تا نتانیاهو اقدامی جدی علیه واشنگتن انجام دهد.

همواره به این مسئله اشاره کرده ام که روسای جمهور آمریکا دو جنگ با نخست وزیران اسرائیل دارند: ثمربخش و بی ثمر. در درگیری های ثمربخش، نتیجه ارزش فشار، تنش و سرمایه سیاسی که هزینه می شود را دارد، چرا که می تواند در نهایت به توافقنامه صلح و یا همکاری اسرائیل در زمینه ای حائز اهمیت همچون کنفرانس صلح مادرید در سال 1991 منجر شود.

درگیری دیگر زمانی روی می دهد که سعی می کنید به جای ایجاد تفاوت، یک مسئله را به اثبات برسانید، در نهایت همه مشکلات را تحمل کرده اید بدون این که به مزیتی چشمگیر دست بیابید و دولت اوباما در زمینه درگیری های بی ثمر به استاد تبدیل شده است. در هر موردی، از مسئله شهرک سازی گرفته تا اظهارات نتانیاهو در مورد کشور فلسطینی، دولت بیانیه هایی صادر می کند که به دشمنی بیشتر با اسرائیل و جوامع طرفدار اسرائیل در آمریکا منجر می شود بدون اینکه بتواند به نتیجه دلخواه دست یابد. رئیس جمهور یا قادر به اعمال فشار علیه اسرائیل نیست و یا قدرت چنین کاری را ندارد و از این رو، از واژه ها استفاده می کند و این مسئله تنها اعتبار آمریکا را در خاورمیانه کاهش می دهد بدون اینکه دستاوردی برای دولت داشته باشد.

اگر فرض را بر این بگیریم که توافق با ایران به دست آمده و به اجرا گذاشته شده است، آنگاه تنها مسئله تنش برانگیز میان واشنگتن و تل آویو، مسئله فلسطین خواهد بود. دولت اعلام کرده است که حمایت از اسرائیل در سطح بین المللی بدون تعهد تل آویو به راه حل دو کشوری دشوار خواهد بود. به طور قطع شهرک سازی همانند گذشته یکی از موارد تنش زا خواهد بود، اما احتمال درگیری رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر اسرائیل بر روند صلحی که عملا وجود ندارد، چندان محتمل نیست.

20 ماه آتی در روابط آمریکا و اسرائیل چندان ساده نخواهد گذشت؛ اما لزوما در این مدت زمان درگیری میان رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر اسرائیل را شاهد نخواهیم بود. هدف نخست وزیر اسرائیل این است که تا زمان انتخاب رئیس جمهور بعدی در آمریکا با رئیس جمهور کنونی کنار بیاید؛ پیروزی هر یک از نامزدهای جمهوری خواه در انتخابات ریاست جمهوری و حتی پیروزی کلینتون که در مقایسه با اوباما روابط بهتری با جامعه یهودی آمریکا دارد، به معنای تسهیل روابط با تل آویو خواهد بود.