تاریخچه همه دربی­‌های مهم دنیا

شاید هیچگاه کسی نداند که برای اولین بار چه کسی به پرسپولیس - استقلال گفت دربی، اصطلاحی که بعدها به «شهرآورد» هم تبدیل شد. پرسپولیس و استقلال، جمعه در حالی به مصاف هم خواهند رفت که شاید این خنثی‌ترین دربی تاریخ باشد. سرخابی‌ها شانس قهرمانی و حتی کسب سهمیه هم ندارند و فقط یک بازی حیثیتی برگزار خواهند کرد.

روزنامه قانون در ادامه نوشت: به بهانه دربی ایرانی­‌ها که در رتبه‌­بندی یکی از معروف‌­ترین سایت‌های دنیا، در رده بیست و ششم جذاب‌­ترین ربی‌های دنیا قرار دارد، مروری کرده‌­ایم بر تمام دربی­‌های حساس دنیا، از اسکاتلند تا ال‌کلاسیکو.

دربی نیز مانند فوتبال خاستگاهی انگلیسی دارد؛ (Der-bee)، نام شهری است در کشور انگلستان که در جنوب دو منطقه «داربی شایر» و «شایرکانتی» واقع شده است. در فرهنگ لغت در مقابل کلمه دربی نوشته شده: «نام شهری در انگلیس، مسابقه اسب‌دوانی، نوعی کلاه نمدی لبه‌دار».

عده‌ای عقیده دارند ماجرا از آن‌جا آغاز شد که در قرن 18 میلادی، «ادوارد اسمیت استنلی» دوازدهمین دوک منطقه داربی، با یکی از دوستان نزدیکش برای برگزاری نوعی مسابقه اسب دوانی و چگونگی مراحل آن برنامه‌ریزی می‌کنند و قرار می‌شود این مسابقه جدید با اسب­‌های سه ساله نر، در پنج مرحله برگزار شود. اما دو طرف بر سر نامگذاری آن با یکدیگر شرط بندی می‌کنند و قرار می‌شود با پرتاب سکه، فرد برنده نام مسابقات را تعیین کند، که «اسمیت استنلی» دوک داربی، برنده این ماجرا شده و نام این مسابقه «داربی استیک» گذاشته می‌شود. (مسابقه‌ای که جزو مشهورترین‌های حال حاضر رشته سوارکاری است و جایزه آن مبلغی معادل یک میلیون و 250 هزار پوند انگلیس است).

عده‌ای هم معتقدند «دربی» از نام یک بازی فوتبال کهن که در شهر کوچک «آشبورن» واقع در منطقه «داربی شایر» برگزار می­‌شود، گرفته شده است. این بازی از قرن 12 میلادی تاکنون همه ساله در بین دو روز مذهبی خاص مسیحیان از ساعت 2 بعدازظهر الی 10 شب در این شهر برگزار می‌شود که طی آن نیمی از مردم شهر به دو دسته تقسیم شده و در بین دو دروازه اصلی آشبورن، قرار گرفته و سعی می‌کنند توپی را که شبیه توپ‌های راگبی است، وارد دروازه تیم مقابل کنند.

نظریه سومی هم وجود دارد که می‌گوید خاستگاه دربی، شهر بندری لیورپول است؛ لیورپول یکی از شهرهای مهم فوتبالی کشور انگلیس به شمار می‌رود که در آن دو باشگاه قدیمی و رقیب «اورتون» و «لیورپول» قرار گرفته‌اند. اورتون به عنوان اولین باشگاه فوتبالی این شهر در سال 1878 تأسیس شد و برای مسابقات خود استادیوم «آنفیلد» را اجاره کرد. 14 سال بعد یعنی در سال 1892 باشگاه لیورپول متولد می‌شود و درست در همان هنگام، «جان هولدینگ» مالک استادیوم آنفیلد که این استادیوم را به آبی‌های مرسی ساید (اورتون) به مبلغ ماهیانه 100 پوند اجاره داده بود، مبلغ اجاره‌نامه را بالا می‌برد (250پوند)، اورتونی‌ها قدرت پرداخت این پول را نداشتند و مجبور به عوض کردن زمین اختصاصی خود می‌شوند و راه «گودیسون پارک» را در پیش می‌گیرند تا از آن به بعد، سرخ‌­های مرسی ساید (لیورپول) در آنفیلد بازی کنند. این مسأله باعث می‌شود هواداران اورتون، لیورپول را دشمن درجه یک خود فرض کنند. نکته جالب این‌جاست که دو ورزشگاه «گودیسون پارک» و «آنفیلد» در دو طرف «استنلی پارک» واقع شده؛ پارکی که به یاد دوازدهمین دوک یعنی «ادوارد اسمیت استنل»، داربی نامگذاری شده و به خاطر همین مسأله، دیدارهای این دو تیم به «داربی» شهرت یافت.

دربی شهر گلاسکو میان رنجرز و سلتیک همچنان تحت تأثیر نزاع مذهبی میان پروتستان‌ها و کاتولیک‌های اسکاتلندی قرار دارد. رنجرز در سال 1873 تأسیس شده و یکی از قوانین اولیه آن این بود: بازیکن کاتولیک در رنجرز جایی ندارد اما در سال 1888 سر و کله مهاجران کاتولیک با تأسیس باشگاه سلتیک پیدا شد. دو اقدام به قتل، دو حمله با ساطور، یک حمله با تبر، 9 چاقوکشی و 35 کتک کاری جمعی تنها نمونه‌هایی از اتفاقاتی است که در طول تاریخ دربی گلاسکو رخ داده است.

حتی در جریان جنگ جهانی دوم احساسات میهن‌پرستانه هم اجازه نداد تا طرفداران رنجرز و گلاسکو از خجالت هم در نیایند. در سال 2013 همچنان دربی گلاسکو تحت تدابیر شدید امنیتی برگزار شد. این دربی پربیننده‌ترین برنامه تلویزیونی در اسکاتلند است و اگر ترس از خرابی چمن ورزشگاه آیبراکس زمین اختصاصی رنجرز نبود هنوز هم خاکستر اجساد هواداران مرحوم این تیم در فضای ورزشگاه پخش می‌شد.

سلتیکی‌های کاتولیک با عکس پاپ و شعارهای آنچنانی در مورد ملکه انگلستان اعصاب رنجرزها را خراب می‌کنند و در مقابل پروتستان‌های وفادار هم بی‌اصالتی حریف را به رخ می‌کشند. ضربات هولناک با سر به صورت هواداران تیم مقابل میان رنجرزها و سلتیکی‌ها رایج است. ضرباتی که به «بوسه اسکاتلندی» شهرت دارد.

در ایتالیا دربی‌های بزرگی وجود دارد، دربی میلانی‌ها، تورینی‌ها یا سیسیلی‌ها اما هیچکدام به اندازه دربی شهر رم میان لاتزیو و آ اس رم زیر سایه تنفر انجام نمی‌شود. زرد و قرمزها (Giallorossi) یا گرگ‌های رمی سالیان سال است که نماینده طبقات کارگر و فرودست شناخته می‌شوند و لاتزیو نماینده طبقه متوسط رو به بالای ایتالیا، ضمن آنکه هواداران بیانکوچلستی همواره انگ فاشیست بودن را همراه دارند. حمایت موسولینی دیکتاتور ایتالیا در جنگ جهانی دوم به اضافه شعارهای نژادپرستانه گاه و بیگاه طرفداران لاتزیو و اینکه این تیم تا سال 2001 که فابیو لیورانی را جذب کرد بازیکن سیاه پوست نداشته از جمله مستندات رمی‌ها برای این ادعاست. بی‌تردید بسیاری هنوز بازی پنجم می 2002 و رقابت هفته پایانی بر سر قهرمانی کالچو را به یاد دارند. بازی‌ای که هواداران لاتزیو با تمام وجود اینتر از شهر میلان را تشویق کردند و از بازیکنان خود خواستند تا بازی را به حریف واگذار کنند تا رم قهرمان نشود. با این حال هواداران لاتزیو با گرفتن مواضع آزادیخواهانه مانند حمایت از مردم غزه و فلسطین در بازی‌های این تیم اذهان عمومی را نسبت به خود مثبت‌تر کرده‌اند.

دربی بوئینس آیرس پایتخت آرژانتین میان بوکاجونیروز و ریورپلاته حساس‌ترین رویداد در مسابقات فوتبال این کشور است. طرفداران بوکا با اندکی اختلاف از طرفداران پلاته بیشتر هستند. در سال 2012 ریورپلاته در دسته پایین‌تر بود و سوپرکلاسیکو به فراموشی سپرده شد اما در سال 2013 با بازگشت پلاته این دربی هم از سر گرفته می‌شود. طرفدران ریورپلاته چندی پیش برای آنکه گینسی شوند پرچمی 8 کیلومتری را با حضور 80 هزار هوادار در خیابان‌های بوئنوس آیرس به حرکت درآوردند.

مادریدی‌ها به آن ال‌کلاسیکو و کاتالان‌ها ال‌کلاسیک می‌گویند و البته با نام ال دربی اسپانول، ال دربی و ال سوپرکلاسیکو هم شناخته می‌شود. دیدار رئال مادرید و بارسلونا پربیننده‌ترین رویداد فوتبالی جهان است که در اسپانیا فراتر از یک جدال فوتبالی شناخته می‌شود اما ریشه اختلاف میان اهالی کاتالونیا و کاستیا به اعماق تاریخ اسپانیا بازمی‌گردد و از دوره قرون وسطی تا زمان جنگ داخلی اسپانیا به نوبت اهالی این دو ایالت یکدیگر را به خیانت متهم می‌کنند.

در دوران حکومت اسلامی بر اسپانیا اهالی برشلونه یا بارسلون بیش از مادریدی‌ها مورد توجه بودند. کاتالان‌ها در سال 1931 به سقوط سلطنت و تشکیل جمهوری در اسپانیا کمک کردند اما حاصل این جمهوری کودتای ژنرال فرانکو بود و کاتالان‌ها تمامی ستم‌های بعدی فرانکو بر مردم بارسلون را به پای مادریدی‌ها نوشته‌اند و حتی بازیکنان مبارز و دست چپی اسپانیایی برای مبارزه با دیکتاتور اسپانیا به تیم بارسلونا ملحق می‌شدند. باشگاهی که همچنان نماد حکومت پادشاهی در اسپانیاست.

در دهه 1950 میلادی نیز رقابت دو باشگاه بر سر دی استفانو بازیکنی که بعدها اسطوره مادریدی‌ها شد، بر دشمنی فوتبالی دو باشگاه اضافه کرد. برای همین است که رفتن بازیکن به خصوص از کاتالونیا به کاستیا گناهی نابخشودنی به حساب می‌آید. در سال 2013 ایالت کاتالونیا اقتصاد خود را برتر از اسپانیا بحران‌زده می‌دانست و موفقیت فوتبالی لاماسیا آن‌قدر تاثیرگذار بود که آنها به دنبال جدایی سیاسی از کشور اسپانیا یا پیوستن به فرانسه بودند، اتفاقی که شاید حیات بزرگ‌ترین و پر بیننده‌ترین دربی فوتبالی را پایان بخشد.

دربی شمال لندن میان آرسنال و تاتنهام بدون توجه به جایگاه یا موقعیت دو تیم در جدول همواره برای هواداران آنها حساس بوده است. باشگاه فوتبال آرسنال با نام باشگاه دیال اسکوئر در سال 1886 توسط کارگران کارخانه اسلحه‌سازی سلطنتی در منطقه وول‌ویچ در جنوب شرقی لندن شروع به کار کرد و در مدت کوتاهی پس از آن به آرسنال سلطنتی تغییر نام داد. باشگاه تاتنهام هاتسپر که با نام اسپرز شناخته می‌شود هم در سال 1882 تشکیل شد. نخستین دربی میان آرسنال و تاتنهام نیز در 4 دسامبر 1909 برگزار شد.

در جنوب آلمان دربی مونیخی بایرن و مونیخ 1860 همواره مورد توجه است اما دیدار بایرن مونیخ و نورنبرگ هم به عنوان دربی باواریا ویژگی خاص خود را دارد. مونیخی‌ها در مجموع خود را تافته جدا بافته فوتبال آلمان می‌دانند. با این حال دربی چالش برانگیز آلمانی‌ها دربی روهر میان شالکه و دورتموند است. ریشه کینه و اختلاف به زمانی بازمی‌گردد که دورتموند نماینده مردم ناراضی منطقه روهر و شالکه تیم وابسته به امپراتوری پروس به حساب می‌آمدند و هنوز در سال 2013 اختلافات به جا مانده در طول تاریخ دربی‌ها این دو همشهری را ملتهب می‌کند.

با هر سابقه و سوای رتبه تیم­‌ها در جدول رده­‌بندی، دربی همیشه دربی است. هواداران زیادی پشت در ورزشگاه می­‌خوابند تا نظاره­‌گر رقابتی باشند که سال‌هاست تکرار می­‌شود ولی هیچگاه تکراری نمی­‌شود. اینجا تهران؛ ورزشگاه آزادی، دو روز قبل از دربی!