رونمایی از آخرین اثر شهرام ناظری در دانشگاه تهران/ شوالیه باز هم از فردوسی خواند

آلبوم موسیقی «درفش کاویانی» با صدای شهرام ناظری و آهنگسازی فرید الهامی، دوشنبه‌ی هفته‌ی آینده 21 اردیبهشت‌ماه و هم‌زمان با بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران معرفي و براي اولين بار چند قطعه از آن پخش شده و ماه آينده، مراسم رونمايي‌اين اثر برگزار خواهد شد.

شواليه‌ي آواز ايران كه چند سالي را صرف ضبط اين اثر کرده، در اين خصوص مي‌گويد: «من از سال‌ها قبل درباره‌ي شاهنامه حساسيت‌هاي ويژه‌اي داشته‌ام و به همين خاطر ضبط اين اثر با تحقيق و وسواس زيادي انجام شده است. در طول سال‌هاي فعاليتم، همواره اين وسواس را نسبت به آثارم داشته‌ام. شايد بتوان هر اثري را با هر كيفيتي منتشر كرد؛ اما من هيچ‌گاه به اين مسأله تن نداده‌ام. به‌خصوص اين اثر كه درباره‌ي شاهنامه است و به هيچ عنوان نمي‌توان آن را شوخي گرفت.»

شهرام ناظري همچنين به اين مسأله اشاره دارد كه: «خوانندگان گوناگون در اين سال‌ها اشعاري از فردوسي را خوانده‌اند؛ اما كسي كه شاهنامه را اجرا مي‌كند، بايد با فرهنگ آن آشنا باشد تا بتواند اثري قابل تأمل و در شأن فردوسي ارائه دهد.» او اولين خواننده‌اي است که با استفاده از موسیقی مقامی، اشعار شاهنامه فردوسی را اجرا کرده و حال آخرين اثرش در حوزه‌ي شاهنامه، مانند بسیاری از آثارش با محوریت ساز تنبور تولید شده است.

«درفش کاویانی» آخرین اثر شوالیه‌ی آواز ایران است که قطعات آن با آوای «گاتا» یا «هوره» آغاز می‌شود و تمامی اشعار آن از اشعار فردوسی انتخاب شده است. بخش‌های مختلف این ‌آلبوم عبارتند از پادشاهی ضحاک، تولد فریدون، ضحاک در جستجوی فریدون، کاوه آهنگر و انتهای داستان که شامل داستان نابودی ضحاک است که در آن پیروزی نور بر ظلمت و نابودی ظلم بیان شده است. این اثر بر پایه‌ی «تنبور» شکل گرفته و البته در آن از سازهای کمانچه، عود، دیوان، سازهای کوبه‌ایِ ابداعی و دف نیز استفاده شده است. اما می‌توان آن را اثری در حوزه‌ی موسیقی سنتی و مقامی تلقی کرد.

شهرام ناظری در سال‌های اخیر آوازخوانی خود،‌ اصرار عجیبی به استفاده از اشعار «فردوسی» داشته و قطعات بسیاری را بر این اساس خوانده و در همین باره گفته است: «تا به امروز هیچ یک از خواننده‌های کشورمان آنطور که باید و شاید روی شاهنامه کار نکرده‌اند.» او همچنين در دهه 80 خورشیدی به پژوهش درباره‌ي موسیقی نوین پرداخت. پژوهش بر نحوه‌ي اجرای شاهنامه فردوسی و پروژه مولوی -در سال جهانی مولانا- از فعالیت‌های اوست.

پیشکسوت آواز ایرانی نیز سال‌ها منتظر دریافت مجوز اجرای ضحاک بود. برای همین است که پیش از برگزاری یکی از کنسرت‌هایش با اشعار فردوسی گفت: «فردوسی هیچ خطری ندارد و تنها می‌خواهد با ظلم و بی‌عدالتی مبارزه کند.» ناظری همچنین اعتقاد دارد که «با موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی نمی‌توانیم به خوبی با فضای شاهنامه روبه‌رو شویم؛ پس تصمیم گرفتیم که از موسیقی مقامی برای این کار استفاده کنیم. از آن رو که هنوز خوشبختانه جای پای شاهنامه در برخی از قومیت‌ها و شهرستان‌ها وجود دارد.»

یکی از ویژگی‌های بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم‌عصرش توجه ویژه‌ي او به اسطوره‌ها و تحقیق و جست‌وجو در خصوص لحن‌های حماسی گمشده‌ي آواز ایرانی است. او نخستین خواننده‌ای است که برای شاهنامه‌خوانی پژوهشی چندین ساله کرد و در آمریکا، فرانسه و تونس اجراهای صحنه‌ای شاهنامه‌خوانی داشت.

ناظری شاهنامه را در سه بستر ارائه می‌دهد:

1- اجرای شاهنامه و ارائه آن با موسیقی مقامی، برگرفته از فضای فکری و قومیت‌های ایرانی. این نوع، در آکادمی کارتاژ تونس که یک شهر تاریخی با پیشینه ۴ هزار ساله است و همچنین در جشنواره سن فلوران فرانسه اجرا شده است.

2- اجرای شاهنامه با ارکستر بزرگ کلامی بر مبنای موسیقی دستگاهی.

3- برداشت سوم نیز اجرای شاهنامه با گروه بین‌المللی در نیویورک با همراهی حافظ ناظری است که نمونه آن در سال ۲۰۱۰ در سالن کارنگی هال نیویورک اجرا شده است. شهرام ناظری با تلاش‌ها و اجراهایی که تاکنون داشته، راه را برای شاهنامه‌خوانی خوانندگان جوان هموار کرده است.