توافق‌هسته‌ای‌رقم می‌زند/خاورمیانه در آستانه انفجار بزرگ

به نظر می رسد خاورمیانه تا نیمه های سال تجربه جدیدی را از سر بگذراند که نتایج سنگینی به دنبال خواهد داشت، از جمله این که کل موازنه های خاورمیانه کاملا دگرگون خواهند شد. موزانه هایی که سه دهه بر خاورمیانه حاکم بودند، می رود که همگی فرو بریزند. توافق سیاسی به دست آمده میان ایران با 1+5 به این معنا است که جنگ سرد میان غرب و ایران پایان یافته است. جنگ سردی که در زیر سایه آن به طور مستقیم و غیر مستقیم جنگ ها و رویارویی های گسترده ای به وجود آمده بود و توانسته بود تغییرات شگرفی را به وجود آورد. در چارچوب این موازنه، عربستان می خواست رهبر جهان عرب باشد، ترکیه به فکر احیای امپراطوری عثمانی بر جهان اسلام بر آمد و اسرائیل نیز می خواست بر تصمیم گیری های امنیتی تسلط داشته باشد. در منطقه ای که برای غرب نقش حیاتی دارد و هر کدام از قدرت ها طرح های جنگی برای آن دارند، ناگهان معادلات تغییر می کنند و تمامی قواعد بازی متحول می شوند حتی اگر این تغییرات به سود مصالح بسیاری از بازیگران عرصه خاورمیانه نباشد.

اسرائیل تلاش بسیاری کرد برای چیزی که می خواهد بر منطقه مسلط کند نامی بیابد. تلاشی که می تواند قدرت عظیم اسرائیل را به همه نشان دهد و آن را در راس امور خاورمیانه قرار دهد. اما خیلی زود دریافت که بدون پیروزی بر حزب الله رسیدن به این هدف برایش غیر ممکن است. در عین حال می بیند در صورتی که غرب با ایران به تفاهم برسد دیگر محلی از اعراب نخواهد داشت. ترکیه تلاش کرد چارچوبی مناسب برای ظهور عثمانی جدید بیابد، همه کاری کرد، هدیه داد، سفر رفت، رشوه داد، از تروریست ها حمایت کرد شاید که بتواند فرصت مناسب برای احیای امپراطوری عثمانی را بیابد اما نتوانست. کشوری که فکر می کرد چون عضو ناتو است می تواند کارهای بسیاری انجام دهد با درگیر شدن در بحران سوریه بسیاری از فرصت ها را از دست داد. اما در مورد عربستان، ریاض خوب می داند که تنها کشور منطقه است که می تواند برای سال ها جنگ هوایی راه بیندازد، بدون حساب و کتاب پول خرج کند و ارتش ها را به اجاره خود در آورد بدون این که لازم باشد به کسی حساب پس دهد، اما این حقیقت را نیز خوب می داند که حتی یک روز هم نمی تواند در جنگ زمینی دوام بیاورد. در صورتی که وارد جنگ زمینی شود، فورا امنیت داخلی اش به مخاطره می افتد و ثبات و آبادانی اش از بین می رود. برای همین با وجود صرف میلیاردها دلار در زمینه های نظامی و دیپلماتیک همچنان نفوذی در جهان عرب که در خور یک رهبر قدرتمند باشد، ندارد بلکه بر عکس با وارد شدن به جنگ یمن مشخص شد که بسیاری حتی از رهبران کشورهای عربی حوزه خلیج فارس حاضر به قبول رهبری آن بر جهان عرب نیستند.

مجموعه توانایی های ایران اعم از نیروی عظیم ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تا هم پیمانان محلی اش در سوریه، لبنان، عراق و یمن، همچنین ابراز وجودی که توانسته در عرصه میدانی در عراق و سوریه و لبنان از خود نشان دهد، سبب شده است تا ایران قدرتی استثنائی در منطقه محسوب شود که می تواند معادلات بازی را در هر لحظه که اراده کند از بین ببرد. اگر توافق هسته ای با ایران به دست آید تهران این توانایی را خواهد داشت که بر دشمنان منطقه ای اش با قدرت چیره شود و بدون هر گونه مزاحمتی به نفوذ خود در منطقه ادامه دهد.

همه نشانه ها حاکی از آن است که منطقه در معرض تغییری شگرفت قرار دارد. درگیری های جاری در آن می تواند بسیاری از معادلات جاری را به هم بزند. در حالی که مثلث ترکی – اسرائیلی – عربستانی به بن بست رسیده، ایران توانسته با حفظ مصالح خود دستاوردهای تازه ای به دست آورد و موازنه حاکم بر منطقه را کاملا به نفع خود تغییر دهد.

پیمان مقاومت این قدرت را دارد که بتواند از دستاوردهای خود به خوبی محافظت کند، از تغییر بازی در سوریه حتی در دقایق پایانی تا باز کردن جبهه ای جدید علیه اسرائیل از عراق تا یمن در حالی که مثلث ترکی – عربستانی – سعودی از قدرت کافی برای اعمال تغییرات سیاسی مطلوب در منطقه برخوردار نیست.

جنگ به این سادگی ها تمام نخواهد شد تا زمانی که پیروز نهایی آن مشخص نشود، هیچ پایانی در کار نخواهد بود. تا نیمه های سال خیلی چیزها مشخص خواهد شد. آینده خاورمیانه در گرو توافق ایران و نتایج آن است.

بنابراین به نظر می رسد منطقه در آستانه انفجار بزرگ است.