چرا پاکستان در جنگ یمن شرکت نکرد؟

ائتلاف 10 کشور عربی به رهبری عربستان سعودی در روز 25 مارس بمباران هوایی شورشیان حوثی در یمن که صنعا، پایتخت این کشور را در کنترل خود داشتند، را آغاز کرد. حوثی ها توانسته بودند به سمت بندر عدن، جایی که عبد ربه منصور هادی، رئیس جمهور مورد حمایت سعودی ها به آنجا فرار کرده بود، پیشروی کنند. عملیات طوفان قاطع حرکتی است که به طور گسترده به عنوان تلاش سعودی ها و متحدینشان برای کنترل بر همسایه جنوبی سنی و مقابله با حوثی های شیعه و زیدی مورد حمایت ایران دیده می شود.

درحالی که طرفین پس از یک ماه به آتش بس دست یافتند، یکی از متحدین کلیدی سعودی همچنان غایب این ائتلاف است: پاکستان. پس از یک هفته بحث جدی، پارلمان پاکستان در 10 آوریل به اتفاق آرا اعلام کرد که این کشور در جنگ یمن «بی طرف» باقی خواهد ماند. این مسئله شکافی قابل توجه میان دو شریک دیرینه است.

تصمیم پاکستان مبنی بر عدم پیوستن به ائتلاف سعودی علیه شورشیان حوثی در یمن، می تواند منجر به سردی روابط میان اسلام آباد و ریاض شود که مکمل یکدیگر و دارای منافع استراتژیک مشترک هستند. پاکستان از یک سو به طور ویژه از سخاوت عربستان در زمینه نفت ارزان و کمک های مالی سود برده است. در عین حال سعودی ها با تامین بودجه ارتش پاکستان، که یکی از قوی ترین ارتش های منطقه است، انتظار حمایت از اهداف نظامی خود را دارند

.

قطعنامه بی طرفی صادر شده از سوی پارلمان پاکستان بدون این که نشانه رویگردانی کامل از حامی قدیمی باشد، نشانه این است که چشم انداز استراتژیک اسلام آباد در حال تحول است. مقامات ایالات متحده در تدوین سیاست های منطقه ای باید این عوامل را در منطقه حساس جنوب آسیا، ایران و جهان عرب در نظر داشته باشند.

در مقطع کنونی دولت نواز شریف، لایحه ای را به پارلمان این کشور ارائه داد که براساس آن پارلمان ادعای بی طرفی پاکستان در جنگ را تایید کند و پس از آن پارلمان به اتفاق آرا این لایحه را تصویب کرد. تصمیم عدم پیوستن پاکستان به ائتلاف سعودی به چند دلیل مورد استقبال ناظرین آمریکایی قرار گرفت. اول، صدای واضح اعضای پارلمان در مقابل مداخله نظامی در یمن، پیامی مهم را فرستاد و نشان داد ظرفیت مخالفت این نهاد که در اعتراضات نیمه دو سال 2014 تضعیف شده بود، بار دیگر تقویت شده است.

دوم، این اقدام حداقل در مقطع کنونی مانع از مداخله مستقیم پاکستان درمنازعات منطقه ای می شود، آن هم پاکستانی که خودش در مرکز سیاست ها فرقه ای درخاورمیانه قرار دارد. حدود 20 درصد از جمعیت 180 میلیونی پاکستان، شیعه هستند و شبه نظامیان سنی از دهه 1990 با این طیف از جمعیت در حال جنگ هستند. گروه هایی همچون لشکر جنگوی و سپاه صحابه، سالیانه صدها شیعه را می کشند.

یکی از مهمترین محاسبات پاکستان برای عدم مداخله در یمن، ایران است؛ کشوری که دارای ذخایر هیدروکربنی گسترده است و مرز مشترک با پاکستان تشنه انرژی دارد. این درحالی است که در جریان توافق هسته ای تحریم های ایالات متحده علیه این کشور هم به صورت بالقوه در حال برداشته شدن است.

ممکن است روابط پاکستان با عربستان سعودی منحصر به فرد باشد، اما اهمیت روابط با ایران می تواند موجب مکث اسلام آباد در زمینه همکاری با سعودی ها شود. در حالی که تلاش های قبلی برای ساخت خط لوله نفت و گاز بین ایران و پاکستان متوقف شده است، اما دوستی به نام ایران هسته ای می تواند کمبودهای انرژی اسلام آباد را تامین کند.

البته مشخص است که در زمینه رفتار دیپلماتیک اسلام آباد می تواند تغییر صورت بگیرد. به طور مثال اگر مذاکرات هسته ای ایران فرو بپاشد و یا تنش میان ایران و پاکستان افزایش یابد، تحلیل گران می توانند شاهد چرخش پاکستان به سوی ریاض باشند. در سوی دیگر، موفقیت در مذاکرات هسته ای می تواند منجر به افزایش همکاری های اقتصادی و سیاسی میان ایران و پاکستان شود.