درباره یک دیدار تایخی ایرانی - آمریکایی پس از 36 سال

پس از 36 سال برای اولین‌بار وزیر خارجه آمریکا وارد محل دیپلماتیک ایران در نیویورک شد، در نگاه اول در ذهن بسیاری این سوال ایجاد شد که آیا تابوی دیگری در روابط ایران و آمریکا شکسته شده است؟ اما وزیر خارجه کشورمان درست پس از پایان این دیدار دو جانبه، با رد هر گونه شبهه‌ای در این باره تاکید کرد که اتفاق خاصی رخ نداده است.

عصر دوشنبه به وقت محلی جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا پس از سخنرانی‌اش در کنفرانس بازنگری ان.پی.تی، در راس هیاتی به سمت اقامتگاه نمایندگی ایران در سازمان ملل حرکت کرد.

پس از سی و شش سال، وزیر خارجه آمریکا وارد قلمرو ایران در نیویورک شد. براساس حقوق بین‌الملل، سفارت‌خانه‌ها، کنسولگری‌ها و نمایندگی‌ها به عنوان خاک آن کشور تلقی می‌شوند و برخی از رسانه‌ها با تکیه بر این عرف دیپلماتیک اعلام کردند که وزیر خارجه آمریکا برای اولین‌بار وارد خاک ایران شده است اما این نکته نباید فراموش شود که سفارت‌خانه‌ها تنها از بعد مصونیت دیپلماتیکی و قضایی، خاک کشور صاحب پرچم هستند.

علی خرم، استاد حقوق بین‌الملل با تاکید بر این که نباید درباره این مساله بزرگنمایی کنیم، به ایسنا گفت: به صورت عرفی گفته می‌شود که سفارتخانه هر کشوری خاک آن محسوب می‌شود اما این از باب مصونیت دیپلماتیک بوده و در حقوق بین‌الملل نوین نیز محدودیت‌هایی برای مصونیت‌های دیپلماتیک اعمال شده است.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان و هیات همراهش بیش از 100 دقیقه پذیرای جان کری و هیات همراهش بودند. اولین عکس از این دیدار که به قول برخی تاریخی بوده است، توسط ماری هارف، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در صفحه شخصی توییترش منتشر شد، در این عکس در حالی که دو طرف در حال گپ و گفت‌وگو هستند، ظروف حاوی پسته ناب ایرانی بر روی میزها خودنمایی می کند. دو طرف در این دیدار درباره روند مذاکرات هسته‌ای و نحوه آغاز نگارش متن گفت‌وگو کردند.

از ساعات آغازین روز سه‌شنبه این دیدار به تیتر اول بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی تبدیل شد و حتی بسیاری از مطبوعات و خبرگزاری‌های خارجی از جمله المانیتور این دیدار را تاریخی نامیدند.

اما محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان درست لحظاتی پس از پایان دیدار دو جانبه با همتای آمریکایی‌اش درباره علت حضور جان کری در محل اقامت وزیر خارجه ایران گفت: ما از ابتدا با طرف‌های مذاکره قرارمان این بوده است که یک نوبت ما مهمان آن‌ها باشیم و یک‌بار آن‌ها مهمان ما.

او ادامه داد: معمولا این کار را در ژنو، لوزان و در وین نیز انجام می‌دادیم، یعنی‌ یک‌بار محل مذاکرات را ما تعیین می‌کردیم و یک‌بار هم محل مذاکرات را طرف مقابل تعیین می‌کرد و این بار نوبت طرف آمریکایی بود که به محل ما بیاید و محل مذاکرات را ما انتخاب کنیم و با توجه به این که بنده در رزیدانس سفیر ایران اقامت دارم، از این محل استفاده کردیم، کما این که نوبت قبل ما به هتل اقامت آن‌ها رفتیم و دفعه ما قبل آن، آن‌ها آمد‌ند. این روشی‌ بود که ما تا به حال ادامه داده‌ایم و اتفاق جدیدی نیفتاده است.

علی خرم با تایید این روند گفت: این دیدار بیش‌تر در چارچوب روابط دوجانبه بوده است و نمی‌توان هیچ داستان دیگری درباره آن ساخت. در روابط دیپلماتیک مرسوم است که هر بار یکی از طرف‌های مذاکره‌کننده مکان مذاکرات را انتخاب کند. این یک اتفاق معمول میان کشورهاست.

وی ادامه داد: در مذاکرات، چندان محل مذاکرات اهمیت ندارد و در حقوق بین‌الملل این مساله جایگاهی ندارد اما از آن‌جایی که ایران و آمریکا با یکدیگر روابط دیپلماتیک ندارند آمدن وزیر خارجه آمریکا به اقامتگاه نمایندگی ایران امتیاز اضافی به وزیر خارجه ایران است. در واقع وزیر خارجه آمریکا با این کار نشان داد که مذاکرات کنونی در چارچوب دوستانه است. در غیر این صورت هر دو طرف می‌توانستند در یک هتل با یکدیگر دیدار کنند. این اقدام کری یک ژست بسیار مثبت است.

هم‌چنین سید حسین موسویان از دیپلمات‌های برجسته کشورمان در این باره با بیان این که بعد از انقلاب مقامات رسمی وزارت خارجه آمریکا به دفعات در محل اقامتگاه سفیر جمهوری اسلامی ایران حضور یافته و با سفیر ایران دیدار کرده‌اند، گفت: حتی نمایندگانی از کنگره این کشور هم در همین اقامتگاه با سفیران ایران در دوره ریاست جمهوری سه رییس‌جمهور پیشین ملاقات کرده‌اند.

اما موسویان در ادامه اظهاراتش تاکید کرد که این اولین‌بار است که در سطح وزیران خارجه در محل اقامتگاه سفیر ملاقات می‌شود. این نشانه مثبت در روند کاهش تشنج بین ایران و آمریکاست.

وی در پایان افزود: البته داماد آقای جان کری ایرانی است و بنابراین بد نیست وی یک سفر غیررسمی و صرفا فامیلی به کشور ایران داشته باشد تا از نزدیک با فرهنگ و تمدن این ملت بزرگ آشنا شود و مشاهده کند که مخالفان این ملت در کنگره آمریکا با حقیقت‌های این کشور و ملت چقدر فاصله دارند.

به هر حال به‌نظر می‌رسد حتی اگر حضور جان کری به عنوان یک مقام ارشد آمریکایی در رزیدانس ایران در نیویورک یک اتفاق تاریخی نباشد، می‌توان از آن به عنوان اقدامی مثبت و اعتمادساز یاد کرد که در ادامه رفتارهای دیپلماتیکی مانند پیاده‌روی ظریف و جان کری در ژنو به فضای مذاکرات هسته‌ای کمک خواهد کرد.