دلیل جذابیت عرفان‌های کاذب برای برخی چیست؟

در پنجمین ماه‌گفتار تولیت شمس تبریزی با موضوع "مولفه‌های اصلی عرفان در قرآن کریم" از این موضوع سخن گفته شد که چرا عرفان‌های کاذب برای برخی جذابیت دارند.

در این مراسم که به همت خانه دانش و فرهنگ زریاب در سالن آمفی‌تئاتر هلال احمر خوی ترتیب یافت دکتر سیدتقی کبیری به سخنرانی پرداخت. او با طرح این سوال که آیا عرفان اسلامی از اسلام و متون اسلامی نشات می‌گیرد یا خیر، به طرح دیدگاه‌های افراطی، تفریطی و اعتدالی در این زمینه پرداخت.

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: هرچند عرفان بخش مهمی از قرآن است عینیت دادن آن به کل اسلام و قرآن نظریه‌ای افراطی محسوب می‌شود. در نظریه تفریطی همه عرفان اسلامی وارداتی از غیر اسلام و حتی قبل از اسلام مطرح می‌شود. نظریه سوم با یک رویکرد اعتدالی مبنای مستقلی برای عرفان اسلامی قائل است که اسلام سرمایه اصلی آن است اما به مرور زمان از سایر مکاتب نیز استفاده کرده و حتی گاه بحث‌های انحرافی نیز بدان راه یافته است.

کبیری با تاکید بر این‌که آیات مربوط به توصیف خداوند، نور خداوند، تجلی حضرت حق، قرب الهی، شهود قلبی، ملاقات با خدا، رویت ملکوت و یقین انسان، مبانی عرفان اسلامی را تشکیل می‌دهند خاطرنشان کرد: اگر بپذیریم که عرفان اسلامی مبنا و خاستگاه اسلامی دارد در این مبانی قرآن حرف اول را می‌زند. اما نبودن برخی اصطلاحات عرفانی در متون اسلامی و قرآن دلیلی بر غیراسلامی بودن آن‌ها نیست.

این پ‍‍ژوهشگر علوم قرآنی مولفه‌های اصلی عرفان اسلامی را توحیدگرایی، ولایت‌گرایی، شریعت‌گرایی، خردگرایی، اعتدال‌گرایی، مجاهدت‌گرایی و جامعه‌گرایی عنوان کرد و افزود: عرفان فاقد شریعت و عقلانیت عرفان ناب اسلامی تیست. زهد و ریاضت مورد تایید عرفان اسلامی به معنای عدم وابستگی به دنیا نیز باید شریعت‌محور، عقل‌محور و اعتدال‌محور باشد.

کبیری با اشاره به تلاش‌های بسیار صورت‌گرفته در عرصه‌های عرفان نظری و عملی تاکید کرد: برخلاف عرفان‌های کاذب، برنامه‌ریزی و قالب‌بندی قابل قبولی از عرفان ناب اسلامی برای سنین و صنوف مختلف صورت نگرفته است که این امر باعث شده عرفان‌های کاذب بویژه برای برخی جوانان، جذابیت داشته باشند.