جنجالی‌ترین خاطرات هاشمی رفسنجانی

چند سالی است خاطره‌گویی‌های هاشمی رفسنجانی برای عده‌ای حساسیت برانگیز شده، خصوصاً از سال 88 به بعد که او سعی کرد مرزبندی‌های خود را با جریانات موجود در جامعه شفاف‌تر کند.

خاطرات هاشمی رفسنجانی از روزهای آغازین انقلاب تا دوران مسئولیت او در مجلس و بعدتر ریاست جمهوری به کرات و تحت عناوین مختلف در قالب کتاب‌هایی به چاپ رسیده اما انتشار خاطرات مکتوب، او را از ذکر خاطرات شفاهی منصرف نمی‌کند و بر همین اساس در سخنرانی‌ها و مناسبت‌های مختلف شاهد بیان خاطره‌ای ناگفته از هاشمی رفسنجانی هستیم.

اما چند سالی است خاطره‌گویی‌های هاشمی رفسنجانی برای عده‌ای حساسیت برانگیز شده، خصوصاً از سال 88 به بعد که او سعی کرد مرزبندی‌های خود را با جریانات موجود در جامعه شفاف‌تر کند. بعد از آن بود که بازخوانی خاطرات هاشمی رفسنجانی در برهه‌های مختلف حواشی خاص خود را نیز به همراه داشته است.

پارسینه در این گزارش به بررسی جنجالی‌ترین خاطرات هاشمی رفسنجانی و واکنش‌ها به آن پرداخته است:

هاشمی رفسنجانی هفته گذشته در مراسم اختتامیه «همایش بزرگداشت بانوی انقلاب اسلامی، خانم خدیجه ثقفی» خاطره‌ای را از همسر امام (ره) نقل کرد که واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت.

وی با اشاره به انتخابات ریاست جمهوری سال 84 این انتخابات را از مصادیق آینده‌نگری همسر امام خواند و با اشاره به ملاقات خویش با ایشان گفت: «واقعاً یک موی بدنم راضی نبود که وارد انتخابات شوم و همه می‌دانستند نمی‌آیم. یکبار همسر امام مرا خواستند و گفتند که امام این انقلاب را به دست شما داد و شما می‌خواهید به دست چه کسانی بدهید و اصلاً می‌دانید اینها کی هستند. پس از اظهارات همسر امام تکان خوردم و قبول کردم. پس از آن بود که برای حضور در انتخابات ثبت‌نام کردم.»

احمد توکلی نماینده مردم تهران در مجلس از جمله افرادی بود که به خاطره‌گویی هاشمی رفسنجانی واکنش نشان داد و گفت: «یکی از مشکلات آقای هاشمی این است که مطالب خود را به کسانی مستند می‌کند که اکنون دیگر در قید حیات نیستند.»

حجت‌الاسلام حمید روحانی رئیس بنیاد تاریخ‌پژوهی ایران معاصر نیز در خصوص اظهارات هاشمی رفسنجانی گفت: «آقای هاشمی به‌قدری خاطرات ضد و نقیض، خلاف واقع و خلاف حقیقت بیان کرده‌ است که دیگر نمی‌توان حرف وی را معتبر دانست.»

پروین احمدی‌نژاد هم واکنش نشان داد و در مقابل آن خاطره‌ای نقل کرد: «خرداد سال 85 در سالروز وفات حضرت امام خمینی (ره) دکتر احمدی‌نژاد به اتفاق چند نفر دیگر از جمله اینجانب، به منظور دیدار با همسر مکرمه حضرت امام در جماران حضور یافتند. خانم در مقابل خدمه و برخی از اعضای خانواده، خوشحالی خود را از انتخاب دکتر اینگونه ابراز کردند که در زمان انتخابات گفته بودند اگر دکتر رأی بیاورد، شیرینی انتخاب، مهمان من باشید و هرچه می‌خواهید غذا از بیرون تهیه کنید. ایشان می‌گفتند به خادمه منزل گفته‌ام تلویزیون را برای من فقط در صورت سخنرانی دکتر یا مقام معظم رهبری روشن کنید.»

با وجود تشکیک‌های ایجاد شده در مورد این خاطره آیت‌الله هاشمی از سوی مخالفان وی و اتهام خاطره‌سازی به هاشمی رفسنجانی، «لیلی بروجردی» نوه دختری امام(ره) که به همراه مادرش زهرا مصطفوی - دختر امام - در آن جلسه حضور داشته، در گفت‌وگویی این خاطره را تأیید کرده و گفته: «خاطره آقای هاشمی همان سخنانی است که در آن جلسه مطرح شد و همسر امام(ره) به ایشان فرمودند.»

شورایی شدن رهبری از دیگر اظهارات هاشمی رفسنجانی بود که جنجال زیادی بر سر آن به راه افتاد. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 19 اسفند 93 در گفت‌وگو با روزنامه شرق گفت: «در اولین جلسه‌ای که بعد از رحلت امام(ره) برای تعیین جانشینی ایشان داشتیم، اولین بحث ما این بود که شورا باشد یا فرد. ما که جزو هیأت رئیسه خبرگان بودیم و باید برنامه‌ها را تنظیم می‌کردیم، نظر ما این بود که شورایی باشد و شورای سه‌نفره را در نظر گرفتیم که آیت‌الله‌ خامنه‌ای،‌ آیت‌الله‌ مشکینی و‌ آیت‌الله‌ موسوی ‌اردبیلی بودند.»

نظر جامعه مدرسین روی آیت‌الله گلپایگانی بود و فرد را پیشنهاد دادند. یک بحث جدی داشتیم و وقت زیادی از جلسه را گرفته بود که فرد یا شورا باشد. این در اختیار ما بود و باید انتخاب می‌کردیم.

فرد 45 رأی و شورا 35 رأی آورد. نظر آیت‌الله خامنه‌ای روی شورا بود و سخنرانی خوبی هم کردند و توضیح دادند که شورا لازم است. اما وقتی که رأی گرفتیم، این‌گونه شد. این با رأی خود خبرگان است و اگر احساس شود که فردی آن برجستگی‌ها را ندارد و آماده نیست، می‌توانیم تبدیل به شورا کنیم.»

هاشمی رفسنجانی 26 بهمن 93 نیز گفته بود: «اگر خبرگان به وظیفه خودشان درست عمل کنند، در صورت نبودن یک فرد مناسب حتماً می‌توانند شورایی کنند. چون قانون شورا شدن هم باز است. شاید در آینده بدون شورا نتوانند کار درستی انجام بدهند.»

رسانه‌های مخالف آیت‌الله واکنش شدیدی به اظهارات وی نشان دادند و بر این طبل کوبیدند که شورای رهبری هیچ جایگاهی در قانون اساسی ندارد و مجلس خبرگان نمی‌تواند شورایی را برای رهبری تعیین کند.

مصباح یزدی هم در سخنانی، طرح شورای رهبری را شیطانی دانست و گفت در پشت مطرح کردن مسأله شورای رهبری، دست ناصالحی برای تضعیف حکومت و ولایت فقیه در کار است.

احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان نیز در واکنشی شورایی شدن رهبری را «خطرناک» خواند و گفت که «گروهی به فکر قبضه کردن مجلس خبرگان هستند».

آیت‌الله یزدی هم این موضوع را خلاف مبنای اسلام عنوان کرد.

گفته‌های هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با فصلنامه ارتباطات که در آن به خاطره‌گویی درباره رابطه با آمریکا پرداخته بود نیز واکنش‌هایی به دنبال داشت.

او گفته بود در سال‌های آخر حیات امام(ره) نامه‌ای به ایشان نوشته و گفته: «اینکه با آمریکا نه حرف بزنیم و نه رابطه داشته باشیم، قابل تداوم نیست. اگر شما ما را از این گردنه عبور ندهید، بعد از شما عبور کردن مشکل خواهد بود. آمریکا قدرت برتر دنیا است. مگر اروپا با آمریکا، چین با آمریکا و روسیه با آمریکا چه تفاوتی از دید ما دارند؟ اگر با آنها مذاکره داریم، چرا با آمریکا مذاکره نکنیم؟ معنای مذاکره هم این نیست که تسلیم آنها شویم. مذاکره می‌کنیم اگر مواضع ما را پذیرفتند یا ما مواضع آنها را پذیرفتیم، تمام است.»

برخی رسانه‌های اصولگرا این اظهارات هاشمی رفسنجانی را آماج حملات خود قرار دادند و بیان این خاطرات را در شرایط افزایش خصومت‌های آمریکا و متحدانش علیه ایران و به اوج رسیدن بیداری اسلامی، نابجا دانستند.

حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان هم به این سخنان واکنش نشان داد و با انتقاد شدید از اظهارات هاشمی، گفت مادامی که ما در حاکمیت بر اسلام ناب و ظلم ستیز تکیه داریم و آمریکا بر خوی استکباری خود تأکید می‌ورزد این درگیری ادامه خواهد داشت.

اسماعیل کوثری نماینده تهران در مجلس و از سرداران سابق سپاه هم از جمله افرادی بود که از کنار گفته‌های هاشمی رفسنجانی بی‌تفاوت عبور نکرد و نظر هاشمی رفسنجانی درباره مذاکره با آمریکا را دور از شأن وی دانست و گفت: «این یک کار ناشیانه یا یک بیان عجولانه‌ای بود و نمی‌دانم چه هدفی را دنبال می‌کردند اما چنین چیزی در این زمان و موقعیت به هیچ وجه برای نظام ما قابل قبول نیست.»

اواخر سال 91 خاطره‌ای از هاشمی رفسنجانی در قالب کتاب صراحت‌نامه منتشر شد. این بخش که مربوط به بیان نظر امام خمینی(ره) در مورد رابطه با آمریکا از زبان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود با واکنش‌های زیادی روبرو شد.

هاشمی در این مصاحبه که بعدها به کتاب تبدیل می‌شود، گفته بود: «موافق نبودیم که در مجامع عمومی مرگ کسی را شعار دهیم؛ مثلاً در اجتماعات ما "مرگ بر بنی‌صدر" شعار داغ مردم بود که در نماز جمعه خواهش کردم که نگویند. "مرگ بر بازرگان" بود که خواهش کردم، نگویند. "مرگ بر شوروی" بود که گفتم الان با شوروی مشکل آن‌چنانی نداریم. درباره آمریکا هم گفته بودم.»

وی گفت یک اصل قرآنی وی را به این روحیه رسانده است، چراکه قرآن از زبان خداوند به مسلمانان صدر اسلام که به بت‌ها فحش می‌دادند، می‌گوید: «حق ندارید به بت‌های آنها فحش بدهید. "و لا تسّب الذین یدعون من دون الله" می‌فرماید بت‌ها را سب نکنید، چون آن‌ها هم متقابلاً به خدا بد می‌گویند و باعث گمراهی بیشتر آن‌ها می‌شوید.»

سیداحمد خاتمی امام جمعه موقت تهران از جمله کسانی بود که به این اظهارات هاشمی رفسنجانی واکنش نشان داد. او با بیان اینکه بعضی‌ها برای حذف شعار مرگ بر آمریکا بی‌تابی می‌کنند، گفت: «تا زمانی که شیطنت‌های آمریکا ادامه داشته باشد، شعار مرگ بر آمریکا هم ادامه دارد.» البته او به این گفته خود بسنده نکرد و در جایی دیگر گفت: «کسانی که قبل از انقلاب می‌گفتند شعار مرگ بر شاه فایده ندارد امروز می‌گویند که شعار مرگ بر آمریکا فایده‌ای نخواهد داشت.»

روزنامه کیهان هم ضمن اعتراض به گفته آیت‌الله هاشمی رفسنجانی مبنی بر اینکه "امام موافق حذف شعار مرگ بر آمریکا بودند"، نوشت: فقط با یک مراجعه گذرا به رهنمودها و نظرات مبارک امام راحل که تمامی آن موجود و مکتوب است، می‌توان توصیه‌های فراوانی از حضرتش را مشاهده کرد که در آن بر ضرورت شعار مرگ بر آمریکا تأکید شده است.

اما نهایتاً حمید انصاری قائم مقام مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام به نادرست خواندن خاطره نقل شده از هاشمی از سوی عده‌ای، واکنش نشان داد و گفت: «خاطره‌ای که آقای هاشمی رفسنجانی در موضوع حذف شعار نسبت به امام ذکر کرده است، مربوط به موافقت و دستور امام بر قطع این شعار از رسانه‌های دولتی بوده است.»