وال استریت ژورنال: مانور عربستان برای حفظ تاج نفت

پادشاهی عربستان در کشمکش است که سهم خود در بازار جهانی نفت را در مقابل اتحادهای سنتی در آمریکا و خلیج فارس حفظ کند. 

عربستان تلاش می‌کند در رقابتی که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان را به چالش کشیده، سهم خود در بازار جهانی نفت در رقابت با متحدان سنتی در آمریکا و حوزه خلیج فارس حفظ کند. 

صادرات نفت عرستان در سال ۲۰۱۴ در مقایسه با سال قبل از آن ۵. ۷ درصد کاهش یافت. بر اساس گزارش اداره عمومی کمرگ چین، انتقال نفت عربستان به چین که بیشترین سرعت رشد در میان مصرف کنندگان نفت این کشور را دارد، در دو ماه نخست سال ۲۰۱۵ به پائین‌ترین حد خود از سال ۲۰۱۱ تاکنون رسید. از سوی دیگر بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، فروش این کشور به آمریکا در ماه ژانویه نسبت به مدت مشابه سال گذشته تقریبا به نصف رسیده است. چین و آمریکا به ترتیب با ۱۰ درصد و ۸ درصد واردت نفت، بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت عربستان محسوب می‌شوند. 

عربستان در چین با مشکل افت تقاضا و توافقات بهتری که از سوی رقبای سعودی در روسیه، کویت و امارات پیشنهاد می‌شود، روبرو است. در آمریکا نیز با مسئله رقابت با تولیدکنندگان داخلی نفت شیل که سیل تولیداتشان، یکی از دلایل کاهش قیمت جهانی نفت است، روبرو است. 

این موقعیت برای عربستان که مدت مدیدی محور بازار جهانی نفت محسوب شده، کاملا ناآشنا است و بازتاب نظم جدیدی است که از ژوئن گذشته با افت ۵۰ درصدی قیمت نفت در بازار جهانی نفت ظهور کرده است. این شرایط تاییدی است بر خطراتی که عربستان نوامبر گذشته ایجاد کرد و از اعضای اوپک خواست که نقش سنتی خود در تقویت قیمت‌ها را کنار بگذارند. عربستان در عوض تاکید کرد که سعودی‌ها و دیگر اعضای اوپک به تولیدات خود ادامه می‌دهند تا قیمت‌ها همچنان رو به کاهش باشند. 

فرض بر این بود که عربستان با ذخایر هنگفتش، برای حفظ سهم خود در بازار در شرایط خوبی خواهد بود و حتی با توجه به اینکه قیمت نفت از ۱۱۵ دلار سال ۲۰۱۴ به کمتر از ۵۰ دلار رسیده، این کشور مصرف کنندگان جدیدی را جذب خواهد کرد. 

اما این پادشاهی وارد جنگی با اعضای اوپک شد که مجبورش کرد قیمت فروش خود به مصرف کنندگان آسیایی را طی ۹ ماه، شش بار کاهش دهد. اما به گفته تحلیلگران صنعتی، روسیه و متحدان حوزه خلیج فارس عربستان گوی سبقت را ربوده و توافقات به مراتب بهتری را با پالایشگاه‌های چینی، هندی و اروپایی به امضا می‌رسانند. برای مثال، کویت سال گذشته با امضای یک توافق ۱۰ ساله با سینوپک، بزرگ‌ترین پالایشگر نفت در چین، صادرات خود را تقویت کرد. 

با توجه به اینکه کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله کویت و امارات به سمت تقویت تولیدات جهت خظ سهم خود در بازار می‌روند، این رقابت را تشدید می‌کند. 

جان هال، رئیس گروه مشاوره آلفای انگلیس می‌گوید: «عربستان مجبور به رقابت جدی‌تر با دیگر اعضای اوپک خواهد بود اما شاید پیروز این رقابت نباشد.» 

کویت که در حال حاضر سه میلیون و ۲۰۰ بشکه نفت تولید می‌کند، افزایش ظرفیت تولید خود تا چهار میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۰ را در اولویت قرار داده و این در حالی است که امارات نیز خواهان افزایش بازده خود به سه میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه تا سال ۲۰۱۷ است. 

بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، سهم عربستان از مجموع بازده جهانی نفت در سال ۲۰۱۴ افتی اندک داشت و از ۱۰. ۳ درصد سال ۲۰۱۳ به ۱۰. ۲ درصد رسید. 

کشمکش‌های عربستان در حالی ادامه دارد که بر اساس برآورد تحلیل گران، بازار جهانی نفت با روزانه یک تا دو میلیون بشکه نفت مازاد روبرو هستند. با این حال مقامات نفتی عربستان می‌گویند که می‌توانند قیمت پائین نفت را تحمل کنند. به گفته این مقامات، ذخایر ۷۵۰ میلیارد دلاری ارز خارجی این کشور کمک می‌کند که سعودی‌ها هزینه مورد نیاز خود دست کم برای هشت سال را با این قیمت‌ها پوشش دهند. 

این در حالی است که علیرغم قیمت‌های پائین، بازده نفت شیل آمریکا کاهش نیافته و همین مسئله بیانگر میزان مقاومت آن در برابر جنگ قیمت‌هایی است که عربستان به راه انداخته است. با توجه به اینکه آمریکا در حال حاضر بیش از ۹ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند، مشخص نیست که کاهش تولیدات از سوی عربستان یا اوپک بر قیمت نفت بیافزاید. 

با وجود آنکه مقامات سعودی تاکید می‌کنند که افت قیمت نفت برایشان ضرری ندارد، نشانه‌هایی از تاثیر افت قیمت‌ها بر عربستان مشهود است. شرکت دولتی سعودی آرامکو که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان محسوب می‌شود، در حال کاهش هزینه‌های خود است و به گفته مقامات این شرکت، اخیرا خطوط اعتباری جدیدی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار دریافت کرده تا انعطاف پذیری مالی خود را حفظ کند. آرامکو قصد دارد هزینه‌های پیمانکاران خدمات نفتی خود را ۲۰ درصد کاهش دهد. 

این شرکت در ماه مارس روزانه ۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت استخراج کرده که یک رکورد محسوب می‌شود. بخشی از این نفت که زمانی صادر می‌شد، در عوض به پالایشگاه‌های جدیدی منتقل خواهد شد که عربستان طی سال‌های گذشته احداث کرده است. عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۱۷ به دومین صادرکننده تولیدات نفتی پالایش شده جهان (پس از آمریکا) تبدیل شود. و این بخشی از برنامه سعودی‌ها برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و افزایش سهمشان در بازار تولیدات نفتی و پتروشیمی جهان است. 

این اقدامات در موقعیت حساسی بر اوپک انجام می‌شود. با توجه به چارچوب سیاسی که تحریم‌های اقتصادی ایران را لغو می‌کند، ذخایر نفتی جمهوری اسلامی در ‌‌نهایت وارد بازار می‌شود و فشار‌ها بر اوپک که تلاش می‌کند قیمت‌ها را افزایش دهد، بیشتر خواهد شد. ایران، یکی از اعضای اوپک، اعلام کرده که قصد دارد پس از برداشته شدن تحریم‌ها، صادرات نفتی خود را به دو برابر افزایش دهد. بر اساس برآورد تحلیل گران، ایران می‌تواند به طور روزانه حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه نفت به بازار جهانی عرضه کند. 

این در حالی است که نشست بعدی اوپک طی ماه ژوئن برگزار خواهد شد و عربستان که به طور سنتی رهبر این کارتل نفتی بوده و کویت و امارات را هموراه به عنوان متحد خود دیده، حال آن‌ها را بزرگ‌ترین رقبای بازار خود می‌بیند. 

ضمن اینکه روابط قدیمی میان واردکنندگان و صادرکنندگان اوپک نیز رو به تغییر است. 

صادرات نفت در دو ماه نخست سال ۲۰۱۵ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، از امارات به چین ۱۱۶ درصد و از کویت به چین ۹۸ درصد افزایش داشته و به بالا‌ترین حد خود در تاریخ رسیده است. در ماه نوامبر بود که کویت جایگزین عربستان به عنوان تولیدکننده اصلی نفت تایوان شد. 

این در حای است که در ایتالیا، عراق از عربستان پیشی گرفته و در اواخر سال ۲۰۱۴ و سال ۲۰۱۵ به فروشنده پیشرو در این کشور تبدیل شد. وامی می‌رز جف، مدیر اجرایی انرژی و ثبات در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «این رقابت خون آلود‌تر خواهد شد.»