چرا اعراب از توافق هسته‌ای ایران می‌ترسند؟

در حالی که کاخ سفید مدعی است به یک پیروزی در زمینه توافق هسته ای دست یافته است، واشینگتن باید دولت های عرب و دیدگاه جوامعشان در قبال تغییرات بنیادی در ماهیت قدرت در خاورمیانه را درک کند. واکنش رهبران عرب به توافق تاکنون گنگ بوده است. عربستان سعودی به عنوان یکی از تعیین کننده ترین مخالفان مذاکرات هسته ای، از این ناراحت است که به عنوان متحد ایالات متحده به نظراتش اهمیت داده نمی شود و همچنان به مخالفتش ادامه می دهد.

چندین دهه است که کشورهای عرب سنی محدود کردن نیات هسته ای ایران شیعه را جزء اولویت های خودشان قرار داده اند. توافقی که هفته گذشته به دست آمد، برنامه هسته ای ایران را به مدت حداقل ده سال محدود می کند. همچنین این بیانیه دستاوردی گسترده در رسیدن به توافق جامع بود و همچنین مدت زمان گزیر هسته ای برای ساخت بمب را از دو تا سه ماه کنونی به یک سال افزایش می دهد. پس چرا آنها مخالف توافق هستند؟ چند دلیل برای بدبینی اعراب وجود دارد.

در حالی که مذاکرات میان ایران و گروه 1+5 در جریان بود، نفوذ ایران چه به صورت مستقیم و غیرمستقیم در جهان عرب در حال افزایش بود. کشورهای عرب سنی و جوامعشان معتقدند که توازن قدرت در منطقه که در اختیار سنی ها بود با کمک ایالات متحده به سمت شیعیان تغییر پیدا کرده است. این دلیلی است که عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر را به سوی داشتن سیاست خارجی مستقل از واشینگتن رهنمون ساخته است.

نشانه آشکار این مسئله در تصمیم دو هفته پیش سعودی ها در حمله هوایی به مواضع گروه مورد حمایت ایران در یمن است. این درحالی است که چندان مشخص نیست ایران چه سطح حمایت مادی از حوثی ها که صنعا پایتخت یمن را در اواخر سپتامبر فتح کردند، به عمل می آورد، اما مشخص است که حوثی ها با ایران و حزب الله قرابت دارند.

سعودی ها هم اخیراً از جهادی ها در ادلب سوریه که در حال مبارزه با دولت بشار اسد که مورد حمایت سیاسی و نظامی ایران قرار دارد، حمایت کردند. مقامات کشورهای خلیج فارس اعلام کرده اند که موضعی متحد در قبال توافق هسته ای را طی روزهای آینده اعلام خواهند کرد، این واکنش نه از سوی تک تک کشورها بلکه به صورت موضع شورای همکاری خلیج فارس اعلام خواهد شد.

تحلیلگران نزدیک به عربستان نظر این کشور را روشن ساخته اند. جمال خشوقی، روزنامه نگار سعودی در این باره می گوید: «اگر ما عملیات طوفان کوبنده را انجام نداده بودیم، امروز توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 تاثیری غم انگیز بر منطقه داشت.» خشوقی در مقاله ای که روز 28 مارس در الحیات نوشت، استقلال سعودی ها از ایالات متحده را تحت تاثیر «دکترین سلمان» پادشاه جدید این کشور دانست. وی در ادامه می نویسد: «سوالی که مطرح می شود این است: آیا کشورهای منطقه که از کشورهای همسایه خود قوی تر هستند، نیازی به مشورت با قدرت های بزرگ به ویژه ایالات متحده دارند؟ کشورهای منطقه، در این مورد عربستان، با انجام عملیات «طوفان کوبنده» بدون موافقت ایالات متحده، مسیر چنین ابتکار عملی را منطقه هموار کردند. انجام طوفان کوبنده واقعیتی جدید در روابط بین الملل به وجود آورد. سوال دیگری که مطرح می شود این است که آیا مداخلات نظامی دیگری هم بدون تایید ایالات متحده در منطقه صورت خواهد گرفت؟»

در مقاله دیگری که با عنوان «سیاستمداران: توافق اوباما با ایران جهان عرب را تهدید می کند» در روزنامه الوفد مصر چاپ شده است، می گوید: «برخی از کشورهای عربی به این دلیل با توافق هسته ای مخالف هستند که این مسئله تهدیدی برای منافع آنها است.»

درحالی که مذاکرات هسته ای جریان دارد، اعراب سنی در حال مشاهده وضعی هستند که اسد در سوریه در قدرت باقی مانده است، حزب الله به قدرت سیاسی اش در لبنان ادامه می دهد، دولت جدید شیعه در عراق به قدرت رسیده است و حوثی ها کنترل یمن را در اختیار دارند. این مسائل افکار عمومی اعراب را نسبت به آمریکا منفی کرده است.