ناشینده های مذاکرات هسته‌ای لوزان

خبرگزاری فرانسه در گزارشی به قلم جو بیدل از واشنگتن نوشت پس از یک سال و نیم مذاکرات طولانی در نقاط مختلف و آخرین دور مذاکراتی که به صورت بسیار فشرده به مدت هشت روز در لوزان سوئیس برگزار شد، سرانجام نمایندگان گروه پنج به علاوه یک ( آمریکا، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین و آلمان) و مسئولان ایرانی پنجشنبه گذشته تحت نظارت اتحادیه اروپا در لوزان به یک سند مرحله ای دست یافتند که عوامل یا پارامترهای حل و فصل مسئله هسته ای ایران را تعیین کرده است. در واقع این سند تجسم اولیه توافق نامه ای نهایی است که انتظار می رود تا سی ام ژوئن توسط ایران و گروه پنج به علاوه یک امضا شود.

اما مثل تمام مذاکرات فوق حساس، این بار نیز طرف آمریکایی به سرپرستی جان کری وزیر امور خارجه این کشور و وندی شرمن، مدیر سیاسی اش، تا آخرین لحظه بیم آن داشتند که در فاصله چند قدمی به خط پایان ماراتن مذاکرات، همه رشته ها به یکباره پنبه شود.

در شب ها و روزهای پرتنشی که مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی در هتلی در حاشیه دریاچه لمان سوئیس پشت سر گذاشتند، هواپیمای جان کری که در ژنو فرود آمده بود، سه بار خود را آماده کرد تا هیئت مذاکره کننده آمریکایی را دست خالی به آمریکا باز گرداند.

یک دیپلمات وزارت امور خارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود، لحظات دشوار و حساس رایزنی هایی را که پشت درهای بسته در لوزان سوئیس میان مسئولان ایرانی و آمریکایی صورت گرفت، این گونه تشریح می کند:  mark ( وضعیت مذاکرات) درست مثل کوهستانهای روسیه پر از فراز و نشیب بود. گاهی به هدف نزدیک می شدیم اما دوباره از آن فاصله می گرفتیم .

جان کری روز پنجشنبه در برنامه ای در شبکه سی ان ان بدون این که وارد جزئیات شود، در این باره گفت: ( مذاکرات) در برخی لحظات بسیار دشوار و بسیار طاقت فرسا و در برخی دقایق نیز بسیار هیجان انگیز و منازعه آمیز بود .

اما در دو روز پایانی مذاکرات لوزان، مسئولان آمریکایی احساس کردند که شرایط دارد بهتر می شود. مسئول وزارت امور خارجه آمریکا که نامش فاش نشده است، افزود: قطعات لازم را در اختیار داشتیم اما سوار کردن آنها داستان دیگری بود.

یک وایت‌برد و چند ماژیک پاک شدنی که معمولا در هر کلاس درس، جلسه یا نشستی یافت می شود، در حقیقت سلاح های مخفی‌ای توافقی بودند که مسئولان ایرانی و آمریکایی پس از مذاکرات طولانی و فشرده سرانجام در لوزان سوئیس به آن دست یافتند.

این وندی شرمن بود که با آگاهی کامل از زیر و بم مسئله هسته ای ایران، ایده استفاده از وایت‌برد و ماژیک های پاک شدنی را برای تشریح حل و فصل مسئله ای که وی از آن به عنوان مکعب روبیک یاد می کند، مطرح کرد.

در هتل بو ریواژ Beau Rivage ( ساحل زیبا) لوزان سوئیس، وایت‌بردی که روی چرخهای کوچک قرار داده شده بود، پشت سر وندی شرمن، جان کری و محمد جواد ظریف از این اتاق به آن اتاق برده می شد.

دیپلمات آمریکایی که نامش فاش نشده است، در رابطه با ایده استفاده از وایت‌برد در طول مذاکرات تصریح کرد: باید مطمئن می شدیم که ما و ایرانی ها مسایل را یک جور می دیدیم. به گفته این دیپلمات آمریکایی ایده استفاده از وایت‌برد به مذاق ایرانی‌ها خوش آمد چرا که اگر همین کار را روی کاغذ انجام داده بودیم، آنها ( ایرانی‌ها) احتمالا مجبور بودند اسناد مربوط به مذاکرات را به تهران ببرند. با این وجود جان کری از روند مذاکرات و پیشرفت آنها با دقت یک نسخه مکتوب نیز تهیه کرده بود.

دیپلمات آمریکایی افزود همه چیز همین طور پیش می رفت که یک باره یکی از مذاکره کنندگان برای مطرح کردن محاسباتی که از نظر دفاعی طبقه بندی شده محسوب می شد، از یک ماژیک پاک نشدنی استفاده کرد

. این حرکت ترس و نگرانی را بر هیئت های مذاکره کننده مستولی کرد. مذاکره کنندگان به زحمت اطلاعات محرمانه ای را که این گونه روی تابلو حک شده بود، پاک کردند. اما پیشرفت در روند مذاکرات روزهای چهارشنبه و پنجشنبه بیشتر از هر زمان نمایان گشت. در واقع چهارشنبه شب جان کری و محمد جواد ظریف نخوابیدند و از ساعت بیست و یک تا شش صبح به مذاکرات خود ادامه دادند و سرانجام مذاکره کنندگان دو کشور در حالی که خستگی و بی‌خوابی در صورت هایشان کاملا مشهود بود، با یکدیگر کنار آمدند.

طبق نسخه ای که هیئت آمریکایی از چارچوب توافق ارائه کرد، ایران تعهد کرده است دو سوم از سانتریفوژهای خود را که با استفاده از آنها می توان اورانیوم را غنی سازی کرد، کاهش دهد و از نوزده هزار دستگاه کنونی ( که ده هزار تا از آنها فعال هستند) تنها شش هزار را حفظ کند.  رئاکتور آب سنگین اراک که مایه نگرانی کشورهای غربی است، دوباره طراحی و به گونه ای ساخته خواهد شد که دیگر امکان تولید پلوتونیوم ( ماده دیگری که درست مثل اورانیوم می توان از آن برای تولید بمب استفاده کرد) نداشته باشد و علاوه بر این فعالیت های این رئاکتور نیز تحت نظارت های شدید سازمان ملل متحد قرار خواهد گرفت.

اما در جهت مقابل آمریکایی نیز قبول کرده اند که هزار سانتریفوژ همچنان در مرکز فردو که در منطقه ای کوهستانی در مرکز ایران واقع شده است، حفظ شود هر چند قرار بر این شده که هیچ ماده شکافت پذیری به مدت دست کم پانزده سال در آن وجود نداشته باشد.

مسئول وزارت امور خارجه آمریکا اذعان کرد: ما در خصوص مسایلی که برایمان دشوار بود، امتیاز دادیم. برای ما پذیرش این که حتی یک سانتریفوژ هم در فردو باشد، دشوار است.

اما زمانی که طرفهای ایرانی و آمریکایی توافق کردند، می بایست درباره نحوه اعلام آن به رسانه ها نیز با یکدیگر توافق کنند.

قرار بر این شد که محمد جواد ظریف و فدریکا موگرینی مسئول بلند پایه سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیانیه ای مشترک و موجز منتشر کنند و پس از آن نیز کری و ظریف کنفرانس های مطبوعاتی جداگانه برگزار نمایند. 

در ادامه وزارت امور خارجه آمریکا به سرعت نسخه چهار صفحه ای پارامترهای توافق صورت گرفته در لوزان را منتشر کرد. ایران نیز همین کار را به زبان فارسی انجام داد. رسانه ها و مطبوعات خیلی زود متوجه شدند که تفاوت هایی میان دو متن وجود دارد اما مسئول وزارت امور خارجه آمریکا ابراز اطمینان کرد که هیچیک ناقض دیگری نیست.