دستاوردهای غیر هسته‌ای توافق لوزان چه خواهد بود؟

دکتر سعید خالوزاده، استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا در یادداشتی نوشت: تفاهم سوئیس انرژی زیادی از ایران را آزاد خواهد کرد تا با فراغ بال به سایر مسائل و مشکلات دیگر کشور، چه در عرصه داخلی و چه در عرصه سیاست خارجی بپردازد.

سرانجام بعد از 18 ماه مذاکرات فشرده در دولت دکتر روحانی و در پایان 9 روز گفتگوهای فشرده بین وزرای خارجه ایران و گروه 1+5 بیانیه یا تفاهم نامه لوزان در 13 فروردین ماه به امضا رسید. تاکنون تحلیل های زیادی پیرامون این تفاهم صورت گرفته و برخی آن را متوازن و خوب و برخی آن را به ضرر منافع ملی ایران دانسته اند. معتقدم تفاهمنامه تنظیمی در لوزان که قرار است موافقتنامه جامع و نهایی تا آخر ماه ژوئن بر اساس آن صورت بگیرد از جهات مختلف در خورد تمجید است و منافع زیادی را برای ایران در بر دارد. منافعی که ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم از تفاهنامه هسته ای لوزان بدست خواهد آورد بسیار بیشتر از امتیازاتی است که به طور مستقیم از مفاد بیانیه لوزان مستفاد می شود. تاثیرات غیرمستقیمی که این تفاهمنامه در عرصه منطقه ای و بین المللی و در زمینه های سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی - تجاری و... برای ایران به همراه خواهد داشت چه بسا بسیار بیشتر از منافع ملموسی است که در زمینه های هسته ای و غنی سازی و تعداد سانتریفوژ ها حاصل می شود. در واقع نیروی نهفته زیادی آزاد خواهد شد و ما شاهد فضای جدیدی در عرصه گفتمان سیاسی و دیپلماتیک با کشورهای دیگر خواهیم بود. از طرفی این تفاهمنامه انرژی زیادی از ایران را آزاد خواهد کرد تا با فراغ بال به سایر مسائل و مشکلات دیگر کشور، چه در عرصه داخلی و چه در عرصه سیاست خارجی بپردازد.

این منافع را حداقل در چند دسته می توان طبقه بندی کرد :

هسته ای: بیانیه لوزان بوضوح حق ایران برای غنی سازی را به رسمیت شناخته است. ایران رسما می تواند بیش از 6000 سانتریفیوژ خود در نظنز و فردو را حفظ کند و غنی سازی را در داخل خاک ایران انجام دهد در حالی که قبلا گروه 1+5 کاملا مخالف غنی سازی از طرف ایران بود. تمامی سایت های هسته ای ایران از نطنز گرفته تا فردو و اراک حفظ شده و فقط برخی از آنها تغییر کاربری خواهند داد. ایران رسما می تواند به تحقیق و پژوهش در زمینه هسته ای بپردازد و از همکاری های علمی بین المللی نیز برخوردار شود.

منطقه ای: صرف انجام توافق جامعه جهانی که از طریق گروه 1+5 با ایران صورت گرفته یک پیروزی مهم دیپلماتیک برای ایران به حساب می آید. این تفاهمنامه می تواند موقعیت و وزنه ایران را در معادلات منطقه ای بیش از پیش افزایش دهد. از طرفی پرواضح است که تقریبا اکثر کشورهای منطقه و در راس آن اسرائیل با هرگونه توافق هسته ای با ایران مخالف هستند و تلاش های کارشکنانه زیادی هم در این راستا به عمل آوردند. اعراب نیز به هیچ وجه مایل به حل و فصل قضیه هسته ای ایران نبودند و طی این سال ها به اشکال مختلف دست به تلاش های مذبوحانه ای زدند تا از حل قضیه هسته ای ایران جلوگیری کنند. از این رو تفاهم به دست آمد و در پرتو آن ایران بعنوان یک کشور قدرتمند در منطقه می تواند مورد گفتگو و رایزنی قدرت های بزرگ در مسائل و مشکلات منطقه ای قرار گیرد.

بین المللی: بنابر اطلاعات منتشر شده، گفتگوهای هسته ای ایران با گروه 1+5 یکی از طولانی ترین گفتگوهایی است که از بعد از جنگ جهانی و قرارداد صلح ورسای تاکنون صورت می پذیرد. این موضوع از یک طرف اهمیت بین المللی ایران و از طرف دیگر اهمیت موضوع هسته ای و رسیدن به توافق با ایران را نشان می دهد. حضور 6 وزیر خارجه کشورهای بزرگدنیا به دفعات و در جلسات مختلف و طی ساعت ها مذاکرات طولانی و حساس به خوبی اهمیت جایگاه ایران را نشان می دهد. در واقع اگر ایران جایگاه مهم لازم را نداشت کشورهای دیگر نیز تا این اندازه خود را مقید به نشست های مختلف و گفتگوهای طولانی نمی کردند.

دیپلماتیک: تفاهمنامه لوزان موجب ارتقاء سطح روابط سیاسی دیپلماتیک ایران با کلیه کشورها در سطح بین الملل خواهد شد. ما تاکنون نه تنها در عرصه اقتصادی تجاری، مالی و نفتی ... تحریم بودیم بلکه در عرصه سیاسی و دیپلماتیک نیز با محدودیت های زیادی نیز مواجه بودیم. بیانیه لوزان این فضای تحریم را تغییر خواهد داد و ما شاهد دوره ای از گسترش همکاری های سیاسی و دیپلماتیک با کشورهای مختلف جهان در سطح منطقه ای، با اتحادیه اروپایی و تقریبا همه کشورهای جهان خواهیم بود. در این شرایط نوین می توان تصور کرد که کشورها برای بهبود و گسترش مناسبات خود با ایران دست به رقابت خواهند زد.

اقتصادی: به نظر می رسد به دنبال تفاهم صورت گرفته و متعاقبا توافقنامه ای که قرار است تا 10 تیرماه به امضاء برسد ما شاهد تحولات اقتصادی مالی زیادی خواهیم بود. جدای از آزاد شدن دارایی های ایران که تا 180 میلیارد دلار تخمین زده می شود و این خود می تواند تحولی شگرف در اقتصاد ایران ایجاد کند، ما می توانیم در انتظار حضور کشورها، شرکت های بزرگ و ورود سرمایه های زیادی خارجی به داخل کشور و شروع پروژه های مختلف باشیم که خود می تواند رونق اقتصادی بی سابقه ای در کشور ایجاد کند. ایران با حدود 80 میلیون جمعیت می تواند جذابیت زیادی برای اقتصادی بزرگ جهان باشد.

نفتی: لغو کلیه تحریم های نفتی، انرژی، اقتصادی مالی، بانکی، پتروشیمی، بیمه .... می تواند ظرفیت های کنار گذاشته شده ایران را به یکباره آزاد کند و پویایی اقتصادی – تجاری زیاد را به وجود آورد که قطعا برای اقتصاد کشور بسیار رهگشا خواهد بود و موجب کاهش نرخ تورم، رونق اقتصادی و افزایش اشتغال شود. در این میان از یکسال پیش کشورهای اروپایی با اعزام هیات های مختلف اقتصادی تجاری، سیاسی و پارلمانی زمینه های لازم برای شروع همکاری های گسترده را فراهم کرده اند و مقدمات کار را چیده اند. ما در آینده نزدیک احیانا شاهد حضور شرکت های بزرگ و سرمایه های کلان در داخل کشور خواهیم بود.