سهم اختلافات در سفر اردوغان

اردوغان در مقام رئیس‌جمهور ترکیه اولین سفر خود به تهران را در حالی انجام می‌دهد که تحولات منطقه با بحران یمن، ابعاد جدید و رو به گسترشی یافته است. اظهارات منفی قبل از سفر اردوغان به تهران در ارتباط با یمن و اتهام مداخله ایران در منطقه نشان می‌دهد اختلاف میان دوکشور در خصوص تحولات منطقه نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه گسترش نیز یافته است. اردوغان در حالی اظهاراتی را علیه ایران بیان کرده است که ویرانی سوریه و اوضاع بحرانی عراق تا حدود زیادی حاصل سیاست‌های به‌کارگرفته‌شده در دولت وی بوده است. مقامات ایرانی با بزرگ‌منشی نه‌تنها تاکنون پاسخ اتهامات علیه ایران اردوغان را نداده‌اند، بلکه با استقبال از سفر وی به ایران نشان دادند کشورداری امری خطیر بوده و نباید در آن دچار احساسات شد.

سفر اردوغان به تهران دومین سفر وی در دولت روحانی بوده و با توجه به ملاحظاتی چون تحولات یمن، مسائل عراق و سوریه و از دیدی پس از بیانیه لوزان اهمیت خاصی دارد. الزامات ناشی از همسایگی و روابط تاریخی و ابعاد وسیع و گسترده روابط ایجاب می‌کند مقامات دوکشور تمامی مساعی خود را برای بهبود روابط به ‌کار گرفته و سعی کنند این روابط ضمن آنکه از بحران‌های گذرا کمتر تاثیر بگیرد، به‌گونه‌ای نهادینه شود که پایه‌های روابط کمتر وابسته به دولت‌های انتخاباتی موقت باشد.  سفر روسای‌جمهور به کشورها، اهمیت ویژه‌ای داشته و به‌تنهایی در بطن خود دارای معنا و پیام است. سفر اردوغان اگرچه در چارچوب برنامه‌ریزی‌شده روابط ایران و ترکیه است، اما از این معنا مستثنا نیست.  اردوغان سفر به تهران را در حالی انجام می‌دهد که در تابستان انتخابات سراسری را در ترکیه پیش‌رو دارد. کسب اکثریت مطلق و تصدی ٣٦٧کرسی مجلس ترکیه برای تغییر قانون اساسی مهم‌ترین هدف اردوغان است و سفر و تنش‌زدایی با ایران می‌تواند به این هدف اردوغان کمک شایانی کند.  ایران و ترکیه در موضوعات سوریه، عراق و اخیرا یمن دارای اختلاف‌نظر بوده و هستند که با توجه به منافع طرفین و سیاست‌های مذهب‌محور اردوغان تا حدودی این اختلافات طبیعی است، اما گسترش این اختلافات می‌تواند به روابط و منطقه آسیب جدی وارد کند.

انجام سفر مقامات عالی‌ر‌‌تبه و رایزنی‌ها اگر اختلافات را حل نکند حداقل عامل مهم کاهش و کنترل آن خواهد بود. دولت تدبیر و امید همان‌گونه که در سیاست بین‌المللی و منطقه‌ای رویکرد تعاملی داشته در خصوص همسایگان نیز تاکید بیشتری بر تعامل داشته و در این ارتباط اهتمام ویژه‌ای به ترکیه داشته است. آنچه در دولت کنونی تغییر یافته ایجاد رابطه‌ای متوازن و دوطرفه میان تهران و آنکارا بوده و به‌نظر می‌رسد با توجه به عمل‌گرا و منافع‌محوربودن ترک‌ها این موضوع از جانب آنکارا درک شده است. اقتصاد ترکیه در دومقطع جنگ‌تحمیلی و تحریم‌ها مدیون ایران بوده و طبیعی خواهد بود که با توافق نهایی با ١+٥ این دوران پایان یافته و دوره جدیدی در روابط شکل بگیرد. در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ١+٥ مقامات آنکارا ضمن اعلام حمایت از این روند خواهان تداوم گفت‌وگوها تا رسیدن به توافق شده‌اند. آنچه در موضوع هسته‌ای باید گفت آن است که در نگاه رقابتی ترکیه به ایران، این کشور مخالف دستیابی کشورمان به توانمندی هسته‌ای است، اما ملاحظات مختلف مانع از ابراز این موضع است. درحالی‌که ایران خواهان دستیابی همه کشورها از جمله ترکیه به تکنولوژی هسته‌ای بوده و فعال‌شدن ترکیه در این امر و انعقاد قرارداد با ژاپن و روسیه تا حدود زیادی مدیون مسیری است که با هزینه ایران هموار شده است. در سفر اردوغان به تهران که چندین وزیر وی را همراهی می‌کنند، یکی از مهم‌ترین دستور کارها تشکیل دومین جلسه نشست شورای‌عالی همکاری خواهد بود. امید است نشست شورای‌عالی همکاری در روابط دوکشور از قالب یک‌عمل نمادین و نمایشی خارج شده و محلی برای شکل‌گیری روابط راهبردی میان ایران و ترکیه باشد. در سفر اردوغان در حوزه‌ها و ابعاد مختلف روابط ملاقات و نشست برگزار شده و در حوزه‌های اقتصادی با توافقاتی که صورت خواهد گرفت دوطرف تلاش خواهند کرد هرچه زودتر بسترساز تحقق حجم ٣٥میلیارددلاری در روابط دو کشور باشند.