همه‌آنچه در روز ششم مذاکرات‌هسته‌ای لوزان گذشت/ مذاکرات در وقت‌های اضافه

ششمین روز مذاکرات نفس‌گیر هسته‌ای مصادف با روز ضرب‌الاجل ۳۱ مارس با فرجام نهایی همراه نبود و علی‌رغم خوش‌بینی فوق‌العاده به دستیابی به توافق در‌‌ همان روزهای نخست این دور از مذاکرات تا ساعاتی پس از بامداد اول آوریل نیز مذاکرات ادامه یافت تا در نهایت ادامه مذاکرات به روز هفتم و وقت اضافه موکول شود؛ فرصتی برای تنظیم بیانیه پایانی مشترک ایران و 5+1 که هنوز جزئیاتش علنی نشسده است.

پس از هفده ماه مذاکرات نفس‌گیر ایران با شش قدرت جهانی مشتمل بر آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان بر سر برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران در ژنو و وین، حساس‌ترین و سنگین‌ترین دور مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ۱+ ۵ از ‌پنجشنبه، ششم فروردین در لوزان سوئیس آغاز شد و پنج روز سخت و نفس‌گیر را پشت سر گذاشت تا به رسم زورآزمایی دیپلماتیک ایران و ۱+۵، همه چیز به ساعات آخر کشیده شود. 

چانه‌زنی در ساعات پایانی ضرب الاجل 31 مارس نتوانست منجر به حصول توافق در برخی از موضوعات اصلی شود و مدت زمان توافق هسته ای (دوره اعتمادسازی و لغو کامل تحریم‌ها)، چگونگی برداشته شدن تحریم‌های سازمان ملل و مکانیسم نظارت بر تعهدات طرفین در صورت رسیدن به توافق نهایی است؛ موضوعاتی که برخی از آنها تا ساعاتی پس از بامداد روز گذشته در نشست‌های طولانی طرفین مورد بحث قرار گرفت اما همچنان برخی مسائل عمده به یک راه حل مشترکِ مورد تایید هر دو سوی میز مذاکره منتهی نشد.

به عقیده واشنگتن این توافق باید به مدت 10 سال معتبر باشد و به عقیده فرانسه باید 20 سال ولی ایران با بیش از پنج سال موافقت نمی‌کند. همچنین برای تضمین این توافق، شمار سانتریفیوژها نیز باید از حدود 20 هزار دستگاه کنونی به 6500 دستگاه کاهش یابد و توسعه سانتریفیوژهای جدید نیز ممنوع شده و تحت بازرسی سخت قرار گیرد که توقف تحقیق و توسعه علمی هسته‌ای نیز  به منزله محدودسازی توسعه علم هسته‌ای در مراکز آکادمیک نیز خواهد بود و ایران با چنین موضوعی نیز مخالف است.

هیات ایران کوشید تا در روندی مستمر این اختلافات باقی مانده را نیز با ارائه راهکارهایی برطرف نماید اما طرف غربی و به طور خاص هیات آمریکایی، به دنبال توافق یک سویه تا 31 مارس است تا به گفته تحلیل گران آمریکایی، پیش از فراسیدن 14 آوریل، بتوانند با دست پر مقابل کنگره آمریکا قرار گیرد و مانع از تلاش تندروهای جمهوری خواه آمریکایی برای تحریم تازه و بر هم زدن مذاکرات شوند اما حقیقت آن است که هیات ایرانی نیز باید بتواند از توافق دفاع کند و بنابراین نمی‌تواند هر امتیازی را به سادگی به طرف مقابل بدهد.

شاید همین وضعیت پیچیده باعث شد تا جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید ساعاتی پیش از تمدید یک روزه مذاکرات تاکید کند: «اگر نتوانیم به توافق سیاسی دست پیدا کنیم، دیگر تا پایان ماه ژوئن منتظر نخواهیم ماند که میز مذاکرات را ترک کنیم. مذاکره کنندگان آمریکایی در صورتی تا پایان موعد به مذاکرات ادامه خواهند داد که روندگفتگوها سازنده باقی بماند.» و رسماً از ترک میز مذاکرات و شکست سخن به میان بیاورد؛ تهدیدی که عملیاتی نمی‌شود، چرا که دولت آمریکا سرمایه گذاری قابل توجهی بر روی مذاکرات با ایران داشته و شکست مذاکرات، ضربه سختی به دموکرات‌ها خواهد زد.

ترک مذاکرات از سوی یانگ یی وزیر خارجه چین در میانه روز ششم مذاکرات جدی گرفته نشد اما وقتی که در پایان مذاکرات روز ششم و در بامداد روز هفتم، لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه نیز همچون هم‌تای چینی‌اش، مذاکرات را به مقصد پایتخت کشور متبوعش ترک کرد، این اطمینان حاصل شد که خبری از امضای توافق اصلی-ولو توافق کلی- نیز نخواهد بود و احتمالاً در نهایت یک بیانیه با اشاره به سرفصل‌های توافق منتشر می‌شود و جزئیات توافق به هفته‌های آینده موکول می‌شود.

نکته اساسی اما آنجاست که اصل حساسیت مذاکرات در جزئیات است و همین جزئیات مانع از دستیابی به توافق جامع و اعلام علنی و حرکت به سمت تنظیم سند شده و موکول نمودن حل اختلاف درباره برخی از این جزئیات به زمان نگارش توافق نهایی که از فردای روز قرائت بیانیه لوزان 2 آغاز می‌شود، می‌تواند همچنان نگرانی‌ها را درباره عدم دستیابی به توافق زنده نگه دارد؛ حال آنکه اگر درباره همه جزئیات توافق حاصل می‌آمد، تا 10 تیرماه تنها پروسه حقوقی نگارش آنچه مورد توافق قرار گرفته، باقی می‌ماند.

اکنون مذاکره در وقت اضافه پیگیری می‌شود و دیپلمات‌های برجسته ایران با نمایندگان شش قدرت جهانی در دو سوی میز مذاکره، آخرین رایزنی‌ها را انجام می‎‌دهند اما آیا آنچه خروجی این مذاکرات است را می‌توان نزدیک به توافق نهایی خواند یا جزئیات باقی مانده آنچنان قابل توجه است که همچنان باید نسبت به دستیابی به توافق در هفته‌های پیش رو ابراز تردید کرد؟