فارن پالسی: درگیر شدن عربستان در جنگی بی‌پایان

عربستان سعودی در تلاش برای جلوگیری از پیشروی های بیشتر گروه شبه نظامی حوثی تحت حمایت ایران در کشور همسایه خود، یمن، دست به حملات هوایی زد؛ حوثی ها پیشتر شهر صنعا پایتخت یمن را تحت کنترل درآوردند و در شرایط کنونی نیز به تصرف شهر بندری عدن از آخرین پایگاه های دولت عبدربه منصور هادی نزدیک شده اند. سوالی که عربستان سعودی در روزهای آتی می بایست به آن پاسخ دهد این است که در این جنگ تا کجا پیش خواهد رفت و اینکه تا چه اندازه ای حاضر به قبول مخاطرات در جنگ با دشمنی کاملا مسلح و آموزش دیده است؟!

عربستان سعودی که در چند وقت گذشته تجزیه تدریجی یمن را نظاره گر بود در چند هفته اخیر احساس خطر کرد، اما روند اتفاقات روز چهارشنبه در نهایت ریاض را به مداخله شدید نظامی در کشور فقرزده همسایه وادار ساخت. در مدت زمانی 24 ساعته، عبد ربه منصور هادی رئیس جمهور یمن که پس از فرار از شهر صنعا، پایتخت یمن، به شهر بندری عدن واقع در جنوب کشور گریخته بود، در پی بمباران اهدافی در نزدیکی محل اختفای خود از سوی نیروهای الحوثی، با قایق از یمن فرار کرد. وزیر امور خارجه یمن، نماینده ارشد دولت این کشور و مقامی که اکنون تنها در لفظ وجود دارد، به کشورهای عرب التماس کرد به کشورش حمله کنند. ساعات پایانی شامگاه چهارشنبه عربستان سعودی به این درخواست پاسخ داد.

عادل بن احمد الجبیر سفیر عربستان سعودی در آمریکا چهارشنبه شب در گفتگو با خبرنگاران در واشنگتن اعلام کرد حملات هوایی با حمایت کشورهای عرب عضو شورای همکاری خلیج فارس و به منظور محافظت از دولت قانونی در یمن و همچنین «جلوگیری از تصرف کشور توسط جنبش افراطی الحوثی» صورت می گیرد. وی در ادامه تصریح کرد ریاض از حمایت آمریکا از عملیات «خشنود و سپاسگزار» است، اما خاطرنشان کرد واشنگتن در عملیات نظامی علیه حوثی ها مشارکت نظامی ندارد.

سفیر عربستان سعودی در آمریکا از اقدامات دولت خود علیه حوثی ها حمایت و تصریح کرد: «استفاده از نیروی نظامی همیشه آخرین گزینه است.» وی به این مسئله اشاره کرد که گروه حوثی که با ایران متحد هستند، بخش هایی از پایگاه های نظامی و تسلیحات از جمله موشک های بالستیک را در یمن تحت کنترل درآورده اند. وی گفت: «شرایط به شدت خطرناک است.» سفیر عربستان سعودی در واشنگتن از اشاره به نام کشورهای عرب که در حملات هوایی در یمن مشارکت دارند خودداری و اعلام کرد جزئیات عملیاتی حملات را فاش نمی کند.

ریاض اکنون می بایست تصمیم بگیرد که آیا این حملات هوایی را با هدف جلوگیری از تلاش حوثی ها که اکنون بخش وسیعی از یمن را تحت کنترل دارند برای حمله به خاک عربستان سعودی انجام داده و یا این حملات بخشی از مبارزات نظامی گسترده تری هستند که با هدف سرکوب امید حوثی ها به کنترل کشور طراحی شده اند؟ این اولین چالش بزرگ برای پادشاه جدید عربستان سعودی یعنی ملک سلمان محسوب می شود: احاطه شدن توسط دشمنانی که شکست دادن آنها ساده نیست!

یک دیپلمات ارشد در منطقه خلیج فارس در این باره گفت: «اگر من در عربستان سعودی بودم، شرایط مرا به شدت نگران می کرد: آنها شاهد افزایش احتمال نتیجه بخشی گفتگوهای هسته ای ایران با توافقی هستند که سطح بالای غنی سازی را برای ایران در نظر می گیرد؛ آنها شاهد ظهور داعش در عراق و سوریه و از سوی دیگر ظهور نیروهای شبه نظامی شیعه (نیروهای داوطلب مردمی) و افزایش حضور نظامی ایران در عراق هستند و اکنون نیز گروه حوثی های تحت حمایت ایران در همسایگی آنها پیشروی کرده اند و رئیس جمهور از کشور گریخته است. اگر شما عربستان سعودی باشید احساس محاصره شدن خواهید داشت.»

یک دیپلمات دیگر در منطقه پیش از شروع حملات هوایی پیش بینی کرد عربستان سعودی برای محافظت از آخرین ذرات باقی مانده از دولت تحت حمایت غرب هادی در عدن که به صحنه نبرد حوثی ها و نیروهای وفادار به دولت رئیس جمهور تبدیل شده است، دست کم به طور محدود به مداخله نظامی در یمن اقدام خواهد کرد. در شامگاه 25 ماه مارس، گزارش های ارسالی از عدن حاکی از این موضوع بودند که هواپیماهای نیروی هوایی یمن به خلبانی طرفداران الحوثی مکان هایی را در نزدیکی محل اختفای هادی هدف گرفتند. نیروهای حوثی نیز اکنون در نزدیکی فرودگاه شهر عدن تجمع کرده اند.

این دیپلمات در ادامه تصریح کرد عربستان سعودی احتمالا به حملات هوایی علیه یگان های نیروی زمینی الحوثی و همچنین مراکز فرماندهی این نیروها که یافتن محل آنها ساده است، اکتفا خواهند کرد؛ شمار زیادی از نیروهای الحوثی در تاسیسات نظامی اسکان دارند که پیشتر به نیروهای مسلح دولت هادی تعلق داشته اند. ارتش یمن عملا تجزیه شده است و شمار زیادی از نیروها یا از فعالیت در سمت های خود سر باز زده اند و یا به نیروهای الحوثی ملحق شده اند و از این رو، عربستان سعودی احتمالا به پایگاه ها و تجهیزاتی حمله خواهد کرد که تا چندی پیش به یکی از متحدان نزدیکش تعلق داشتند. این دیپلمات افزود احتمال اینکه عربستان سعودی پیش از تضعیف مواضع حوثی ها با حملات هوایی دست نیروهای زمینی را به یمن اعزام کند، اندک است.

تلاش برای پایان دادن به خشونت ها در یمن و مداخله نظامی به منظور احیای نظام هر دو آشکارا مخاطراتی برای عربستان سعودی و دولت اوباما خواهند داشت. اگر ریاض تصمیم بگیرد استراتژی عملیات محدود را در یمن پیش بگیرد، احتمال تشدید جنگ داخلی افزایش خواهد یافت و حوثی ها ساده تر می توانند کنترل را در یمن در دست بگیرند و از سوی دیگر، جنگ داخلی احتمالا فضایی را برای شاخه القاعده در یمن که خطرناک ترین شاخه از این گروه تروریستی محسوب می شود، فراهم می آورد تا بتواند برای حمله به اهدافی در خارج از کشور برنامه ریزی کند. حوثی ها وعده دادند با القاعده در شبه جزیره عربی مبارزه خواهند کرد، اما معلوم نیست زمانی که مجبور باشند بر تحت کنترل درآوردن کشور و تشکیل دولتی جدید تمرکز کنند، تا چه اندازه در عمل به این وعده جدیت نشان می دهند؟

مداخله نظامی در یمن مخاطرات دیگری نیز دارد. عربستان سعودی دارای ارتشی بزرگ و مجهز به پیشرفته ترین جت های جنگنده آمریکایی و دیگر تسلیحات است، اما حملات هوایی علیه مواضع حوثی ها احتمالا تاثیر زیادی در تضعیف این گروه و کاهش توانایی های نظامی آن نخواهد داشت. اعزام نیروهای زمینی به یمن نیز به جنگی خونین خواهد انجامید که احتمالا همانند دیگر حملات ریاض علیه حوثی ها در شمال یمن در سال 2009، نتیجه ای در بر نخواهد داشت.

بروس ریدل یک افسر پیشین سازمان سیا که اکنون در موسسه بروکینگز مشغول به کار است خاطرنشان کرد عملیات زمینی در یمن برای ارتش عربستان سعودی مخاطرات بسیاری خواهد داشت و تلفات نیروهای عربستان سعودی بالا خواهد بود. ریدل در مصاحبه ای پیش از آغاز حملات هوایی عربستان و با اشاره به عملیات تهاجمی ریاض علیه یمن در سال 2009، گفت: «حوثی ها در چندین درگیری طی چند سال گذشته سعودی ها را شکست دادند. ارتش عربستان سعودی در کوه های واقع در شمال یمن گرفتار می شود. استفاده از نیروی هوایی گزینه بهتری است، اما بدین ترتیب عربستان نمی تواند از نیروهای زمینی استفاده کند.»

واشنگتن نیز با چالشی مشابه مواجه است. آمریکا از سال 2002 نیروهای عملیات ویژه را به یمن اعزام کرده بود تا نیروهای ارتش یمن را آموزش دهند و القاعده در شبه جزیره عربی را هدف بگیرند. اما خروج کامل نیروهای آمریکایی از یمن در چند روز گذشته در پی نگرانی های امنیتی، با تهدید تضعیف عملیات علیه القاعده در شبه جزیره عربی همراه بود و اکنون آمریکا بیش از پیش در خطر حمله از سوی این گروه تروریستی قرار دارد. واشنگتن از هواپیماهای بدون سرنشین برای هدف گرفتن برخی از اعضای القاعده در یمن استفاده کرده است، اما بدون وجود نیروهای آمریکایی روی زمین و یا وجود اشخاصی قابل اطمینان در یمن، کسب اطلاعات برای هدف قرار دادن این گروه تروریستی دشوارتر از قبل خواهد بود.

درگیری داخل یمن همزمان با جنگ دیرینه و پشت پرده ریاض و تهران برای کسب برتری در منطقه، صورت می گیرد. ایران روابط نزدیک خود را با حوثی ها حفظ کرده است و طبق برخی ادعاها، این گروه را تامین تسلیحاتی می کند و به نیروهای این گروه آموزش نظامی می دهد؛ تهران این مسئله را رد کرده است. از سوی دیگر، عربستان سعودی از مدت ها پیش سعی داشت از دولت هادی برای جلوگیری از پیشروی بیشتر ایران و افزایش نفوذ این کشور در منطقه استفاده کند.

در حالی که به نظر می رسد مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی تنها چند روز با حصول توافق هسته ای فاصله دارند، بسیاری در عربستان سعودی و دیگر همسایگان این کشور از این مسئله نگران هستند که کاخ سفید افزایش قدرت سیاسی تهران را در منطقه و در کشورهایی همچون عراق، لبنان و سوریه بپذیرد.

هادی که آمریکا وی را شریکی ارزشمند می دانست روز سه شنبه در یادداشتی طولانی به شورای امنیت ملی آمریکا از این کشور درخواست کرد «یمن را از سقوط بیشتر در آشفتگی و نابودی محافظت کند». وی در این نامه همچنین به این مسئله اشاره کرد که از شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب درخواست کرده است به هر شیوه ممکن از جمله مداخله نظامی از یمن و ملت آن در مقابل پیشروی های حوثی ها محافظت کنند.

شورای همکاری خلیج فارس روز پنجشنبه جلسه ای اضطراری برای بررسی حملات جدید در یمن برگزار می کند. در عین حال، به نظر می رسد هادی دست کم برای مدت زمانی کوتاه تسلیم شده است. پس از فرار وی با قایقی از شهر بندری عدن، کاخ سفید اعلام کرد هیچ اطلاعی از محل اختفای کنونی وی ندارد.