سایه نامه 47 سناتور بر «مذاکرات لوزان»

دور تازه گفت و گوهای هسته یی از امروز (یکشنبه)با دیدار وزیران امور خارجه ایران و آمریکا در حالی آغاز می شود که موضوع نامه 47 سناتور آمریکایی علیه توافق هسته یی و تاکید تهران و واشنگتن بر طرح توافق در شورای امنیت سازمان ملل متحد بر فضای این نشست سایه افکنده است.

آخرین دور از رایزنی های هسته یی ایران با مقام های آمریکایی و اروپایی در روزهای پایانی سال 1393 خورشیدی در حالی انجام می گیرد که حل و فصل مسایل فنی و پیچیده و نیز موضوع لغو تحریم ها از اهمیت فزاینده یی یافته است. 

تیم دیپلماسی کشورمان امروز بیست و چهارم اسفندماه (پانزدهم مارس) به منظور ادامه ی گفت و گوهای هسته یی عازم «لوزان» سوییس شد تا در پانزدهمین دور از گفت و گوهای هسته یی با مقام های آمریکایی و اروپایی دیدار و گفت و گو کند. دیدار «محمد جواد ظریف» و «جان کری» وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا یکی از مهمترین برنامه هایی است که در این دور از گفت و گوها در دستور کار قرار دارد.

انتظار می رود این دور از گفت و گوها تا بیست و نهم اسفندماه (بیستم مارس) ادامه یابد. در تحلیل این دور از گفت و گوها که در چندین سطح و در ارتباط با مسایل گوناگون صورت می گیرد بیان چند نکته ضروری است. 

1. این نشست در فضایی صورت می گیرد که شواهد از پیشرفت گفت و گوها حکایت دارد. 2 نشست پیشین نشان داد که گفت و گوها وارد مسایل فنی و جزیی شده است. حضور «ارنست مونیز» وزیر انرژی ایالات متحده و «علی اکبر صالحی» رییس سازمان انرژی اتمی ایران در سیزدهمین و چهاردهمین دور از گفت و گوها به ترتیب در نشست «ژنو» و «مونترو» که هر کدام برای چهار روز برگزار شد از پیشرفت گفت و گوها در مسایل فنی حکایت داشت. در نشست لوزان هم صالحی و مونیز حضور دارند. پس به نظر می رسد در این نشست نیز روند رو به جلو در حل و فصل مسایل فنی ادامه یابد. 

2. اما موضوع دیگری که 2 طرف در این نشست به آن توجه ویژه یی خواهند داشت موضوع چگونگی لغو تحریم های غرب علیه ایران است که امروز بیش از پیش ناکارآمدی این ابزار آشکار شده است. با وجود گام های مثبتی که 2 طرف تاکنون در مسیر رسیدن به توافق نهایی پیموده اند و به رغم همکاری های روز افزون تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی و اعضای گروه 1+5 اما گره مساله ی تحریم ها همچنان باز نشده است. بنابراین لازم است طرف غربی در نشست پیش رو با اقدامی اعتمادساز چگونگی لغو تحریم ها را مشخص کند تا حل سایر مسایل مورد اختلاف با سهولت بیشتری صورت گیرد. ایران سال ها قربانی تحریم های چهارگانه یی شده است که هر کدام به بهانه یی تحمیل شده اند و آن طور که شواهد نشان می دهد قرار است تحریم ها به ترتیب زیر برداشته شود: لغو تحریم های شورای امنیت، دستورالعمل های اجرایی رییس جمهوری آمریکا، اتحادیه ی اروپا و در نهایت لغو تحریم های کنگره ی آمریکا. با اهمیت یافتن این موضوع، در آستانه ی پانزدهمین دور از گفت و گوهای هسته یی در لوزان برخی منابع خبری جهان اطلاعات تازه یی در مورد لغو تحریم های ایران در نشست پیش رو منتشر کردند. خبرگزاری «رویترز» جمعه بیست و دوم اسفندماه (سیزدهم مارس) در گزارشی ادعا کرد که مقام های غربی گفت و گوها راجع به قطعنامه های شورای امنیت به منظور برداشتن تحریم های ایران را شروع کرده اند. 

3. یکی از شواهدی که نشان می دهد گفت و گوهای هسته یی به پایان راه خود نزدیک شده است هراس مخالفان توافق از جمله «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی و شماری از اعضای جمهوری خواه کنگره است که برای ممانعت از توافق نهایی به هر بوته یی چنگ می اندازند. آخرین اقدام مضحک نتانیاهو به سخنرانی سوم مارس وی در کنگره برمی گردد؛ این سخنرانی که به باور بسیاری از ناظران آخرین تیر ترکش نتانیاهو در روزهای پایانی نخست وزیری بود به سنگ اصابت کرد. «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا که از همان ابتدا مخالف حضور نتانیاهو در کنگره بود سخنرانی نخست وزیر رژیم صهیونیستی را حتی از تلویزیون نیز دنبال نکرد و بعد از مطالعه ی متن سخنرانی به شدت از آن انتقاد کرد و این سخنان را «انحرافی، تکرار مکررات و انتقادهای بدون راهکار» دانست. همزمان شماری دیگر از مقام های ایالات متحده نیز همصدا با اوباما سخنان نتانیاهو را به باد انتقاد گرفتند. بی تردید امروز به خاطر توافق هسته یی ایران با گروه 1+5، اختلاف قابل توجهی میان مقام های کاخ سفید و رژیم صهیونیستی به وجود آمده است. تحلیلگران بر این باورند این شکاف بیش از آن که ساختگی و نمادین باشد از اختلاف منافع 2 متحد دیرینه و شریک راهبردی حکایت دارد. 

4. بعد از حضور نتانیاهو در کنگره و اظهارنظرهای قابل پیش بینی و تکراری، این بار نوبت به سناتورهای تندرو جمهوریخواه رسید تا با یک سناریوی مشترک و سیاست همپوشانی با رژیم صهیونیستی، در مسیر مذاکره ها سنگ اندازی کنند. از این رو دوشنبه هجدهم اسفندماه (نهم مارس) 47 تن از آن ها نامه یی به مقام های ایرانی نوشتند تا به باور خود مسوولان کشورمان را تهدید کنند تا از حقوق مسلم خود کوتاه بیایند. آن ها عمر توافق هسته یی را تنها در دوران اوباما دانستند و در این نامه اظهار کرده بودند در صورتی که توافق به تصویب کنگره نرسد می تواند فقط با یک حرکت قلم رییس جمهوری بعدی باطل شود. کارشناسان معتقدند نامه ی مورد نظر همانند شمشیر دولبه یی است که همزمان دولت اوباما و گفت و گوهای هسته یی را نشانه رفته است. به هر حال نه فقط هیچ یک از اهداف سناتورهای افراطی محقق نشد بلکه آن ها نتیجه یی عکس دریافت کردند و تحلیلگران این اقدام را یک اشتباه راهبردی و علیه منافع ملی آمریکا توصیف نمودند. به همین دلیل اوباما جمعه در گفت و گو با شبکه خبری «وایزنیوز» ضمن بی سابقه دانستن چنین اقدامی از سوی نمایندگان کنگره، این رفتار را «شرم آور و باعث خجالت» توصیف کرد. همچنین «هری رید» رهبر اقلیت دموکرات در مجلس سنا این اقدام را «سیلی محکمی به چهره ی آمریکا» و «جو بایدن» معاون ریس جمهوری، آن را «کسر شان مجلس سنا» دانست. از سوی دیگر این نامه ی جنجال ساز و غیرحرفه یی نه تنها باعث تضعیف موقعیت دموکرات ها نشد بلکه جمهوریخواهان را به اعتراف وادار کرد. «جان مک کین» نامزد پیشین جمهوریخواهان در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آمریکا سه شنبه در گفت و گو با شبکه ی خبری «فاکس نیوز» این کار (نوشتن نامه برای مسوولان ایران) را بهترین شیوه برای مخالفت با موضوع ندانست. 

5. باتوجه به مواردی که اشاره شد انشقاق میان کاخ سفید و کنگره - بخصوص بعد از پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات میان دوره یی کنگره- آشکار است اما باید دید که در این میان کدام یک برنده خواهند شد. در این فضا که مخالفان پرچم مخالفت با توافق نهایی را برافراشته اند و با نزدیک تر شدن به پایان موعد تعیین شده ی هفت ماهه (نهم تیرماه 94/ سی ام ژوییه 2015) آخرین کارشکنی های های خود را تدارک می بینند، وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا در تلاش هستند تا از اختلاف نظرها برای رسیدن به توافق جامع بکاهند. پس در این روند، محدود کردن مخالفان توافق و تلاش برای حفظ دستاوردهای حاصل از گفت و گوهای فشرده و نفس گیر بعد از «طرح اقدام مشترک» امری منطقی می نماید که یکی از این راه ها، درج مهر تایید شورای امنیت به پای توافق احتمالی ایران و 6 قدرت بزرگ است. امروز گفت و گوها در لوزان در فضایی در حال انجام است که خبرها از تلاش تیم هسته یی ایران و 1+5 به منظور ممانعت از کارشکنی های مخالفان توافق حکایت دارد. بر این اساس به نظر می رسد که آن ها در صدد هستند تا هرگونه توافق احتمالی ایران با گروه ١+٥ را به تصویب شورای امنیت سازمان ملل برسانند. پس در صورتی که توافق نهایی میان ایران و غرب در قالب قطعنامه یی در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد مورد تایید قرار گیرد به یک توافق بین المللی و الزام آور برای همه ی دولت ها تبدیل خواهد شد و هیچ کشوری نخواهد توانست به صورت یکجانبه آن را زیر پا گذارد. در نتیجه، این اقدام تلاش های آینده جمهوریخواهان را حتی در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2016 با ناکامی رو به رو خواهد کرد. هفته ی پیش ظریف از این موضوع پرده برداشته بود و روز جمعه نیز خبرگزاری رویترز طی گزارشی به نقل از «جن ساکی» سخنگوی وزارت امور خارجه ی آمریکا بر این موضوع مهر تایید زد. او در نشست خبری هفتگی با خبرنگاران این موضوع را «رویه یی معمول» دانست و تاکید کرد که توافق ایران و 1+5 باید به تصویب شورای امنیت برسد. بنابراین، در این صورت است که هر اقدام و تهدید کنگره مبنی بر اعمال تحریم جدید علیه ایران اقدامی غیرقانونی تلقی شده و می تواند تبعات ناخوشایندی را برای آن ها به دنبال داشته باشد. 

6. نکته ی مهم دیگر اینکه همه ی فرافکنی ها در کنگره ی آمریکا در حالی صورت گرفته است که وزیر امور خارجه ی این کشور بیش از هر مقام دیگر در میان اعضای 1+5 با ظریف به صورت دوجانبه دیدار و گفت و گو داشته است و پانزدهمین دور از نشست های ایران با قدرت های جهانی همانند بسیاری از نشست های پیشین با گفت و گوهای دوجانبه تیم مذاکره کننده ی ایران و آمریکا در لوزان کلید می خورد. گفت و گوهای دوجانبه از این لحاظ اهمیت دارند که 2 طرف به راحتی قادر خواهند بود تا به بیان و تشریح مواضع خود بپردازند ضمن این که در این نوع از نشست ها امکان انتشار اخبار نادرست و نقل قول های گوناگون کاهش می یابد.