عفو بین‌الملل: سال سیاه حقوق بشری در ٢٠١٤

حقوق‌بشر رو‌به زوال است؛ حتی اگر نگاهی به گزارش سال٢٠١٤ عفو بین‌الملل هم نینداخته باشید، می‌توانید به چنین گزاره‌ای در ذهن خود برسید. ما شاهد خشونت‌های وحشتناک دولت‌ها علیه غیرنظامیان و جنایات گروه‌های نظامی غیردولتی هستیم. تکنولوژی جنگ‌افزارها رو‌به‌فزونی و حقوق‌بشر رو به سقوط است. جدیدترین گزارش سازمان عفو بین‌الملل هم بر این ادعا صحه می‌گذارد. در این گزارش که روز گذشته منتشر شد، عفو بین‌الملل سال٢٠١٤ را اینچنین توصیف کرد: «سال۲۰۱۴ سالی سیاه برای همه بود، برای کسانی که جرات می‌کنند از حقوق‌بشر دفاع کنند و برای کسانی در سراسر دنیا که شاهد بودند چگونه خانه و کاشانه‌شان به یک منطقه جنگی تبدیل شد.» بحران‌های سوریه، عراق و اوکراین بخش اصلی این گزارش را تشکیل می‌دهند و بررسی مساله پناهجویان نیز بخش دیگری از گزارش جدید است. این سازمان در گزارش ٤١٥صفحه‌ای خود، جزییات نقض حقوق‌بشر در ١٦٠کشور را مورد بررسی قرار داده و جامعه جهانی را به دلیل آنچه واکنش بی‌اثر و شرم‌آور به بحران‌های جهانی خوانده، تقبیح کرده است.

با وجود روند روبه‌رشد خشونت، عفو بین‌الملل با نگاهی خوشبینانه، از تمامی کشورها خواسته معاهده تجارت اسلحه را که سال گذشته اجرایی شد، رعایت کنند؛ اقدامی که به گفته این سازمان می‌تواند به توقف ارسال سلاح به کشورهایی مانند سوریه و عراق کمک کند. «سوزانا فلود» رییس بخش رسانه‌های سازمان عفو بین‌الملل در گفت‌وگو با الجزیره گفت: «به‌دلیل عدم‌تنظیم مقررات تجارت اسلحه، به‌طور متوسط سالانه حدود نیم‌میلیون‌نفر کشته و میلیون‌ها ‌نفر دیگر مجروح می‌شوند و مورد تجاوز قرار می‌گیرند و مجبور به ترک خانه‌هایشان می‌شوند.»

«سلمین کالیسکان» رییس عفو بین‌الملل در آلمان هنگام ارایه گزارش سالانه این سازمان در برلین، افزود: درگیری‌های مسلحانه و روبه‌تشدید در جهان بزرگ‌ترین موج مهاجرت و پناهجویی (بالغ‌بر ‌٥٠‌میلیون‌نفر) از زمان جنگ‌جهانی دوم تاکنون را رقم زده است. عفو بین‌الملل همچنین با انتقاد از شورای‌امنیت سازمان‌ملل، هشدار داده در صورت عدم اقدام فوری این شورا، شرایط حقوق‌بشر در سال‌جاری بدتر می‌شود. این سازمان در ادامه، اعضای دایم شورای‌امنیت را به پیگیری مقاصد سیاسی در برخورد با کشتار جمعی و نسل‌کشی متهم کرده است. به‌عنوان یک راه‌حل، این سازمان توصیه کرده است اعضای دایم شورای‌امنیت - آمریکا، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه - در رای‌گیری پیرامون قطعنامه‌های راجع‌به برخورد سازمان‌ملل متحد با کشتار جمعی و نسل‌کشی، حق وتو خود را نادیده بگیرند.

بررسی نقض حقوق‌بشر در سوریه، بخش زیادی از این گزارش را به خود اختصاص داده است. به گزارش این سازمان، در سال٢٠١٤ غیرنظامیان کشته‌شده در سوریه بیش از هرکشور دیگری بوده است. این سازمان حقوق‌بشری، هر دو طرف را مورد انتقاد قرار داده و دوطرف را به نقض گسترده حقوق‌بشر متهم کرده است. در مجموع حدود هفت‌میلیون‌و٦٠٠هزارنفر در داخل سوریه آواره شده و چهار‌میلیون‌نفر نیز از کشور گریخته‌اند که ۹۵درصد از این افراد در کشورهای همسایه پناه گرفته‌اند. به گفته سلمین کالیسکان، لبنان ۷۱۵بار بیشتر از کل کشورهای اروپایی، پناهجویان سوری را در داخل خاک خود پناه داده است. او این آمار را نیز «خجالت‌آور» توصیف کرد. در این گزارش درباره درگیری‌های غزه در سال گذشته آمده است از میان دوهزارفلسطینی کشته‌شده در این درگیری‌ها، یک‌هزار‌و‌۵۰۰نفر غیرنظامی بوده‌اند. عفو بین‌الملل، دولت اسراییل را عمدتا به دلیل بمباران مناطق غیرنظامی در غزه به جنایات جنگی متهم کرده است.  

عفو بین‌الملل در مورد اوکراین نیز دوطرف درگیری‌ها را محکوم کرده است. در گزارش آمده است: «در «کریمه» شهر مورد اشغال روسیه و در مناطق تحت کنترل جدایی‌طلبان طرفدار روسیه در شرق اوکراین، ربودن افراد و بدرفتاری با زندانیان در دستور کار قرار دارد و شامل حال صدها‌نفر می‌شود. همین موارد در طرف دیگر و در میان نیروهای داوطلب اوکراین نیز انجام شده است. در مدت یک‌سال بیش از چهار‌هزار‌نفر در اوکراین کشته و حدود یک‌میلیون‌نفر آواره شده‌اند.» این سازمان همچنین روسیه را متهم می‌کند پس از جدایی شبه‌جزیره کریمه از اوکراین و پیوستن آن به این کشور، آزادی بیان، عقیده و حق تجمع را در این منطقه محدود کرده است.

نقض حقوق‌بشر در آفریقا و به‌ویژه نیجریه بخش دیگری از گزارش عفو بین‌الملل بود. این گزارش، اسلامگرایان تندرو و گروه «بوکوحرام» را به دلیل جنایاتی که در نیجریه انجام داده‌اند، محکوم کرده است. بوکوحرام صدهاکودک نیجریایی را ربود و بسیاری از غیرنظامیان را در حملات خود کشت. به گفته این گروه، جنایات در نیجریه تنها به گروه بوکوحرام محدود نمی‌شود و نیروهای دولتی نیز مظنونان به ترور را کشته و در گوری دسته‌جمعی دفن کرده‌اند.

نقض گسترده حقوق‌بشر و جنایات رو‌به‌رشد سازمان‌های دولتی و غیردولتی شاید دیگر بر هیچ‌کسی پوشیده نیست و گزارش سازمان عفو بین‌الملل تنها این جنایات را می‌شکافد و برای چندروز به سطح می‌آورد. با‌این‌حال و با‌وجود آشکار‌بودن وضعیت وخیم حقوق‌بشر در جهان، برخی کشورها به گزارش عفو بین‌الملل واکنش نشان داده و این گزارش را «مبالغه‌آمیز» توصیف کرده‌اند.