بزنگاه مذاکره با 1+5/ پایداری ایران بر حقوق هسته ای

مذاکره هسته ای به مرحله سرنوشت سازی وارد شده است. این نکته را هم می شود از ورود بی سابقه صالحی و حسین فریدون و وزیر انرژی امریکا به اتاق مذاکره فهمید و هم از موضع گیری قاطعانه ظریف و کری که به صراحت، خط قرمزهای بنیادین کشور خود را مورد تأکید قرار می دهند.

هر قدر که روند مذاکره از پیشرفت آن حکایت دارد و احتمال توافق را تقویت می کند، به همان میزان، موضع گیری های سفت و سخت ایران و امریکا دامنه و عمق خوشبینی ها را کاهش می دهد. لحظات پایانی طناب کشی هسته ای فرا رسیده و در نتیجه چانه زنی دیپلمات ها، پشت درهای بسته، بزودی مشخص می شود که آیا مذاکره، گره گشای این کلاف سردرگم خواهد شد یا طرفین چالش، به مدار صفر درجه باز خواهند گشت.

بعد از موضع گیری اخیر ظریف که در پیغامی به کشورهای طرف مذاکره، پیامد ناکامی احتمالی مذاکرات را متوجه آنها دانست، وزیر خارجه امریکا هم تأکید کرد که اگر ایران شرایط را نپذیرد، واشنگتن آماده ترک میز مذاکره است. فضای مذاکره، هنوز از شوک خبری ناشی از حضور رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به همراه دستیار ویژه روحانی و نیز وزیر انرژی امریکا، خارج نشده است. حضور همزمانی که گمانه نزدیک شدن به زمان توافق را افزایش داده است. مقام های امریکایی اعزام ارنست مونیز به ژنو را پاسخی به مشارکت صالحی در مذاکرات اعلام کرده اند. 

برخلاف امریکایی ها که تمایل چندانی نشان نمی دهند تا درباره اهداف سفر وزیر انرژی خود توضیح بیشتری دهند، ظریف، شفاف تر به این رخداد بی سابقه پرداخته است: «به نظر مسئولان کشور در حال حاضر به شرایطی در مذاکرات رسیده ایم که بحث های هسته ای نیاز به تصمیم گیری جدی در سطح عالی کشور دارد، به همین دلیل از آقای صالحی درخواست شد تا در این دوره از مذاکرات حضور داشته باشد تا موضوعات به صورت شفاف، دقیق و ریز بررسی شود». 

وزیر خارجه کشورمان که با «واحد مرکزی خبر» گفت و گو می کرد، افزود: «موضوعات هسته ای ابعاد مختلفی دارد، ما غنی سازی و رآکتور اراک را داریم، مجموعه این بحث ها نیاز به اشراف کامل به برنامه هسته ای صلح آمیز کشور دارد که آقای صالحی به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی، فردی متخصص و علمی با سوابق هسته ای است که در این حوزه اشراف کامل دارند». ظریف تأکید کرد: «این بار احساس کردیم که زمان زیادی به پایان مهلت باقی نمانده است که باید در یک سطحی با اشراف کافی به موضوعات که همه مسائل را همه جانبه نگاه کند، شخص آقای صالحی می تواند در این بخش به ما کمک کند، طرف امریکایی هم در این جلسه در پاسخ به پیشنهاد ما در سطح وزیر انرژی حاضر شد».

وزیر خارجه ایران، پرسش ها پیرامون چرایی پیوستن حسین فریدون به تیم مذاکره کننده را نیز بی پاسخ نگذاشت: «حسین فریدون دستیار ویژه رئیس جمهوری در این مذاکرات بوده است و برای هماهنگی با ریاست جمهوری و کشور حضور وی هم ضروری بود».

ظریف همچنین با تکرار این موضع ایران که «توافق مبهم و ناقص را نمی پذیریم»، گفت: «تا زمانی که درباره همه موارد توافق نشود هیچ توافقی صورت نمی پذیرد». وی با تأکید بر مواضع اخیر رهبر معظم انقلاب درباره یک مرحله ای بودن توافق تأکید کرد: «توافق های کوچک، مقطعی و جداگانه به نفع کشور و سایر مذاکره کنندگان نیست». وزیر خارجه با بیان اینکه«توافق های کلی، جا را برای تفسیرهای مختلف باز می کند و باید همه طرف ها نگران چنین توافقی باشند»، افزود: «هر زمان که دیدگاه های طرف ها به هم نزدیک شد باید در یک زمان روی کاغذ آورده و متن نهایی شود و این سیاستی است که دنبال می کنیم». ظریف با اشاره به اینکه «جلسات خوبی در سطح معاونان در ژنو برگزار شده است»، گفت: «بحث های خوبی در زمینه تحریم ها و سایر موضوع های مورد اختلاف انجام شده است، البته روی موضوع ها توافقی نشده است و حتی اختلاف نظرهایی درباره برخی موضوع ها همچنان وجود دارد که من فکر می کنم اختلاف نظر اصلی، روانی است که برخی کشورهای غربی بویژه امریکا و برخی جناح های داخلی امریکا احساس می کنند که تحریم ها یک سرمایه برای آنان است، در صورتی که تحریم ها جز هزینه هیچ سودی برای آنان نداشته است». ظریف که نوک پیکان انتقادها را به سمت تحریم ها نشانه رفته بود، تأکید کرد: «توافق با وجود تحریم بسیار مشکل است».

وزیر خارجه امریکا نیز پس از دیدار رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان و وزیر انرژی امریکا، به تشریح مواضع واشنگتن پرداخت و تأکید کرد: «اگر ایران شرایط را نپذیرد امریکا حاضر به ترک مذاکرات هسته ای است». جان کری بابیان اینکه «اختلافات جدی در مذاکرات همچنان وجـود دارند»، افزود:« اوباما تمایلی ندارد مذاکرات، پس از مهلت تعیین شده ادامه یابد». جان کری همچنین گفت: «حضور صالحی و مونیز در ژنو، به معنای نزدیک شدن به تصمیم گیری نیست و هنوز اختلافات اساسی وجود دارد». یکی از اعضای تیم مذاکره کننده ایران در واکنش به اظهارات وزیر خارجه امریکا به «ایسنا» گفت: «این گونه اظهارنظرها عادی و طبیعی است».

نشست های هسته ای ایران و 1+5 که از روز جمعه با دیدارهای دوجانبه ایران و امریکا در هتل ویلسون شهر ژنو آغاز شده است، روز شنبه با حضورصالحی و ارنست مونیز ادامه یافت. در این نشست سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی معاونان وزیر امور خارجه، بهروز کمالوندی معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی، وندی شرمن، فرد شماره سه وزارت خارجه امریکا و کارشناسان دو کشور نیز حضور داشتند. در همین حال وزیران خارجه ایران و امریکا نیز دیروز یکشنبه رایزنی های دوجانبه خود را از سر گرفتند. این مذاکرات که با ضرب الاجل پایان مارس(10 فروردین 1394) رو به رو است با حساسیت و فشردگی زیادی همراه شده است. چنانکه پیوستن چهره های تازه به گفت و گوهای هسته ای حاکی از شتاب بخشیدن به روند بررسی دقیق تر و موشکافانه اختلافات باقی مانده روی میز مذاکرات محسوب می شود.

در این میان، ابعاد فعالیت های غنی سازی ایران، اجرای پروتکل الحاقی، فعالیت سایت فردو و چگونگی ادامه کار رآکتور آب سنگین اراک از جمله موضوع های مورد اختلاف میان دو طرف است. حال آنکه زمان اجرای توافق احتمالی جامع و نیز چگونگی لغو تمامی تحریم ها از سوی امریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت هم از جمله محورهای مورد اختلاف رایزنی های هسته ای به حساب می آید.