اسلحه خانم «مرکل»

توافق کردند اما بدون برنامه‌های ریاضتی جدید و اقدامات یکجانبه. اقتصاددانان جریان اصلی اروپا می‌گویند؛ این‌‌ همان توافق قدیم است در لباسی جدید، حالا «تروییکا» را «سازمان» می‌نامند و «برنامه‌ها» را «قرارداد»، اما مغزهای متفکر اتحادیه اروپا تمایلی به بازگو‌کردن آن‌سوی ماجرا ندارند؛ همان سوی جسورانه پشت‌کردن به برنامه‌های ریاضتی تحمیلی. سهوا که نه به عمد حرف‌های «یانی واروفاکیس»، وزیر اقتصاد یونان در بروکسل را کمرنگ می‌کنند، آنجا که می‌گوید: هیچ‌کس نمی‌تواند ما را وادار به اجرای سیاست‌هایی در حوزه اقتصاد و جامعه کند که با آن موافق نیستیم. به وعده‌های قبل از انتخابات خود عمل می‌کنیم، حداقل حقوق کارکنان دولت را افزایش می‌دهیم، مالیات تمام منازل حذف می‌شود و هیچ یک از کارکنان دولتی اخراج نخواهند شد. در نشست جمعه‌شب وزرای اتحادیه اروپا در بروکسل، با توافق بر سر تمدید چهارماهه مهلت پرداخت بدهی‌های آتن، خروج یونان از اتحادیه اروپا هم حداقل تا پایان این مهلت منتفی شد اما دولت «آلکسیس سیپراس» هم در عوض متعهد شده که تا پایان روز دوشنبه، فهرستی از اصلاحات اقتصادی خود را به این اتحادیه ارایه دهد؛ اصلاحاتی که به گفته واروفاکیس دیگر بر اساس ادامه سیاست ریاضت اقتصادی نیست. به گفته مقامات یونانی، بسته اصلاحات دولت جدید یونان به‌نحوی نوشته می‌شود که برای دوطرف قابل‌قبول باشد. اگرچه هنوز جزییات اصلاحات اقتصادی یونان منتشر نشده اما آنطور که خبرگزاری‌های یونانی به نقل از مقامات این کشور گفته‌اند، جلوگیری از فرار مالیاتی، مبارزه با فساد، بازسازی ادارات دولتی و مقابله با بحران انسانی در فهرست برنامه‌های اصلاحاتی آتن قرار دارد.

با این‌همه نمی‌توان از لبخندهای مرموزانه «ولفگانگ ‌شوئبله»، وزیر دارایی آلمان به‌سادگی عبور کرد. پیر اقتصاد دست‌راستی آلمان که بسیاری نبرد اصلی بروکسل را میان او و واروفاکیس می‌دانستند، در پایان نشست با کنایه به وعده‌های انتخاباتی حزب سیریزا چنین گفت: «حضور در دولت، روبه‌روشدن با واقعیت‌هاست و واقعیت‌ها همیشه مثل رویا‌ها شیرین نیستند.» «یرون جیسلبلوم»، وزیر دارایی هلند هم که ریاست شورای وزیران دارایی حوزه یورو را برعهده دارد، پس از پنج‌ساعت مذاکره اعلام کرد که یونان به الزامات اقتصادی خود به وام‌دهندگان متعهد شد. به گفته او، «بهبود شرایط اقتصادی و ثبات مالی را نمی‌توان در معرض خطر قرار داد.» اما شاید او واژه انزوا را با ثبات اشتباه گرفته است، چیزی که اکنون یونان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند رکود و انزوایی فراگیر در بنای اقتصاد است که شالوده آن را همین سیاست‌های ریاضتی تحمیلی ساخته‌اند.

شاید نگاهی به همین اظهارات است که بسیاری از ناظران را از احتمال پایان کابوس یونانی‌ها نا‌امید می‌کند. برای دریافت وام و پرکردن خزانه، دولت یونان با مانعی جدی رو‌به‌رو است. روز دوشنبه، اصلاحات اقتصادی جدید ارایه می‌شود اما پذیرش این اصلاحات در ‌‌نهایت به بستانکارانی بستگی دارد که در راس آنها آلمان ایستاده است. با این حساب اقدامات اقتصادی پیشنهادی دولت یونان باید تاحدودی در برنامه‌های ریاضتی مورد قبول دولت پیشین این کشور ریشه داشته باشد، چیزی که دولت سیپراس به واسطه رد آنها در شعارهای انتخاباتی‌اش توانست حداکثر آرا را به‌دست آورد. اما حالا دشمنان یونان در منطقه یورو که تعدادشان کم هم نیست تمام تلاش خود را به قرار‌گرفتن دولت آتن در چارچوب برنامه‌های ریاضت اقتصادی معطوف کرده‌اند. پرتغال و ایرلند که خود مانند دولت پیشین یونان تن به برنامه‌های ریاضتی داده‌اند در کنار آلمان، هلند و فنلاند که خود برنامه‌ریزان این سیاست‌ها بوده‌اند، همه در جبهه مقابل دولت سیپراس قرار دارند. برای دولت‌های دست‌راستی پرتغال، ایرلند و مهم‌تر از همه اسپانیا که از‌سوی حزبی ضد‌ریاضتی در معرض خطر است، مهار یونان کارکرد سیاست داخلی دارد و هر استدلالی مانند اظهارات واروفاکیس مبنی بر نادرست‌ بودن سیاست‌های اقتصادی و تاخیر در احیای اقتصادی به واسطه این سیاست‌ها می‌توانند اقتدار آنها را تضعیف کند و دست‌بالا را به احزاب رقیب دهد. از همین روست که اولین خواسته واروفاکیس، یعنی استهلاک بدهی‌ها رد شد، تلاش او برای گرفتن وامی جدای توافق حال‌حاضر نادیده گرفته شد و حالا او باید هر آنچه پول در دسترس دارد برای تقویت بانک‌های یونان خرج کند. اما اولویت بانک‌ها کجای برنامه‌های سیپراس قرار داشت؟ اگر نگوییم هیچ‌کجا، بی‌شک می‌توانیم بگوییم کمتر جایی داشت.  بی شک سیریزا به‌درستی می‌تواند ادعا کند که سیاست‌های ریاضتی تحمیلی تروییکا را تاحدود زیادی تعدیل کرده، اما هنوز تا انقلابی در سیاست‌های اقتصادی که بسیاری از یونانی‌ها به آن امیدوار بودند، فاصله‌ای طولانی دارد.

هنوز معلوم نیست روند مذاکرات، سیریزا را به سوسیال‌دموکراسی اروپایی بدل خواهد کرد یا از دل آن الگویی متفاوت برای چپ اروپا درمی‌آید. هرچند امیدهای برآمده از انتخابات ٢٥ ژانویه دومی را تقویت می‌کند، ‌همه اینها بدون حضور مردم در خیابان‌‎ها در دفاع از سیریزا ممکن نخواهد بود.

اما اکنون یقینا آلکسیس سیپراس پس از این توافق نصفه‌و‌نیمه با موجی از انتقادهای داخلی مواجه می‌شود؛ هم از‌سوی چپ‌های رادیکال درون ائتلاف سیریزا و هم از سمت حزب پوپولیست یونانی‌های مستقل (شریک سیریزا در ائتلاف حاکم).