ریزگرد ها به کردستان رسیدند

گرچه گردوخاک و ریزگردها در روزهای اخیر از خوزستان شروع شد و در این استان اوج گرفت اما به دلیل وزش باد به دیگر استان‌های غربی کشور ازجمله کردستان نیز رسید تا جایی که به گفته مدیرکل هواشناسی استان کردستان شاخص آلودگی هوا در روزهای گذشته گاه به یک هزار نیز رسید در حالی که شاخص آلودگی هوا در حالت استاندارد زیر یکصد است. در یک دهه گذشته، ایران میزبان گردوخاک و ریزگردهایی بود که هسته اولیه آن در عراق شکل می‌گرفت و در طول مسیرش به ایران بسته به اینکه به بیابان یا کوه برخورد می‌کرد، میزان آن زیاد یا کم می‌شد. در تمام طول این سال‌ها از آنجا که خوزستان دشت بود بیش از سایر استان‌های کشور مورد حمله قرار گرفت اما دیگر استان‌های همجوار با عراق نیز بی‌نصیب نماندند.

محمدطالب حیدری،‌مدیرکل هواشناسی استان کردستان در این‌باره می‌گوید: «ریزگردها در اواخر بهار که ناپایداری هوا بیشتر است، معمولا شدت بیشتری می‌گیرند چراکه وزش باد در عراق سرعت بیشتری نسبت به ایران دارد و از آنجا که جهت وزش باد از شمال به جنوب است این ریزگردها به ایران می‌آیند و به دلیل سرعت کم باد و هوای خنک‌تر نسبت به عراق در استان‌های غربی و جنوب‌غربی تلنبار می‌شوند و مزاحمت ایجاد می‌کنند و میزان آن از محل تولید نیز بیشتر می‌شود.»

اما امسال در زمستان ریزگردها به ایران حمله کردند چراکه عراق خشک بود و بارندگی نداشت. حیدری در این‌باره یادآور می‌شود: «در این فصل وزش باد در کردستان، کرمانشاه و ایلام بیشتر از خوزستان است بنابراین گردوخاک را تخلیه می‌کند اما این به این معنا نیست که این استان‌ها درگیر نشوند به‌طوری که شاخص آلودگی هوا در روزهای گذشته به یک هزار میکرون رسید که 10 برابر وضع استاندارد است.» او بارندگی را یکی از عوامل کمک‌کننده به کاهش آلودگی هوا می‌داند و می‌گوید: «بارندگی می‌تواند گردوغبار را کم کند اما خشکسالی‌های اخیر و کاهش میزان بارندگی نیز دست به دست گردوغبار داد تا بیشتر ساکنان این استان‌ها را مورد آزار قرار دهند.»

به گفته مدیرکل هواشناسی استان کردستان در سال‌های گذشته تنها استان‌های جنوب‌غربی عراق همچون بصره، تولیدکننده ریزگرد بودند اما حالا ریزگردها در عراق نیز شیوع بیشتری پیدا کرده و به استان‌های مرکزی چون نینوا و موصل نیز رسیده‌اند. استان‌هایی که بیشتر تحت‌تسلط داعش هستند و مذاکره با آنها برای یافتن راهکاری که موجب کاهش تولید ریزگرد شود، بی‌فایده به نظر می‌رسد.

حیدری می‌گوید: «ریزگردها از زمانی شروع شد که دولت ترکیه و سوریه روی رود فرات سد زدند. پیش از ساخت سد،‌رودخانه فرات در فصل بهار طغیان می‌کرد و طی مسیر باتلاق‌هایی را ایجاد می‌کرد اما پس از ساخت سد، سیلاب‌های فرات نیز که هزاران سال وجود داشت، از بین رفت و همه باتلاق‌ها خشک شدند، باتلاق‌هایی که هر یک ده‌ها متر ارتفاع داشتند و حالا اقیانوسی از خاک نرم به وجود آمده که با کوچک‌ترین وزش بادی از جا برمی‌خیزد و در هوا گسترده می‌شود.» با این وضعیت به نظر می‌رسد تا زمانی که دولت عراق بر همه اراضی این کشور تسلط نیافته باشد ریزگردها و گرد و خاک سوغات عراقی‌ها برای کشورمان خواهند بود. حیدری می‌گوید: «باید تعهدنامه و پیمانی بین کشورهای ایران، عراق، سوریه و ترکیه به امضا برسد که مبنای آن مدیریت آب باشد. عراق و ایران جزء کشورهایی هستند که در آنها خشکسالی سابقه تاریخی دارد اما این مدیریت غلط آب است که ما را به این سرنوشت محکوم کرده است.»

از سوی دیگر نبود بحران تروریسم در عراق و همچنین نبود الگوی کشت باعث شده که زمین‌هایی که قابلیت کشاورزی ندارند هم توسط کشاورزان کشت شوند، به این ترتیب بخش اعظمی از آب‌های زیرزمینی نیز نابود شده است.

شاید پیشنهاد خیلی‌ها مالچ‌پاشی باشد اما مالچ‌پاشی پاسخگوی مناطقی به وسعت منطقه‌هایی که امروزه درگیر گردوغبار شده نیست. حیدری می‌گوید: «مالچ‌پاشی بیشتر برای ریگ‌های روان است تا تثبیت شن شود و شن‌ها روستاها را مدفون نکند. همچنین برای محدوده‌های کوچک مانند اطراف فرودگاه‌ها مناسب است و برای عامل ریزگردها که وسعت زیادی را دربرگرفته، مناسب نیست.»

به عقیده مدیرکل هواشناسی استان کردستان مهم‌ترین اقدامی که ایران برای جلوگیری از افزایش گردوغبار می‌تواند انجام دهد این است که جلوی خشکسالی اراضی کشور را بگیرد و با درختکاری باعث افزایش فضای سبز شود. از آنجا که معمولا ریزگردها در اواخر بهار و تابستان شدت می‌گیرند دولت نیز سالی یک‌بار به فکر حل این معضل می‌افتد ولی به محض کاهش ریزگردها همه‌چیز فراموش می‌شود. با این حال گرچه دولت درگیر مسائلی چون یارانه، مذاکرات هسته‌ای و اشتغال است اما بحث آلودگی هوا و ریزگردها که با جان عده زیادی از ایرانیان سروکار دارد نیز بحثی نیست که بتوان آن را کوچک شمرد.