آیا اسکیزوفرنیا همان جنون است؟

یک روانشناس گفت: اختلالاتی که امروزه با عنوان «اسکیزوفرنیا» یا «شیزوفرنی» شناخته می‌شوند در گذشته با عنوان کلی «جنون» یا «دیوانگی» از آنها آنها نام برده می‌شد.

علی سلیمانی اظهار کرد: از زمان‌های قدیم سوء برداشت‌هایی از این اختلال وجود داشته است که در حال حاضر هم در برخی فرهنگ‌های بدوی این طرز تلقی وجود دارد و ابتلا به این اختلال ننگ و عار شمرده می‌شود.

وی افزود: در آن ایام بروز این اختلالات را به علت نفوذ قدرت‌های ماورای قدرت انسانی و عوامل طبیعی مانند خورشید، ماه و رعد و برق در بدن یا در مصر باستان و اروپای قرون وسطی آن را ناشی از حلول شیطان یا تسخیر جسم از سوی ارواح خبیثه می‌دانستند و بر مبنای این تصورات، عقیده بر این بود که بیماری‌های مذکور باید با نیروهای ماوراءالطبیعه و وساطت افراد مقدس نزد خداوند بهبود یابند و این شفاعت موقعی اتفاق می‌افتد که بیمار در خواب باشد. این شرایط دیری نپایید و از اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 و با شروع درمان‌های اخلاقی و انسانی، وضعیت بهبود یافت.

وی یادآور شد: جنون در لغت به معنی تاریکی و استتار است. در اصطلاح جنون به معنی غلبه تاریکی و ظلمت بر شعور انسان است. در قانون مدنی ایران، جنون، صفت کسی است که فاقد تشخیص نفع، ضرر، حسن و قبح است.

سلیمانی خاطرنشان کرد: بعد از طرح ادغام فعالیت‌های بهداشت روانی با فعالیت‌های شبکه بهداشتی درمانی، تلاش زیادی صورت گرفته که از بیماران روانی انگ زدایی شود، از جمله این اقدامات اولیه کاربرد کلماتی مانند روان پریشی یا بیماری‌های شدید روانی به جای واژه جنون است. اسکیزوفرنی نوعی بیماری مغزی – رفتاری است که نشانه‌های آن غالباً در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی بروز می‌کند.

وی درباره مهمترین علایم و نشانه‌های بیماری اظهار کرد: توهم، یعنی درک بدون وجود محرک واقعی است، مثلاً چیزهایی را می‌شنود، می بوید و می‌بیند که دیگران آنها را نمی‌شنوند و نمی‌بینند و نمی‌بویند که اولین علامت این بیماری است. همچنین در اسکیزوفرنیا، فرد احساس می کند آدمی بسیار مهم یا شاه است یا ارتباط خاصی با خدا دارد، این افکار با دلیل و برهان اصلاح نمی‌شوند.

سلیمانی ادامه داد: رفتارهای عجیب و غریب و غیرقابل پیش‌بینی بودن رفتار، انزواطلبی، حرکات تکراری و بی‌معنی و بی احساس و عاطفه بودن نسبت به اطرافیان خود از دیگر علائم این بیماری است. نکته بسیار مهم اینجاست که بیماری اسکیزوفرنیا با آزمایش تشخیص داده نمی شود بلکه روان پزشک باید بیمار را مورد معاینه مصاحبه قرار دهد و تشخیص بر اساس ملاک شناخته شده انجام شود.

وی افزود: امروزه پژوهشگران معتقدند، اسکیزوفرنیا اختلالی با منشأ زیستی (بیولوژیکی) است و عوامل دیگر مثل فصل تولد، عفونت‌های مغزی، ضربه‌های زایمانی، وضعیت اقتصادی و عوامل روانی – اجتماعی در بروز این بیماری تاثیر دارد. آزمایشات و پژوهش‌های دانشمندان نشان داده که حدود 40 درصد فرزندانی که هر دو والد آنها از اسکیزوفرنیا در رنج بوده‌اند دچار این بیماری شده‌اند که این خود دلیل بر این است که عوامل ژنتیکی در ابتلا به اسکیزوفرنیا مؤثر است.

وی در رابطه با عوامل مؤثر در بروز بیماری اسکیزوفرنیا، توضیح داد: عوامل زیستی، بیوشیمیایی و عفونی، روان شناختی و محیطی از جمله عوامل موثر در بروز این بیماری است. مشخصات این افراد، هذیان گویی، دچار توهم شدن، تکلم نابسامان، کم عاطفه یا بی عاطفه بودن و بی انگیزگی است. این بیماران دارای نیازهایی هستند. نیازهای بهداشتی، درمانی و توانبخشی، روانی - اجتماعی، مالی، سکونت، غذا، پوشاک، مسافرتی و نیازهای مذهبی و معنوی از جمله موارد مورد نیاز این بیماران است.

وی بیان کرد: آزمایش‌ها نشان داده بیماران اسکیزوفرنیا در مقایسه با افراد غیر اسکیزوفرنیا کمتر می‌توانند صورتها را از یکدیگر متمایز کنند و کمتر قادر به رمزگشایی هیجان‌هایی هستند که از طریق صورت انتقال می‌یابند.اسکیزوفرنیایی‌ها کمتر می‌توانند اندازه‌ها را برآورد کنند. این افراد ممکن است خود را به صورت پوک، بی روح، یا دو بعدی توصیف کرده و احساس کنند از فلز یا شیشه ساخته شده‌اند.

این روانشناس ادامه داد: امروزه تجویز داروهای روان پزشکی جدید و موثر تر مانند کلوزاپین، اولانزاپین و ریسپریدون در درمان و پیشگیری این بیماری بسیار مهم است این داروها علاوه بر علایم منفی تأثیر دارند و عوارض آنها از آرام بخش های قوی و رایج کمتر است.

وی اظهار کرد: نقش خانواده در امر درمان و توانبخشی این بیماران نباید فراموش کرد، نکته مهم دیگر که باید به آن اشاره کرد این است که تجویز داروهای موثر همراه با به کارگیری درمان‌های روانی – اجتماعی اثربخشی درمان را بیشتر می‌کند.

وی، درمان بیماران اسکیزوفرنی را در دو دسته زیستی و غیر زیستی، تقسیم و خاطرنشان کرد: درمان زیستی خود به دو دسته دارویی و غیر دارویی تقسیم می‌شود که درمان دارویی آن شامل آرامبخش‌های قوی رایج (سنتی) و آرامبخش‌های آتی پیک (انواع جدید) است. همچنین درمان های روانی - اجتماعی شامل آموزش مهارت‌های زندگی، رفتار درمانی، شناخت درمانی، گروه درمانی و خانواده درمانی است.

این روانشناس اظهار کرد: خانواده‌ها نقش کلیدی در مراقبت از بیماران روانی دارند، چون خانواده به واسطه درک، دانش، مهارت‌ها، توانایی و مراقبت از فرد مبتلا می‌توانند نقش و اثر مثبت و حتی منفی نیز داشته باشند.