پدیده‌ای به نام کوتاه شدن قد ایرانیان

مجله را گرفته جلوی صورتش و این‌طور وانمود می‌کند که مشغول خواندن است. مانتوی مشکی کوتاه پوشیده با شلوار جین و کفش‌های پاشنه بلند. به نظر 10 سانتی پاشنه دارد. شاید هم بیشتر! در مطب باز می‌شود و منشی اسمی را صدا می‌زند. دختر از جایش بلند می‌شود و بدون اینکه چیزی بپرسد داخل می‌شود. منشی از آن حراف‌هاست. به محض اینکه دختر در اتاق دکتر را می‌بندد، در حالی که سعی می‌کند آرام حرف بزند، می‌گوید: «بیچاره روی قدش خیلی حساس است. چند ماهی می‌شود می‌آید اینجا. زیر نظر دکتر است. قبلاً رفته بوده یک جایی که گفته بودند قدش را با آمپول بلند می‌کنند. کلی هم هزینه کرده اما فایده نداشته. انگار کبدش هم به خاطر داروها آسیب دیده. حالا آمده زیر نظر دکتر غدد. فکر نکنم تأثیری داشته باشد. بیچاره خیلی کوتاه است!» کسانی که در اتاق انتظار هستند، ظاهراً توجه خاصی به حرف‌های منشی نشان نمی‌دهند. سرشان توی لاک خودشان است. منشی ادامه حرف را نمی‌گیرد. 10 دقیقه بعد، دختر از اتاق دکتر بیرون می‌آید. اخم‌هایش توی هم است و بدون اینکه حرفی بزند، از در بیرون می‌رود. صدای پاشنه کفش‌ها در راهرو می‌پیچد.

به گزارش ایران، رؤیای بلند قد شدن، چیزی نیست که بتوان براحتی آن را از سر باز کرد. خیلی‌ها برای دست پیدا کردن به این رؤیا، بار مالی و روانی انواع و اقسام روش‌های درمانی را به جان خریده‌اند و عاقبت دست خالی مانده‌اند.

امیر26 ساله، یکی از آنهاست. زیاد اهل حرف زدن نیست اما سر درددلش که باز می‌شود، جمله‌ها خودشان می‌آیند. «از همان دوران راهنمایی و دبیرستان با قدم مشکل داشتم. همیشه حس می‌کردم چیزی کم دارم. زیاد با بقیه نمی‌جوشیدم. حالم از لقب‌هایی که بچه‌ها توی مدرسه رویم گذاشته بودند، به هم می‌خورد. امیر جیقیل، امیر ریزه، جاسوئیچی... از تمام آدم‌های قدبلند بدم می‌آمد. اصلاً وقتی یک پسر قد بلند را می‌دیدم، دوست داشتم خفه‌اش کنم. گفتن این حرف‌ها برایم راحت نیست، حتی حالا. اما به شما می‌گویم. شاید به بقیه کمکی شود.»

امیر که قیافه‌اش نشان می‌دهد از بازگو کردن خاطرات گذشته، دل خوشی ندارد، ادامه می‌دهد: «فکر می‌کردم بالاخره قد می‌کشم. 20 سالم شد و هنوز همان امیر ریزه بودم! هر کس هرکاری می‌گفت، انجام می‌دادم. باشگاه می‌رفتم. هزار جور چیز می‌خوردم اما هیچ فایده‌ای نداشت. دریغ از یک سانت بلند شدن. یک روز وقتی از دانشگاه بر می‌گشتم، روی دیوار یک آگهی دیدم. طرف‌های انقلاب بود. رویش نوشته بود، بلند کردن قد به صورت تضمینی. این آگهی انگار برای من، شانسی دوباره بود. شماره را برداشتم و همان روز زنگ زدم و وقت گرفتم. روز مراجعه، افراد دیگری را هم در کلینیک دیدم که مشکل مشابه من داشتند. بیشترشان جوان بودند. دکتر همان روز روش درمان را برایم توضیح داد. گفت این کار با جراحی انجام می‌شود. قرار شد طی عمل، استخوان‌های پا شکسته شود و فاصله بین دو استخوان با چیزی مثل پلاتین پر شود تا استخوان پا بتدریج ترمیم و بلندتر شود. قبول کردم و برای عمل رضایت دادم. البته پدر و مادرم کاملاً مخالف این کار بودند اما به اصرار من راضی شدند.»

امیر آهی می‌کشد و باقی ماجرا را تعریف می‌کند: «بعد از عمل مدتی با عصا راه می‌رفتم تا زمانی که استخوان ترمیم شود. اصلاً نمی‌توانستم صاف بایستم. اما تحمل کردم. یک سال گذشت و هنوز نمی‌توانستم بدون کمک عصا راه بروم. هر بار که به دکتر مراجعه می‌کردم، می‌گفت طبیعی است. بالاخره جوش می‌خورد. اما یک سال دیگر هم گذشت و وضعیت من هنوز به همان شکل بود. دوباره به ناچار زیر تیغ جراحی رفتم. یک پلاتین دیگر در پایم گذاشتند. حالا 3 سال از عمل دوم می‌گذرد. وضعیتم را که می‌بینید! چند سانت بلند شدن قد اصلاً به این کارها نمی‌ارزید.»

امیر حرف‌هایش را می‌زند و می‌رود. دیگر از عصا خبری نیست اما موقع راه رفتن، کاملاً می‌شود فهمید که یک پایش را می‌کشد.

دکتر عنایت محمدی، ارتوپد عارضه پیش آمده برای امیر را این‌گونه تشریح می‌کند: «کج جوش خوردن یا هم‌ اندازه نشدن هر دو پا، عارضه‌ای است که ممکن است در اثر جراحی بلند کردن قد برای بیمار پیش آید.»

او در گفت‌و‌گو با «ایران» ادامه می‌دهد: «اصولاً وقتی استخوان‌ شکسته می‌شود و بین ۲ قطعه آن فاصله ایجاد می‌شود، این فاصله با استخوان‌سازی دو سر مجاور پُر شده و استخوان جدید ساخته می‌شود و در نتیجه طول استخوان افزایش می‌یابد.

 این مسأله در واقع زیربنای عمل جراحی افزایش قد است. برای این جراحی ابتدا در اتاق عمل، استخوان ساق پا شکسته شده و سپس میله‌‌هایی را به قطر ۳ تا ۴ میلی‌ متر در ناحیه بالا و پایین شکستگی در پا وارد می‌‌کنند. این میله‌‌ها به وسیله تعدادی حلقه به هم متصل و دارای یک پیچ برای زیاد کردن فاصله بین ۲ میله بالایی و پایینی هستند. پس از شکستن ساق پا و کارگذاری میله‌‌ها، پزشک با پیچاندن پیچ‌های این میله روزانه حدود یک میلی ‌متر فاصله میله‌‌ها و ۲ تکه شکسته استخوان را زیاد می‌‌کند تا در فاصله ایجاد شده بین دو سر استخوان شکسته، استخوان‌سازی جدید ایجاد شود.»

اما کار به این راحتی‌ها هم نیست. به گفته دکتر محمدی، پیچاندن این پیچ‌‌ها بشدت دردناک بوده و با پارگی پوست و ماهیچه‌ها و رباط‌‌های پا همراه است و شکل گرفتن استخوان نیز به زمانی طولانی نیاز دارد و تازه زمانی هم که استخوان شکل می‌گیرد، بسیار نرم است و استحکام لازم را برای راه رفتن ندارد، بنابراین جراحی دیگری نیز لازم است تا در پا پلاتین قرار داده شود تا زمانی که استخوان جدید به استحکام می‌‌رسد، آسیبی نبیند. در صورتی هم که شانس با مریض همراه باشد، یک تا 2 سال زمان لازم است تا بتواند بدون عصا راه برود و به زندگی عادی برگردد. عوارض پیش آمده را هم به اینها اضافه کنید که خودش شرایط دردناکی را برای بیمار پیش می‌آورد. البته از نظر ما کوتاهی قد بیماری نیست و تنها در مواردی که عارضه و مشکلی از این بابت برای فرد ایجاد می‌شود، به جراحی توصیه می‌کنیم و در غیر این صورت بهتر است افراد با کوتاهی قدشان کنار بیایند و دنبال روش‌های هزینه‌بر و دارای عوارض نباشند.

تمام کسانی که به دنبال راهی برای افزایش قد خود هستند، لزوماً روش‌های سنگینی مثل جراحی را انتخاب نمی‌کنند. اینجاست که دست سوءاستفاده‌کننده‌ها باز می‌شود و انواع و اقسام محصولات بدون کاربرد و غیر اصولی را روانه بازار می‌کنند. نمونه‌اش دمپایی‌های افزایش قد که با تبلیغات گسترده در شبکه‌های ماهواره‌ای وارد بازار شد. در این تبلیغات به مشتریان اطمینان داده می‌شد که با استفاده از دمپایی‌های افزایش قد که اساس کارشان ماساژ کف پاست، قد افراد در هر سن و سالی که باشند، بین 5 تا 10 سانتیمتر در مدت 50 هفته بلندتر می‌شود! این ادعا، بسیاری را به خرید چنین محصولی ترغیب کرد؛ محصولی که نه تنها فایده‌ای نداشت، بلکه بار روانی ناامیدی برای مصرف‌کننده‌ها را هم به همراه آورد. خریداران محصول را تهیه کردند و منتظر ماندند که ظرف 50 هفته قدشان بلند شود. شرکت تولید‌کننده دمپایی بلند‌کننده قد هم تا توانست، محصول خود را فروخت و بعد غیبش زد تا با محصولی دیگر، جیب مشتریان زود باور را خالی کند.

دکتر محمدی، استفاده از محصولاتی نظیر دمپایی بلند‌کننده قد، ماساژور و لیزر را برای افزایش قد، کاملاً بی‌اساس می‌داند و تنها راه ممکن را همان جراحی عنوان می‌کند که البته مضراتش را هم توضیح داده است. به گفته او از هورمون رشد هم تنها برای افراد کم سن و سال می‌توان استفاده کرد و استفاده از آن محدودیت سنی دارد و حتی برای کم سالان هم چندان توصیه نمی‌شود.

دکتر شهناز فریدون‌زاده، متخصص تغذیه هم در این باره حرف‌های جالب توجهی دارد: «قد هر فرد تابعی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. وقتی پدر یا مادر شما قد بلند هستند احتمال اینکه شما هم قد بلند شوید بیشتر است. اینها از طریق ژنتیک تأثیر می‌کنند. اما نقش تغذیه و سطح فعالیت بدنی را هم نباید نادیده گرفت چرا که مهم‌ترین عوامل محیطی هستند. بیشترین تأثیر تغذیه در داشتن قد بلند در دوران کودکی و بلوغ است و مهمترین ماده مؤثر کلسیم است. مهمترین موادی هم که کلسیم دارند لبنیات است. نیاز بدن هر انسان به طور متوسط روزانه به یک لیتر شیر یا ماست است.

اگر شما به این اندازه لبنیات مصرف نمی‌کنید بدن شما کمبود کلسیم دارد. اگر نوشابه گازدار مصرف می‌کنید بدن شما کلسیم را از دست هم می‌دهد. در این صورت قد شما نه تنها افزایش نمی‌یابد بلکه دچار پوکی استخوان می‌شوید و پوکی استخوان موجب کاهش ارتفاع مهره‌های ستون فقرات شده که در نهایت موجب کوتاه قدی شما می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «دیگر موادی که در افزایش رشد قدی انسان مؤثرند ویتامین‌ها هستند. این مواد در میوه و سبزیجات وجود دارند. مصرف غلات، میزان متعادلی گوشت و مصرف آب زیاد هم می‌توانند سوخت و ساز بدن را بهبود بخشد و رشد طولی را افزایش دهد. در سال‌های اخیر هم تأکید‌های فراوانی در مورد تأثیر روی (Zinc) در رشد قدی کودکان و نوجوانان در حال رشد می‌شود و توصیه می‌شود در این گروه، از مواد غذایی حاوی روی زیاد یا مکمل‌های غذایی حاوی روی استفاده شود.» تمام اینها در شرایطی که نسبت به کوتاه شدن قد ایرانیان هشدار داده شده، بسیار مهم به نظر می‌رسد. حالا دیگر دست خودمان است که نسلی کوتاه قد پرورش دهیم یا مثل خیلی از کشورها، با روش‌های صحیح تغذیه‌ای به دنبال بلند کردن قد نسل بعدی باشیم.