اردن به دنبال انتقام از داعش

سوزاندن خلبان ارتش اردن توسط داعش، تعجب بسیاری از محافل سیاسی و غیرسیاسی منطقه را به دنبال داشت. اعلام و انتشار تصاویری از نوع اعدام این جوان 20 ساله اردنی، بسیاری را شوکه کرد. به ویژه اینکه بحث های اخیر عمدتا پیرامون تبادل وی با یکی از زنان تروریست عراقی به نام ساجده الریشاوی بود که از سال 2005 میلادی در اردن زندانی است. سوال اینست که چرا این تبادل صورت نگرفت و بحران دو طرف با خشونت متقابل پایان یافت؟ مقامات امنیتی اردن پی برده بودند که خلبان اسیر آنها احتمالا در سوم ژانویه یعنی حدود یک ماه قبل اعدام شده و در قید حیات نیست. بنابراین اصرار بر تبادل داشتند تا جریان داعش را مجبور به اعتراف کنند.

اما داعش چه هدفی را با این اقدام دنبال می کند؟ به نظر می رسد هدف اولیه این گروه استمرار رویه گذشته یعنی اشاعه هراس بین دولت های منطقه باشد. پیام داعشی ها به دولت های عربی منطقه در واقع عدم همراهی با ائتلاف و عدم اعزام نیروهای نظامی برای برخورد با این جریان است. البته داعشی ها با اقدام اخیر خود تلاش می کنند زمینه های اعتراض مردمی علیه دولت اردن را که اقدام به حمایت عملیاتی از ائتلاف و اعزام نیروی هوایی خود کرده، برانگیزد و دولت اردن را در داخل نیز با بحران مواجه کند. ناگفته نماند که مدت هاست در درون اردن دو گرایش نسبت به همراهی این کشور با ائتلاف ضد تروریستی آمریکا، یا بی طرفی و عدم همراهی با ائتلاف مذکور شکل گرفته است. بخشی از مردم اردن و بخشی از نمایندگان پارلمان این کشور به حضور نیروهای نظامی اردن در کنار ائتلاف آمریکایی علیه داعش، معترض هستند و تظاهرات عدیده ای در امان پایتخت و در شهر کرک در جنوب این کشور که زادگاه خلبان یاد شده است، جریان دارد. این گرایش معتقد است جنگ ائتلاف با داعش در عراق و سوریه، ارتباطی به اردن ندارد و موجب تحریک جریان سلفی حامی داعش در اردن خواهد شد و بنابراین خواستار بازگشت نیروهای نظامی و قطع ارتباط با ائتلاف آمریکا هستند. در مقابل بخش دیگری از مردم و جریانات سیاسی نزدیک به حاکمیت معتقدند داعش پدیده تروریستی است که کل منطقه را هدف قرار داده و دیر یا زود، وارد اردن نیز خواهد شد. بنابراین با همه توان باید در کنار ائتلاف با جریان داعش برخورد جدی کرد. بخش عمده ای از مردم اردن، مخالف هرگونه دخالت خارجی به ویژه از سوی غرب و ایالات متحده در تحولات منطقه هستند. این دست از مردم در حقیقت شکل گیری جریان افراط و تروریسم موجود را ناشی از همین دخالت ها می دانند. البته شکل گیری داعش و به اسارت گرفتن خلبان اردنی و سپس سوزاندن وی را نتیجه مستقیم دخالت آمریکایی ها در تحولات عراق و سوریه قلمداد می کنند.

به هر صورت پس از کشته شدن معاذ الکساسبه خلبان جوان اردنی، پادشاه این کشور سفر خود را به واشنگتن ناتمام گذاشت و به سرعت به کشورش بازگشت. اظهارات و مواضع دولتی اردنی ها در قبال این اتفاق بسیار تند، منفعلانه و تهدیدآمیز است. این کشور همانگونه که اشاره شد، تحت فشار داخلی بوده و مجبور است اقداماتی را در پاسخ به سوزاندن خلبان خود برای کاهش افکار عمومی انجام دهد، به ویژه فشارهایی که از سوی عشایر و قبایل جنوب این کشور وارد می شود. این عشایر عموما حامیان سنتی دربار پادشاهی هستند. اما اینکه این پاسخ و واکنش به صورت نظامی خواهد بود و آیا در کوتاه مدت انجام خواهد شد یا خیر؟ مشخص نیست. به نظر می رسد نیروهای نظامی و امنیتی اردن ناگزیرند وارد مرحله جدیدی از برخورد با داعش شوند. این برخورد می تواند در راستای افزایش بمباران نیروی هوایی علیه مراکز داعش در عراق در کوتاه مدت و افزایش توان مقابله با تروریسم در عراق و سوریه از طریق بالا بردن آمادگی نیروهای ویژه امنیتی و عملیاتی با انجام آموزش های لازم، هماهنگی بیشتر با غرب و حتی دخالت احتمالی برخی نیروهای عملیاتی ویژه برای اقدامات فوری مقطعی در میان مدت صورت پذیرد.