تفکر و تعقل به‌جای استخاره و فال؟

به جای استخاره و فال گرفتن و... در امور زندگی خود به تعقل و تفکر و پژوهش رو آورید، چون غیب و آینده را فقط خدا می­داند.

برخی مردم اموری چون ازدواج، انتخاب شغل، رشته و ... را از طریق استخاره و فال مشخص می­‌کنند.

اما استخاره به معنی طلب خیر است، یعنی انسان پیش از انجام هر کاری به درگاه الهی دعا کند و از او طلب خیر کند اما فال خود شامل دو نوع یعنی تفأل به معنای فال نیک زدن و تطیر، فال بد‌ زدن است.

استخاره یک دعاست و در این زمینه از امامان معصوم دعاهایی از جمله دعای استخاره‌ی امام سجاد در صحیفه‌ی سجادیه رسیده، اما آنچه که امروزه به استخاره مشهور است در واقع تفأل زدن به قرآن است که در این زمینه هم روایاتی هست. (بحارالانوار، جلد 91 ، صفحه 232)

به نظر همه‌ی علمای دین و صاحب‌نظران، استخاره از ادله شرعی نیست، یعنی، عمل بر طبق آن هیچ الزام دینی ندارد. خصوصاً که اغلب استخاره‏‌هایی که مردم انجام می‏‌دهند، به مورد و به جا نیست، چون تا عقل و خرد و مشورت با افراد ذیصلاح است، نوبت به استخاره نمی‏‌رسد.

ریشه استخاره از زمان حضرت موسی (ع) است
«علی زنگویی»، استاد علوم دینی در بیرجند با بیان اینکه استخاره برای خارج کردن شخص از تعارض و تحیر است، به خبرنگار ایسنا، گفت: استخاره در لغت به معنای طلب‌خیر از خداوند است.

وی استخاره را دو نوع دانست و افزود: استخاره در معنای طلب خیر کردن در منابع روایی آمده و بزرگان به آن توصیه کرده‌اند.

این استاد علوم دینی در بیرجند تصریح کرد: ریشه‌ی استخاره از داستان حضرت موسی(ع) است آنجایی که از ترس فرعونیان از مصر فرار کرد، با خداوند اینگونه مناجات کرد «خداوندا من الآن نیازمد به خیر هستم که از طرف تو به من برسد».

زنگویی با اشاره به اینکه همیشه توصیه شده در مواقع سختی و دوراهی از خداوند طلب خیر کنیم، افزود: این نوع استخاره با استخاره با تسبیح و قرآن متفاوت است، چون در حقیقت نوعی دعاست که از خداوند طلب خیر می‌کنیم.

استخاره مشورت با خدا نیست
وی با بیان اینکه استخاره‌ای که به‌وسیله تسبیح و قرآن گرفته می‌شود حجت شرعی ندارد، اظهار کرد: در این نوع استخاره واجب نیست به مضمون آن عمل کنیم.

این استاد علوم دینی در بیرجند با اشاره به اینکه برخلاف پندار توده‌ی مردم استخاره مشورت با خدا نیست، ادامه داد: اینگونه نیست که خدا به‌وسیله استخاره با ما سخن بگوید و کارهای مهم خود را به استخاره موکول کنیم.

وی با بیان اینکه گرفتن استخاره در صورت به‌وجود آمدن تعارض است، افزود: تعارض زمانی به وجود می‌آید که فرد پیش از انجام هرکاری تفکر، تعقل، تحقیق و مشورت کرده اما به نتیجه نرسیده است.

استاد دانشگاه بیرجند تعارض را نوعی بیماری روانی دانست و یادآور شد: برای برطرف کردن تعارض و تحقیر در روایت‌ها آمده که استخاره کنیم.

زنگویی با بیان اینکه استخاره جای تعقل، تفکر، تحقیق و تلاش فکری را نمی‌گیرد، گفت: استخاره در مرحله بعد از این موارد قرار دارد.

شعر حافظ تداعی کننده امید
«مهدی رحیمی» استاد دانشگاه بیرجند گفت: شعر حافظ تداعی امید است و در آن نهی و ترد کردن دیده نمی­‌شود.

وی با اشاره به اینکه تفأل یعنی فال خیر زدن است، افزود: برخی مواقع بشر در اظهار نظرها و رفتارهای خود تحت‌تأثیر عوامل محیطی و اتفاقات، خواسته یا ناخواسته قرار می‌گیرد.

این استاد دانشگاه بیرجند ادامه داد: در این مواقع فرد این جور جمع‌بندی می­‌کند که حتماً کار با موفقیت به پایان می‌رسد که اصطلاح تفأل را به کار می­‌برد.

رحیمی بابیان اینکه تطیر حادثه‌ای است که پرواز خاطر بد را تداعی می­‌کند، گفت: تطیر موقعی است که شروع کار با حادثه ناخوشایند همراه باشد یا پرنده­‌هایی چون جغد یا کلاغ را مشاهده کند در این حالت ممکنه نتیجه­‌گیری کند که کار خوب انجام نمی‌شود.

رویکرد دینی در استخاره و فال گرفتن
وی با بیان اینکه تطیر در فرهنگ دینی و اسلامی ناپسند است، افزود: می­‌توانیم همیشه جنبه مثبت حوادث را در نظر و تطیر امور را به فال نیک بگیریم.

این استاد دانشگاه بیرجند بحث استخاره و فال را از هم جدا دانست و افزود: بین خیر و شر استخاره نمی­‌کنیم، در جایی که بین دو خیر سرگردان ماندیم خیر مطلوب‌تر را از قرآن می­‌گیریم.

وی خاطرنشان کرد: آنچه باعث شده در بحث استخاره و فال گرفتن به سراغ متون ادبی برویم با رویکرد دینی انجام شده­ است.

رحیمی با بیان اینکه حافظ، حافظ قرآن است، گفت: کسی که شعر به این شیوایی دارد و تحث‌تأثیر فیوضات قرآنی است می­‌تواند نجات­‌بخش باشد.

وی با بیان اینکه در غزل حافظ حتماً بیتی یا مصراعی امیدبخش و بشارت­‌دهنده وجود­ دارد، افزود: حافظ به عنوان شخصی دینی از زبان او کمتر جنبه‌ی منفی برداشت می­‌شود.

وی تفأل را خاص دیوان حافظ ندانست و اشاره کرد: می‌توان از دیوان شعر اشخاصی که نگاه امیدبخش دارند استفاده­ کرد.

تفأل به حافظ بمنظور پیش‌بینی آینده حرام است
زنگویی با بیان اینکه تفأل به حافظ به معنای اینکه شما را از سرگردانی و تعارض خارج کند خوب است، گفت: تفأل به حافظ یا هرنوع فال و طالع‌بینی به منظور اینکه آینده شما را مشخص کند، حرام است.

وی با بیان اینکه فال و طالع‌بینی از سوی برخی مدعیان، تنها خدعه و نیرنگ و خالی کردن جیب مردم است، افزود: غیب و آینده را کسی جزء خدا نمی‌داند بنابراین انواع فال و فال­گیری چون فال قهوه و سایر، حرام است و انسان باید به جای همه اینها تعقل، تفکر، برنامه‌ریزی و تلاش کند.

تفکر و تعقل به جای استخاره و فال
باتوجه به اینکه استخاره ادله شرعی ندارد و عمل به آن واجب نیست، بنابراین به جای استخاره و فال گرفتن و... در امور زندگی خود به تعقل و تفکر و پژوهش رو می­‌آوریم، چون غیب و آینده را فقط خدا می­‌داند. اما اگر بین دوخیر به نتیجه نرسیدیم برای دور شدن از تعارض­‌ها با قرآن استخاره می‌کنیم.

تفأل به معنای فال نیک­‌زدن و تطیر، فال بدزدن است. تفأل به حافظ به معنای اینکه شما را از سرگردانی و تعارض خارج کند، خوب است. اما تفأل بمنظور اینکه آینده شما را مشخص شود، حرام است.