خاطرات نوستالژیک‌نویس از جام ملت‌های ۱۹۸۸ قطر تا ۲۰۱۱ قطر

در تاریخچه حضور ایران در جام ملت‌های آسیا سه قهرمانی آن هم در سه دوره متوالی ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۶ و دوران اوج فوتبال ایران در آسیا به ثبت رسیده است.

ایرانی‌ها در همان دوره اولی که پا به جام ملت‌ها گذاشتند با تیم محمد بیاتی و در تهران موفق به کسب اولین قهرمانی قاره شدند و دو دوره بعدی نیز حکایت مشابهی برای تیم‌های محمد رنجبر و حشمت مهاجرانی داشت. تیم ملی فوتبال کشورمان در چهارمین حضورش در جام ملت‌ها و اولین رقابتش در پهنه فوتبال ملی آسیا بعد از انقلاب به کویت رفت و در روزهای بحرانی جنگ ایران و عراق به‌عنوان سومی قناعت کرد و چهار سال بعد حکایتی بدتر برایش رخ داد و در سنگاپور ۸۴ و در حالی که تیم پرستاره ناصر ابراهیمی هیچ چیز برای قهرمانی کم نداشت، یک رده از مسابقات چهار سال پیش هم نزول کرد و چهارم شد. در بخش دوم نگاهی متفاوت به تلخ و شیرین حضور ایران در جام ملت‌های آسیا می‌اندازیم؛ به حضور ایران در این تورنمنت آسیایی فوتبال از ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۱ که میزبان هر دو دوره قطری‌ها بودند.

دومین آزمون تیم جوان‌شده پرویز دهداری بعد از آن شبه‌کودتای پایان مسابقات آسیایی سئول ۸۶، رقابت‌های جام ملت‌های آسیا در قطر بود. جوانان جویای نام پرویز دهداری بعد از نرسیدن به المپیک سئول رهسپار قطر شدند تا عیار خود را در جام ملت‌های ۸۸ هم بسنجند. از تیم سئول ۸۶ فقط سیروس قایقران، مجید نامجومطلق،فرشادپیوس،  سید مهدی ابطحی وکریم باوی همراه تیم جوان‌شده دهداری به قطر رفتند. ایران پس از پیروزی مقابل قطر میزبان و امارات مقابل ژاپن در دور گروهی بدون گل مساوی شد و به نیمه‌نهایی رفت. در نیمه نهایی قطر ۸۸ عربستان اوج‌گرفته با ماجدعبدالله و یوسف الثنایان مقابل ایران قرار گرفت و ۱ ـ صفر به پیروزی رسید و برگزارکننده فینال مقابل کره جنوبی شد و پس از صفر – صفر در اوقات قانونی در پنالتی‌ها ۴ – ۳ برد و قهرمان این مسابقات لقب گرفت. ایران اما در رده‌بندی پس از تساوی بدون گل مقابل چین با درخشش احمدرضا عابدزاده در ضربات پنالتی ۳ - صفر مقابل حریف به پیروزی دست یافت تا پس از کویت ۱۹۸۰ باز هم به سومی قناعت کنیم.

 

دو سال بعد از قهرمانی در بازی‌های آسیایی ۹۰ در پکن بازهم تیم ملی ایران با علی پروین و ناصرابراهیمی و اتخاذ یک تاکتیک محتاطانه همانند پکن ۹۰ به ژاپن رفت تا در جام ملت‌های ۹۲ به رقابت با تیم‌هایی برود که دو سال در انتظار بودند تا مچ تیم مغرور غرب آسیا را بخوابانند و ژاپن از جمله این تیم‌ها بود. ایران بدون محمد پنجعلی،شاهین وشاهرخ بیانی و ناصر محمدخانی که از تیم ملی خداحافظی کرده بودند و غیبت موقت حمید درخشان در بازی‌های دور گروهی این جام ابتدا مقابل کره شمالی با گل‌های سیروس قایقران وفرشاد پیوس به برتری رسید و در دیدار دوم مقابل امارات به تساوی بدون گل رسید. ایران در بازی سوم مقابل ژاپن حتی با تساوی صفر- صفر نیز بعد از امارات به‌عنوان تیم دوم به نیمه‌نهایی می‌رفت اما ژاپن میزبان و نیازمند پیروزی برای صعود مقابل ایرانی که سردرگم بازی می‌کرد و همچون دو بازی قبلی علاقه‌ای به تعویض نشان نمی‌داد با گل مشکوک به آفساید میورا در دقیقه ۸۷ به پیروزی رسید و به یک‌چهارم و سپس نیمه‌نهایی و فینال مقابل عربستان صعود کرد. تمام حواشی جام ملت‌های ۹۲ یک‌طرف و دیدار سوم ایران مقابل ژاپن نیز یک‌طرف. جایی که به ترتیب جمشید شاه‌محمدی، مجتبی‌کرمانی و فرشاد پیوس توسط جمال شریف سوری (داور) از بازی اخراج شدند و AFC بعدها محرمی را هم به‌خاطر دست داشتن در ضرب و شتم او به همراه پیوس و کرمانی‌مقدم یک سال از فوتبال محروم کرد. سه بازی بدون تعویض تیم علی پروین در این مسابقات همچون به جاگذاشتن رکورد عدم صعود از دور گروهی بازی‌ها برای اولین و تنها دوره در تاریخ حضور ایران در جام ملت‌ها برای خودش حکایتی بود. میزبان با برنامه مسابقات اما با «هانس افت» هلندی به‌عنوان سرمربی و «روی راموس» که زوج برزیلی میورا در خط حمله بود در فینال غرب و شرق آسیا برابر عربستان به برتری

۱- صفر رسید و جام را در سرزمین آفتاب تابان نگه داشت.

 

تصور زدن ۹ گل به عربستان و کره جنوبی آن هم با تیمی که در بازی اول مقابل عراق شکست خورده بود، بسیار بعید می‌نمود، اما تیم غیرقابل پیش‌بینی محمد مایلی‌کهن در جام ملت‌های ۹۶ امارات قادر به انجام این کار شد تا بعد از پیروزی ۶-۲ مقابل کره جنوبی و ضیافت اشک‌ریزان مربی حریف، همه به تحسین کار سرمربی ۴۱ ساله و اصولگرای تیم ایران بپردازند. ایران با شکست مقابل عربستان در نیمه‌نهایی و ضربات پنالتی‌ها که با غش کردن محسوس داور مصری به سمت حریف عرب ایران نیز همراه بود، راهی بازی رده‌بندی برابر کویت همانند بازی‌های این دو مرحله در ۸۴ سنگاپور شد اما برخلاف ۱۲ سال پیش کویت را پس از تساوی ۱-۱ در وقت قانونی ۱۲۰ دقیقه در ضیافت پنالتی‌ها و با درخشش یک احمدرضا عابدزاده باروحیه برد و به عنوان سوم این بازی‌ها رسید. در جام ملت‌های ۹۶ امارات علی دایی با هشت گل بهترین گلزن و خداداد عزیزی نیز بهترین بازیکن جام شدند و جام اخلاق نیز به ایران تعلق گرفت. بسیاری این مسابقات را سرآغاز رنسانس فوتبال ایران بعد از مدت‌ها و چه‌بسا سال‌ها رکود و دروازه صادرات بسیاری از ستارگان ایرانی این تورنمنت به تیم‌های اروپایی می‌دانند. عربستان در فینال جام ملت‌های ۹۶ امارات پس از تساوی صفر-صفر در ۱۲۰ دقیقه در ضیافت پنالتی‌ها ۴-۲ بر حریف پیروز شد و جام برخلاف دوره قبلی به غرب آسیا رسید.

 

در دوازدهمین دوره جام ملت‌های آسیا سرمربی تیم ملی ایران در جام جهانی ۹۸ فرانسه مامور رساندن این تیم به چهارمین قهرمانی‌اش در لبنان ۲۰۰۰ شد. جلال طالبی با اسکلت تیم ۹۸ فرانسه به کشور ساحل مدیترانه رفت تا با قهرمانی برگردد اما ایران در دور گروهی لبنان و عراق را به ترتیب یک- صفر و ۴-صفر برد و مابین این دو بازی با تایلند ۱-۱ مساوی کرد و به یک‌چهارم رفت. در این مرحله بازهم به سد کره‌ای‌ها برخورد کردیم که به قصد انتقام فاجعه چهار سال پیش در امارات به دیدار ما آمده بود. ایران ابتدا با سوپرگل کریم باقری که حاصل شلیک وحشتناکش از وسط زمین بود، از کره پیش افتاد اما حریف گل خورده را جبران کرد و دو تیم به وقت اضافه رفتند و در این مرحله بود که ایران گل دوم را هم روی اشتباه فردی علی دایی در دفع توپ که تا محوطه جریمه خودی پیش آمده بود، دریافت کرد و بنا به قانون گل طلایی از دور بازی‌ها حذف شد. در فینال این رقابت‌ها مانند هشت سال پیش بازهم ژاپن و عربستان به دیدار هم رفتند که برد ۱-صفر سامورایی‌ها حکم به دومین قهرمانی آنان داد.

 

در دومین تجربه بین‌المللی برانکو ایوانکوویچ ایران برای تصاحب قهرمانی با تیم تقریبا پرمهره‌اش به چین رفت. ایران در جام ملت‌های ۲۰۰۴چین ابتدا مقابل تایلند ۳-صفر پیروز شد و در دیداری که با اندکی غش کردن داور بحرینی به سود ما نیز همراه بود و بداوی و رحمان هم برای چند ثانیه باهم دست به یقه شدند، مقابل عمان به تساوی ۲-۲ رضایت دادیم و در بازی سوم برابر ژاپن بدون گل متوقف شدیم. در دور یک‌چهارم مسابقات ۲۰۰۴ چین این‌بار نوبت انتقام ایران از کره بود و علی کریمی در این بین نقش عمده‌ای داشت. علی کریمی در این بازی به اعتراف خودش تنها دو گل از چهار گل کشورمان را بر خلاف تصور عمومی به ثمر رساند تا ایران ۴-۳ و در دیداری مهیج که گل‌های دوطرف به صورت پینگ‌پنگی به ثمر می‌رسید، کره را از دور مسابقات حذف کند و خود عازم نیمه‌نهایی شود. در این مرحله مقابل چین میزبان در اوقات قانونی بازی ۱-۱ مساوی کردیم اما در ضیافت پنالتی‌ها ضربه ایمان مبعلی و چیپ یحیی گل‌محمدی به تور ننشست تا میزبان به فینال بازی‌ها برود. در نتیجه ایران در رده‌بندی به دیدار بحرین رفت و ۴-۲ به پیروزی رسید و چین در فینال به سد ژاپن خورد و با شکست ۳-۱ نایب‌قهرمان شد.

 

ایران در چهاردهمین دوره جام ملت‌ها و در حالی که چهار کشور در شرق آسیا میزبان این دوره بودند، با مربیگری امیر قلعه‌نویی و در دوره انتقالی فدراسیون فوتبال به میدان رفت. ایران ابتدا ازبکستان را ۲-۱ مغلوب کرد و برابر چین ۲-۲ مساوی شد و در بازی سوم ۳-صفر مالزی را شکست داد و در دیداری تکراری در دور یک‌چهارم به ملاقات کره جنوبی رفت. دو تیم بعد از ۱۲۰ دقیقه و تساوی بدون گل در ضیافت پنالتی‌ها رودررو ایستادند که ضربات مهدی‌مهدوی‌کیا و  رسول خطیبی راهی به دروازه نداشت تا مثل بازی‌های ۲۰۰۰ لبنان از دور مسابقات حذف شویم. شگفتی‌ساز این دوره از بازی‌ها عراق جنگ زده با ژوروان ویه‌را بود که در فینال ۱- صفر عربستان مدعی را برد و قهرمان جام چهاردهم شد.

 

ایران در دوره پانزدهم جام ملت‌ها با افشین قطبی به قطر رفت. تیم نه‌چندان قدرتمند ایران در دور گروهی ابتدا مقابل قهرمان دوره قبل (عراق)۲-۱ به پیروزی رسید و سپس کره شمالی را هم ۱-صفر برد و در بازی سوم ۳- صفر برابر امارات به برتری رسید و با آماری خوب به دور یک‌چهارم باز هم تکراری و ملاقات کره‌ای‌ها رفت. دو تیم تا دقیقه ۱۰۷ هم بدون گل مساوی بودند و همه چیز برای تکرار اتفاقات دوره قبلی آماده بود اما در این دقیقه کره گل طلایی خود را به ثمر رساند و به نیمه نهایی جام ملت‌های ۲۰۱۱ قطر رفت. فینال اما میان ژاپن و استرالیا برگزار شد و سامورایی‌ها در حالی که تا دوره نهم این جام (۱۹۸۸) تیمی درجه ۲ در آسیا بودند با پیروزی ۱-صفر برای چهارمین بار قهرمان این تورنمنت شدند.